Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ix. Capittel.

1 Christus wort op den bergh verheerlickt, in tegenwoordigheyt van Mosis ende Elias: ende wort betuyght te zijn de Sone Godts 11 Leert dat Ioannes de Dooper is de Elias, die komen soude. 14 Werpt eenen stommen ende dooven duyvel uyt. 18 het welck sijne discipelen niet en hadden konnen doen. 28 daer van d’oorsake verhaelt wort. 31 Voorseght wederom sijne doot ende opstandinge. 33 Vermaent sijne Apostelen tot nedrigheyt door het exempel van een kindeken. 38 Wil niet belet hebben den genen die in sijnen name duyvelen uytwierp. 41 Belooft vergeldingen dien die de minste weldaet aen de sijne doet. 42 ende dreyght sware straffen den genen die ergernisse geven. 43 Wijst aen dat men van sich moet weeren al wat ergerlick ofte hinderlick is ter saligheyt. 49 Spreeckt van sout in hemselven, ende vrede met andere te hebben.

1

^a ENde hy seyde tot haer, ¹ Voorwaer ick segge u, datter sommige zijn van de gene die hier ² staen, die den doot niet en sullen smaken, tot dat sy sullen hebben gesien, dat het Koninckrijck Godts ³ met kracht gekomen zy.

a Matth. 16.28. Luce 9.27.

1 Siet hier van d’aenteeckeninge op Matth. 16.28.

2 Dat is, tegenwoordigh zijn.

3 Gr. in kracht, D. krachtelick, alsoo dat sulcks niemant en sal konnen tegen staen.

2

^b Ende ⁴ na ses dagen, nam Iesus met hem Petrum, ende Iacobum, ende Ioannem, ende brachtse op eenen hoogen bergh bezijden alleen, ende hy wiert voor haer van gedaente verandert.

b Matth. 17.1. Luce 9.28.

4 Siet hier van, als oock van de geheele veranderinge Christi d’aenteeckeninge op Matth. 17.1, etc.

3

Ende sijne kleederen wierden blinckende, seer wit als sneeuw, hoedanige geen volder op aerden [soo] wit maken en kan.

4

Ende van haer wiert gesien Elias met Moses, ende sy ⁵ spraken met Iesu.

5 Waer van sy spraken. siet Luce 9.31.

5

Ende Petrus antwoordende seyde tot Iesum, Rabbi, Het is goet dat wy hier zijn, ende laet ons drie ⁶ tabernakelen maken, voor u eenen, ende voor Moses eenen, ende voor Elias eenen.

6 Ofte, hutten.

6

Want hy en wist niet ⁷ wat hy seyde: want sy waren seer ⁸ bevreest.

7 Ofte, wat hy seggen soude.

8 ’t Griecks woort beteeckent door vreese gelijck buyten hemselven worden, of boven maten seer bevreest zijn.

7

Ende daer quam een wolcke, diese overschaduwde, ende eene stemme quam uyt de wolcke, seggende, ^c Dese is mijn geliefde Sone: ^d Hoort hem.

c Iesa. 42.1. Matth. 3.17. ende 17.5. Marc. 1.11. Luce 3.22. ende 9.35. Coloss. 1.13. 2.Petr. 1.17.

d Deuter. 18.19.

8

Ende haestelick rontom siende, en sagen sy niemant meer dan Iesum alleen by haer.

9

^e Ende als sy van den bergh af quamen, geboodt hy haer, dat sy niemant verhalen en souden het gene sy gesien hadden, dan wanneer de Sone des menschen uyt den dooden soude opgestaen zijn.

e Matth. 17.9. Luce 9.36.

10

Ende sy behielden ⁹ dit woort by haer selven, vragende onder malkanderen, ¹⁰ wat het was, uyt den dooden opstaen.

9 Dat is, dese sake. Een Hebreeusche maniere van spreken.

10 Dit wort van haer gevraeght, niet datse twijfelden aen d’algemeyne opstandinge uyt den dooden, want die was by den Ioden wel bekent, Ioan. 11.24. Actor. 23.8. Maer om datse niet en verstonden hoe de Messias soude sterven ende opstaen, eer hy sijn rijck soude oprechten.

11

Ende sy vraeghden hem seggende, Waerom seggen de Schriftgeleerde, ^f dat Elias eerst komen moet?

f Malach. 4.5. Matth. 11.14. Luce 1.17.

12

Ende hy antwoordende seyde tot haer, Elias sal wel eerst komen, ende alles weder oprechten; ende [’t sal geschieden] ^{g 11} gelijck geschreven is van den Sone des menschen, dat hy veel lijden sal ende ¹² veracht worden.

g Psalm 22.7. Iesa. 53.4. Dan. 9.26.

11 Gr. hoe.

12 Gr. vernietight, ofte, als niet geacht, D. ten uytersten versmaet worden.

13

Maer ick segge u, dat oock Elias gekomen is, ende sy hebben hem gedaen al wat sy gewilt hebben, ^h gelijck van hem geschreven is.

h Malach. 4.5, 6.

14

Ende als hy by ¹³ de discipelen gekomen was, sagh hy een groote schare rontom haer, ende [eenige] Schriftgeleerde met haer ¹⁴ twistende.

13 Namelick, de andre negen, die met Christo op den bergh niet en waren geweest.

14 Dat is, disputeerende.

15

Ende terstont de geheele schare hem siende ¹⁵ wiert verbaest, ende toeloopende groeteden sy hem. [kolom]

15 Het schijnt hier uyt, datter noch eenige glinsteringe in het aensicht Christi soude over gebleven zijn, gelijck in Mosis aengesichte was, Exod. 34.29, 30. waer door sy verbaest zijn geworden.

16

Ende hy vraeghde de Schriftgeleerde, Wat twistet ghy ¹⁶ met dese?

16 And. onder malkanderen.

17

ⁱ Ende een uyt de schare antwoordende seyde, Meester, ick hebbe mijnen sone tot u gebracht, die eenen ¹⁷ stommen geest heeft.

i Matth. 17.14. Luce 9.37, 38.

17 Gr. spraeckloosen, D. die hem sijne sprake benomen hadde ofte verhinderde.

18

Ende¹⁸ waer hy hem oock aengrijpt, soo scheurt hy hem, ende schuymt, ende knersset met sijne tanden, ende ¹⁹ verdorret: ende ick hebbe uwe discipelen ²⁰ geseght, dat sy hem souden uytwerpen, ende sy en hebben niet gekonnen.

18 Ofte, soo wanneer.

19 D. verdwijnt, of vergaet door dese quellinge.

20 Dat is, van haer versocht.

19

Ende hy antwoordde hem, ende seyde, O ongeloovigh geslachte, hoe lange sal ick noch by u-lieden zijn? Hoe lange sal ick u noch verdragen? Brenght hem tot my.

20

Ende sy brachten den selven tot hem: ^k ende als hy hem sagh, ²¹ scheurde hem terstont de geest: ende hy vallende op de aerde, wentelde sich al schuymende.

k Marc. 1.26.

21 Van dit woort siet Marc. 1. vers 26. De duyvel toont hier noch te meer sijne wreetheyt, om dat hy wist dat hy ruymen moeste. Siet Apoc. 12.12.

21

Ende hy vraeghde sijnen vader, Hoe langen tijt is’t, dat hem dit over gekomen is? Ende hy seyde hem, Van [sijne] kintsheyt af.

22

Ende menighmael heeft hy hem oock in het vyer ende in het water geworpen, om hem ²² te verderven: maer soo ghy yet kondt, zijt met innerlicke ontferminge over ons beweeght, ende helpt ons.

22 Dat is, om te brengen.

23

Ende Iesus seyde tot hem, Soo ghy kondt gelooven, ^l alle dingen zijn mogelick den genen die gelooft.

l Luce 17.6.

24

Ende terstont de vader des kints roepende met tranen seyde, Ick geloove Heere, komt mijne ongeloovigheyt te hulpe.

25

Ende Iesus siende dat de schare gesamentlick toeliep, bestrafte den onreynen geest, seggende tot hem, Ghy stomme ende doove geest, ick bevele u, gaet uyt van hem, ende en komt niet meer in hem.

26

Ende ²³ hy roepende, ende hem seer scheurende gingh uyt, ende [’t kint] wiert als doot, alsoo dat vele seyden, dat het gestorven was.

23 Namelick, de onreyne geest.

27

Ende Iesus hem by der hant grijpende, rechtede hem op: ende hy stont op.

28

^m Ende als ²⁴ hy in huys gegaen was, vraeghden hem sijne discipelen alleen, Waerom en hebben wy hem niet konnen uytwerpen?

m Matth. 17.19.

24 Namel. Iesus.

29

Ende hy seyde tot haer, ²⁵ Dit geslachte en kan nergens door uytgaen, dan ²⁶ door bidden ende vasten.

25 Namelick, der duyvelen.

26 Ofte, door het gebedt, ende ’t vasten. siet Matth. 17.21.

30

ⁿ Ende van daer wech gaende, reysden sy door Galileen, ende hy en wilde niet dat het yemant wiste.

n Matth. 16.21. ende 17.22. ende 20.18. Marc. 8.31. ende 10.33. Luce 9.22. ende 18.31. ende 24.7.

31

Want hy leerde sijne discipelen, ende seyde tot haer, De Sone des menschen ²⁷ sal overgelevert worden in de handen der menschen, ende sy sullen hem dooden: ende gedoot zijnde sal hy ten derden dage weder opstaen.

27 Gr. wort overgelevert.

32

Maer sy en verstonden ²⁸ dat woort niet, ende sy vreesden hem te vragen.

28 Dat is, die sake. Want sy verstonden wel eenighsins de woorden, maer en begrepen, noch en namen niet ter herten de sake selve, overmits sy haer altijt een wereltsch Koninckrijck onder Christo inbeeldden, Matth. 17.23.

33

^o Ende hy quam te Capernaum, ende in ²⁹ het huys gekomen zijnde vraeghde hy haer, Waer van hadt ghy woorden onder malkanderen op den wegh?

o Matth. 18.1. Luce 9.46. ende 22.24.

29 Namelick, daer hy gewoon was t’huys te zijn. Siet Matth. 4.13.

34

Doch sy swegen: want sy waren onder malkanderen in woorden geweest op den wegh, wie de meeste [soude zijn.]

35

Ende neder geseten zijnde, riep hy de twaelve, ende seyde tot haer, ^p Indien yemant wil de eerste zijn, ³⁰ die sal de laetste van allen zijn, ende aller dienaer.

p Matth. 20.27. Marc. 10.43.

30 Ofte, die zy: Dat is, die behoort hem alsoo te dragen, als of hy de laetste ende aller dienaer ware, Matt. 20.26.

36

Ende nemende een kindeken stelde hy dat midden onder haer, ende ^q omvingh het met sijne armen, ende seyde tot haer,

q Marc. 10.16.

37

^r Soo wie een van soodanige kinderkens sal ontfangen in mijnen name, die ontfanght my: ende soo wie my sal ontfangen, die en ontfanght my ³¹ niet, maer dien die my gesonden heeft.

r Matth. 18.5. Luce 9.48. Ioan. 13.20.

31 Dat is, niet soo seer my, ofte niet alleen my.

38

^s Ende Ioannes antwoordde hem, seggende, Meester, wy hebben eenen gesien, die de duyvelen uytwierp in uwen name,

s Luce 9.49.

[fol. 22r]

welcke ons niet en volght, ende wy hebben het hem verboden, om dat hy ons niet en volght.

39

^t Doch Iesus seyde, En verbiedt hem niet, want daer en is niemant die eene ³² kracht doen sal in mijnen name, ende haestelick van my sal konnen ³³ qualick spreken.

t 1.Corinth. 12.3.

32 Dat is, krachtigh werck, of wonderteecken.

33 D. lasteren ofte vloecken: dewijle hy bekent met dese sijne daet, dat dese kracht uyt my komt.

40

Want wie ³⁴ tegen ons niet en is, die is voor ons.

34 D. die hem niet alleen tegen ons niet en stelt, maer oock sulcks doet, waer mede de eere mijns naems gevoordert wort, al en volght hy ons geselschap niet. Soo dat hy hier niet en spreeckt van de gene die haer in de sake Christi neutrael houden, die elders bestraft worden, Matth. 12. vers 30. Anders, tegen u, ende voor u.

41

³⁵ Want ^v soo wie u-lieden eenen beker waters sal geven te drincken in mijnen name, om dat ghy Christi [discipelen] zijt, voorwaer segge ick u, hy en sal sijnen loon geensins verliesen.

35 Hier vervolght Christus wederom de reden, die hy hadde afgebroken vers 37. gelijck blijckt uyt Matth. 10.42.

v Matth. 10.42.

42

^x Ende soo wie eenen van dese ³⁶ kleyne, die in my gelooven, ergert, het ware hem ³⁷ beter dat eenen meulensteen om sijnen hals ³⁸ gedaen ware, ³⁹ ende dat hy in de zee geworpen ware.

x Matth. 18.6. Luce 17.2.

36 D. die niet alleen kleyn zijn van ouderdom, maer oock van gemoedt, of die kleyn van haer selven gevoelen.

37 Gr. meer goet.

38 Gr. geleght.

39 Namelick, dan dat hy ergernisse soude geven.

43

^y Ende indien uwe hant u ergert, houwtse af: het is u beter ⁴⁰ verminckt tot het leven in te gaen, dan de twee handen hebbende ⁴¹ henen te gaen in de helle, in dat onuytblusschelick vyer:

y Deuter. 13.6. Matth. 5.30. ende 18.8.

40 D. maer eene hant hebbende, gelijck oock de volgende woorden mede brengen.

41 Siet hier van de verklaringe op Matth. 5.22.

44

^z Daer haren ⁴² worm niet en sterft, ende het ⁴³ vyer niet uytgebluscht en wort.

z Iesa. 66.24.

42 Dat is, hare wroegende conscientie, die als een worm haer altijt sal knagen, Rom. 2.5, 9.

43 Dat is, de straffe van Godts toorne, die hier een onuytblusschelick vyer genaemt wort, om dat de pijne des vyers onverdraeghlick is, ende dese straffe nimmermeer op en houdt, Ierem. 7.20. Apoc. 20.10.

45

Ende indien uwe voet u ergert, houwt hem af: het is u beter kreupel tot het leven in te gaen, dan de twee voeten hebbende, geworpen te worden in de ⁴⁴ helle, in dat onuytblusschelick vyer:

44 Ofte, gehenne des vyers siet Matth. 5.22.

46

Daer haren worm niet en sterft, ende dat vyer niet uytgebluscht en wort.

47

Ende indien uwe ooge u ergert, werptse uyt: het is u beter maer een ooge hebbende in het Koninckrijcke Godts in te gaen, dan twee oogen hebbende in ’t helsche vyer geworpen te worpen:

48

Daer haren worm niet en sterft, ende het vyer niet uytgebluscht en wort.

49

Want ⁴⁵ een yeder sal met ⁴⁶ vyer gesouten worden, ^a ende ⁴⁷ yeder offerande sal met sout gesouten worden.

45 Gr. alle.

46 By vyer wort vergeleken het woort Godts, Ierem. 23.29. de krachtige werckinge des Heyligen Geests, Matth. 3.11. kruys ende vervolginge, 1.Petr. 1.7. door welcke drie saken een yegelick bereyt ende gesuyvert wort, die het helsche vyer ontgaet, ende worden geestelicke offeranden die Gode aengenaem zijn, gelijck de uyterlicke offeranden met sout moesten bereyt worden ende door vyer geoffert, Levit. 2.13.

a Levit. 2.13.

47 Gr. alle.

50

^{b 48} Het sout is goet, maer indien het sout onsout wort, waer mede sult ghy dat smakelick maken? ^c Hebt ⁴⁹ sout in u selven, ende houdt vrede onder malkanderen.

b Matth. 5.13. Luce 14.34.

48 Hier van siet de verklaringe Matth. cap. 5. vers 13.

c Rom. 12.18. Hebr. 12.14.

49 Dat is, wijsheyt ende voorsichtigheyt uyt ende na Godts woort, Coloss. 4.6.