Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xvj. Capittel.

1 Door de gelijckenisse van de voorsichtigheyt van een onrechtveerdigh rentmeester leert Christus, dat men van den onrechtveerdigen Mammon sal vrienden maken. 13 ende dat men den Mammon niet en moet dienen. 14 Bestraft der geltgieriger Pharizeen geveynstheyt ende hooghmoedt. 16 Leert dat de wet ende de Propheten tot op Ioannem geduert hebben, ende tot den minsten tittel vervult moeten worden. 18 ende handelt van de echtscheydinge. 19 Stelt voor de gelijckenisse van den rijcken man, ende den armen Lazarus, ende beyder verscheydene staet, soo in dit leven, als hier namaels.

1

ENde hy seyde oock tot sijne discipelen, Daer was een seker rijck mensche, welcke eenen ¹ rentmeester hadde, ende dese wiert by hem verklaeght, als die sijne goederen ² doorbracht.

1 Gr. huyshouder, ofte, huysbesorger, die gestelt is over den ontfangh ende uytgeef der goederen.

2 Gr. verstroyde, ofte, verquiste.

2

Ende hy riep hem, ende seyde tot hem, Hoe hoore ick dit van u? Geeft reeckenschap van uw’ ³ rentmeesterschap: want ghy en sult niet meer konnen rentmeester zijn.

3 Ofte, bedieninge, Nam. uwes ampts.

3

Ende de rentmeester seyde by hemselven, Wat sal ick doen, dewijle mijn heere dit rentmeesterschap van my neemt? Graven en kan ick niet, te bedelen schame ick my.

4

Ick weet wat ick doen sal, op dat, wanneer ick van het rentmeesterschap afgeset sal wesen, ⁴ sy my in hare huysen ontfangen.

4 Namelick, de schuldenaers mijns heeren.

5

Ende hy riep tot hem een yegelick van de schuldenaers sijns heeren, ende seyde tot den eersten, Hoe veel zijt ghy mijnen heere schuldigh?

[fol. 36v]

6

Ende hy seyde, Hondert ⁵ vaten olie. Ende hy seyde tot hem, Neemt uw’ hantschrift, ende nedersittende schrijft haestelick vijftigh.

5 Gr. Batos, ’t welck beteeckent een groote mate van natte waeren, waer van siet 1.Reg. 7.26.

7

Daer na seyde hy tot eenen anderen, Ende ghy, hoe veel zijt ghy schuldigh? Ende hy seyde, Hondert ⁶ mudden terwe. Ende hy seyde tot hem, Neemt uw’ hantschrift, ende schrijft tachtentigh.

6 Gr. Coros, ’t welck beteeckent een groote mate van drooge waeren, 1.Reg. 4.22.

8

Ende de ⁷ heere ⁸ prees den onrechtveerdigen rentmeester, om dat hy voorsichtelick gedaen hadde: want de ⁹ kinderen deser werelt zijn voorsichtiger dan ^a de kinderen des lichts in haren geslachte.

7 Namelick, deses rentmeesters.

8 Niet van wegen sijne onrechtveerdigheyt, maer van wegen dese sijne voorsichtigheyt, om hemselven tegen het toekomende te voorsien.

9 Gr. sonen, D. die niet anders en soecken dan dingen deses werelts, gelijck daer tegen gestelt worden de kinderen des lichts, D. die door den Heyligen Geest verlicht zijnde soecken het gene dat hemelsch is, Ioan. c. 12. vers 36. Ephes. c. 5. vers 8. 1.Thess. capit. 5. versen 5, 8. 1.Ioan. 1.5, 6.

a Ephes. 5.8. 1.Thess. 5.5.

9

Ende ick segge u-lieden, ^b Maeckt u selven ¹⁰ vrienden uyt den onrechtveerdigen ¹¹ Mammon, op dat wanneer ¹² u ontbreken sal, sy u mogen ¹³ ontfangen in de eeuwige tabernakelen.

b Matth. 6.19. ende 19.21. 1.Timoth. 6.19.

10 Dat is, maeckt door uwe mildadigheyt tegen den armen, voornamelick den geloovigen, dat deselve over u niet en klagen, maer u mogen zegenen voor Godt. siet Deut. 24. vers 13.

11 Van dit woort siet Matth. 6.24.

12 Ofte, wanneer ghy sult beswijcken, namelick, door den doot: als alle uwe wereltsche goederen u sullen begeven. Ofte, verlaten sult, Namel. den Mammon.

13 Namelick, als getuygen van uwe mildadigheyt ende liefde aen haer bewesen.

10

Die getrouw’ is in ’t minste, die is oock in het ¹⁴ groote getrouw’: ende die in ¹⁵ het minste onrechtveerdigh is, die is oock in het groote onrechtveerdigh.

14 Gr. vele.

15 Ofte, het weynighste.

11

Soo ghy dan in den ¹⁶ onrechtveerdigen Mammon niet getrouw en zijt geweest, wie sal u ¹⁷ het ware vertrouwen?

16 Om dat de rijckdommen veeltijts ofte onrechtveerdelick verkregen, ofte niet recht besteedt of gebruyckt en worden. Andere setten ’t over, valsch, of, bedrieghlick, om dat het gestelt wort tegen het ware goet, vers 11.

17 D. de ware, onverganckelicke, ende hemelsche rijckdommen, Matth. 6.20.

12

Ende soo ghy in ¹⁸ een anders [goet] niet getrouw en zijt geweest, wie sal u ¹⁹ het uwe geven?

18 Namelick, dat u Godt maer voor eenen tijt en leent, om niet alleen voor u, maer oock voor andre te gebruycken.

19 D. dat ghy altijt ende eeuwelick sult behouden.

13

^c Geen huysknecht en kan twee heeren dienen: want of hy sal den eenen haten, ende den anderen lief hebben: ofte hy sal den eenen ²⁰ aenhangen, ende den anderen verachten. Ghy en kondt Gode niet dienen ende den Mammon.

c Matth. 6.24.

20 D. hem aen den eenen houden.

14

Ende alle dese dingen hoorden oock de Pharizeen, ^d die geltgierigh waren, ende sy beschimpten hem.

d Matth. 23.14.

15

Ende hy seyde tot haer, Ghy zijt, die u selven rechtveerdight voor de menschen: maer ^e Godt kent uwe herten. ^f Want ²¹ dat hooge is onder de menschen, is een grouwel voor Godt.

e Psalm 7.10.

f 1.Sam. 16.7.

21 D. wat de wereltsche ende vleeschelicke menschen hoogh achten.

16

^g De wet, ende de Propheten [zijn] tot op Ioannem: van dier tijt af wort het ²² Koninckrijcke Godts ²³ verkondight, ende een yegelick doet ²⁴ gewelt op het selve.

g Matth. 11.12, 13.

22 Dat is, de vervullinge van het gene de wet ende de Propheten van den Messias voorseght hebben.

23 Gr. ge-euangelizeert.

24 Siet Matth. 11. vers 12.

17

^h Ende het is lichter dat de hemel ende de aerde voorby gaen, dan dat een ²⁵ tittel der wet ²⁶ valle.

h Psalm 102.27. Iesa. 40.8. ende 51.6. Matth. 5.18.

25 Siet Matth. cap. 5. vers 18.

26 Dat is, dat niet volbracht en werde het gene in de wet ende Propheten voorgeseght ende geleert wort.

18

ⁱ Een yegelick die sijn wijf ²⁷ verlaet, ende een andere trouwt, die doet overspel: ende een yegelick die de verlatene van den man trouwt, die doet [oock] overspel.

i Matth. 5.32. ende 19.9. Marc. cap. 10. vers 11. 1.Corinth. cap. 7. vers 10.

27 Te weten, anders als om hoererije, gelijck uytgedruyckt wort Matth. 5. vers 32. ende 19.9.

19

Ende daer was een seker rijck mensche, ende was gekleet met ²⁸ purper ende ²⁹ seer fijn lijnwaet, levende alle dage vrolick ende prachtigh.

28 Dat is, met purpere kleederen. Siet Matth. 27. vers 28. Marc. cap. 15. vers 17.

29 Gr. Byssos: dit was een soorte van seer fijn doeck, ofte lijnwaet, het welck Plinius seght dat tegen gout gewaerdeert wiert, Histor. Nat. lib. 19. cap. 10. ende wort van sijde uytdruckelick onderscheyden, Apoc. 18. vers 12.

20

Ende daer was een seker bedelaer, met name Lazarus, welcke lagh voor sijn ³⁰ poorte, vol sweeren,

30 Ofte, poortael, voorpoorte.

21

Ende begeerde verzadight te worden van de kruymkens, die van de tafel des rijcken vielen: maer oock de honden quamen ende leckten sijne sweeren.

22

Ende het geschiedde dat de bedelaer stierf, ende van de Engelen gedragen wiert in den ³¹ schoot Abrahams.

31 Dat is, in den hemel, ofte, in het paradijs, alwaer de geloovige met Abraham den vader aller geloovige sullen vergadert worden, rusten, aensitten, ende vertroost worden, Matth. cap. 8. vers 11. ende Ioan. 13.23.

23

Ende de rijcke stierf oock, ende wiert [kolom] ³² begraven. Ende als hy in de helle sijne ³³ oogen ophief, zijnde in de pijne, sagh hy Abraham van verre, ende Lazarum in sijnen schoot.

32 Namelick, met groote pracht ende statie. Van Lazari begraeffenisse en wort niet vermelt, maer in plaetse van dien, alles wat sijn ziele wedervaren is.

33 Dese woorden gelijck oock eenige navolgende en moeten niet eygentlick verstaen worden, want de ziele een geestlick wesen zijnde, en heeft noch ooge, noch tonge, noch vinger: maer by gelijckenisse, om daer mede uyt te drucken soo de grootheyt der pijnen in de helle, als d’onveranderlickheyt van den staet der zielen na dit leven, soo in den hemel, als in de helle zijnde.

24

Ende hy riep ende seyde, Vader Abraham ontfermt u mijner, ende sendt Lazarum, dat hy het uyterste sijns vingers in het water doope, ende verkoele mijn tonge: ^k want ick lijde smerten in dese vlamme.

k Iesa. 66.24. Marc. 9.44.

25

Maer Abraham seyde, ^l Kint, gedenckt dat ghy uw’ goet ontfangen hebt in uw’ leven, ende Lazarus desgelijcks het quade: ende nu wort hy vertroost, ende ghy lijdt smerten.

l Iob 21.13.

26

Ende boven dit alles, tusschen ons ende u-lieden is een groote ³⁴ klove gevestight, soo dat de gene die van hier tot u willen over gaen, niet en souden konnen, noch oock die [daer zijn,] van daer tot ons over komen.

34 Ofte, afgront, D. een wijde ende diepe tusschenscheydinge, door Godts wille ende macht vast gemaeckt.

27

Ende hy seyde, Ick bidde u dan vader, dat ghy hem sendet tot mijns vaders huys.

28

Want ick hebbe vijf broeders: dat hy haer [dit] betuyge, op dat oock sy niet en komen in dese plaetse der pijninge.

29

Abraham seyde tot hem, ^m Sy hebben ³⁵ Mosem ende de Propheten: datse die ³⁶ hooren.

m Iesa. 8.20. ende 34.16. Ioan. 5.39. Actor. 17.11.

35 D. de schriften Mosis ende der Propheten.

36 D. gehoorsaem zijn.

30

Ende hy seyde, Neen vader Abraham: maer soo yemant van de dooden tot haer henen ginge, sy souden haer bekeeren.

31

Doch [Abraham] seyde tot hem, Indien sy Mosem ende de Propheten niet en hooren, soo en sullen sy oock, alwaer ’t datter yemant uyt den dooden opstonde, haer niet laten ³⁷ geseggen.

37 Of, overreden.