Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het x. Capittel.

1 Christus beantwoort de vrage der Pharizeen, Of het een man geoorloft zy sijne vrouwe te verlaten. 13 Wil dat men de kinderkens tot hem sal laten komen, ende zegentse. 17 Antwoort eenen rijcken jongelingh, die vraeghde wat hy doen moeste, om ’t eeuwige leven te be-erven. 23 Ende leert hoe swaerlick de rijcke in het Koninckrijck der hemelen komen. 28 Belooft den genen die het hare om sijnent wille verlaten, tijtlicke ende eeuwige vergeldinge. 32 Voorseght wederom sijn lijden, doot, ende wederopstandinge. 35 Antwoort den kinderen Zebedei op haer versoeck van het sitten tot sijner rechter ende slincker hant, ende vermaent haer tot lijden ende nedrigheyt. 46 Maeckt den blinden Bartimeum siende.

1

^a ENde ¹ van daer opgestaen zijnde gingh hy na de lantpalen van Iudea, door ² de overzijde van den Iordaen: ende de ³ scharen quamen wederom te samen by hem, ende, gelijck hy gewoon was, leerde hyse wederom.

a Matth. 19.1.

1 Namelick, van Capernaum, uyt het huys daer hy te voren een vermaninge gedaen hadde aen sijne discipelen.

2 Namelick, ten aensien van de woestijne. Ofte nevens den Iordaen. Siet Matth. 19.1, etc.

3 Namelick, die hem uyt Galilea gevolght waren, Matth. 19.2.

2

Ende de Pharizeen tot hem komende vraeghden hem, Of het een man geoorloft is [sijn] wijf te verlaten, hem versoeckende.

3

Maer hy antwoordende seyde tot haer, Wat heeft u Moses geboden?

4

Ende sy seyden, ^b Moses heeft toegelaten eenen ⁴ scheytbrief te schrijven, ende [haer] te verlaten.

b Deuter. 24.1. Ierem. 3.1. Matth. 5.31.

4 Van den scheytbrief, ende dese geheele antwoorde Christi, siet Matth. cap. 19. vers 3, etc.

5

Ende Iesus antwoordende seyde tot haer, van wegen de hardigheyt uwer her-[kolom]ten heeft hy u-lieden dat gebodt geschreven.

6

^c Maer van het begin der scheppinge, heeftse Godt man ende wijf gemaeckt.

c Genes. 1.27. Matth. 19 4.

7

^d Daerom sal een mensche sijnen vader ende moeder verlaten, en sal sijnen wijve ⁵ aenhangen.

d Genes. 2.24. 1.Corinth. 6.16. Ephes. 5.31.

5 Ofte, aenkleven. siet Matth. 19.5.

8

Ende die twee sullen ⁶ tot een vleesch zijn: alsoo dat sy niet meer twee en zijn, maer een vleesch.

6 Dat is, gelijck een lichaem ofte een mensche.

9

^e Het gene dan Godt ⁷ te samen gevoeght heeft, en ⁸ scheyde de mensche niet.

e 1.Corinth. 7.10.

7 Gr. te samen als in een jock ingespannen heeft.

8 Namel. tegen of buyten Godts ordonnantie. Of, anders dan om overspel: gelijck uytgedruckt wort Matth. 5.32. ende 19.9.

10

Ende in het huys vraeghden hem sijne discipelen wederom van het selve.

11

^f Ende hy seyde tot haer, Soo wie sijn wijf verlatet, ende een andere trouwet, die doet overspel ⁹ tegen haer.

f Matth. 5.32. ende 19.9. Luce 16.18. 1.Corinth. 7.10.

9 N. die hy verlaet: om dat hy de trouwe niet en houdt, die hy haer belooft heeft, Malach. 2.14.

12

Ende indien een wijf haren man sal verlaten, ende met een ander trouwen, die doet overspel.

13

^g Ende sy ¹⁰ brachten kinderkens tot hem, op dat hyse ¹¹ aenraken soude: ende de discipelen bestraften de gene, diese tot hem brachten.

g Matth. 19.13. Luce 18.15.

10 Ofte, droegen.

11 D. met oplegginge der handen zegenen, Matth. 19. vers 13. gelijck hy gedaen heeft, vers 16.

14

Maer Iesus [dat] siende nam ’t seer qualick, ende seyde tot haer, Laet de kinderkens tot my komen, ende en verhindertse niet, ^h want der sulcker is’t Koninckrijcke Godts.

h Matth. 18.3. ende 19.14. 1.Corinth. 14.20. 1.Petr. 2.2.

15

Voorwaer segge ick u, soo wie het Koninckrijcke Godts niet en ontfanght ¹² gelijck een kindeken, die en sal in het selve geensins ingaen.

12 Namel. in eenvoudigheyt, oprechtigheyt, ende nedrigheyt.

16

ⁱ Ende hy omvinghse met sijne armen, [ende] de handen op haer geleght hebbende, zegende hy deselve.

i Matth. 19.15. Marc. 9.36.

17

^k Ende als hy uytgingh op den wegh, liep een tot hem, ende voor hem op de knijen vallende vraeghde hem, Goede Meester wat sal ick doen, op dat ick het eeuwige leven be-erve?

k Matth. 19.16. Luce 18.18.

18

Ende Iesus seyde tot hem, Wat ¹³ noemt ghy my goet? ¹⁴ Niemant en is goet, dan een, [namelick] Godt.

13 Gr. seght ghy.

14 Siet hier van d’aenteeckeninge op Matth. 19.17.

19

Ghy weet de geboden, ^l Ghy en sult geen overspel doen, Ghy en sult niet dooden, Ghy en sult niet stelen, Ghy en sult geen valsche getuygenisse geven, Ghy en sult niemant ¹⁵ te kort doen, Eert uwen vader ende moeder.

l Exod. 20.13. ende 21.12. Deuter. 5.17. Rom. 13.9.

15 Nam. ’t zy door bedrogh ofte andersins, waer voor van Christo gestelt wort Matth. 19.19. Ghy sult uwen naesten lief hebben als u selven. Soo dat dit als een kort begrijp is van alle de voorgaende geboden.

20

Doch hy antwoordende seyde tot hem, Meester, alle dese dingen hebbe ick onderhouden van mijner jonckheyt af.

21

Ende Iesus hem aensiende ¹⁶ beminde hem, ende seyde tot hem, ^m Een dingh ¹⁷ ontbreeckt u, gaet henen ¹⁸ verkoopt alles wat ghy hebt, ende geeft’et den armen, ende ghy sult eenen schat hebben in den hemel. Ende komt herwaerts, neemt’et kruys op, ende volght my.

16 D. toonde hem teeckenen van toegenegentheyt, gelijck dit woort somwijlen oock beteeckent. Want Christus die oock eenighsins lief heeft, die haer uyterlick na Godts geboden schicken. Siet voorts de aenteeck. op Matt. 19.17, etc.

m Matth. 6.19. Luce 12.33. ende 16.9. 1.Timoth. 6.17.

17 Namelick, dat ghy niet Godt ende sijn woort boven al lief en hebt, ’t welck nochtans het voornaemste is in de wet.

18 Dit was een extra-ordinaris gebodt, ’t welck Christus desen jongelingh geeft om hem te beproeven, ende sijne onvolmaecktheyt te doen blijcken.

22

Maer hy ¹⁹ treurigh geworden zijnde over dat woort, gingh bedroeft wech: want hy hadde vele ²⁰ goederen.

19 Ofte, onlustigh, moeijelick.

20 Gr. besittingen.

23

Ende Iesus rontom siende, seyde tot sijne discipelen, ⁿ Hoe swaerlick sullen de gene die goet hebben in’t Koninckrijcke Godts in komen?

n Proverb. 11.28. Matth. 19.23. Luce 18.24.

24

Ende de discipelen wierden verbaest over dese sijne woorden. Maer Iesus wederom antwoordende, seyde tot haer, Kinderen, hoe swaer is ’t, dat de gene die op het goet haer betrouwen setten, in het Koninckrijcke Godts ingaen?

25

Het is lichter dat ²¹ een kemel ga door de ooge van een naelde, dan dat een rijcke in het Koninckrijcke Godts in ga.

21 Siet hier van d’aenteeckeninge op Matth. 19.24.

26

Ende sy wierden noch meer verslagen, seggende tot malkanderen, Wie kan dan saligh worden?

27

Doch Iesus haer aensiende, seyde, ²² By de menschen is het onmogelick, maer niet by Godt: ^o want alle dingen zijn mogelick by Godt.

22 Siet hier van oock Matth. 19.26.

o Iob 42.2. Ierem. 32.17. Zachar. 8.6. Luce 1.37.

28

^p Ende Petrus begon tot hem te seg-

p Matth. 4.20. ende 19.27. Luce 5.11. ende 18.28.

[fol. 22v]

gen, Siet, wy hebben alles verlaten, ende zijn u gevolght.

29

Ende Iesus antwoordende seyde, Voorwaer segge ick u-lieden, daer en is niemant die verlaten heeft huys, of broeders, of susters, of vader, of moeder, of wijf, of kinderen, of ackers, om mijnent wille ende des Euangeliums [wille,]

30

Of hy en ontfanght ²³ hondert vout nu in desen tijt, huysen, ende broeders, ende susters, ende moeders, ende kinders, ende ackers, ²⁴ met de vervolgingen, ende in de toekomende eeuwe het eeuwige leven.

23 D. veelvoudelick, ofte dat hondert mael ende veel meer weerdiger is als het gene hy verlaet. Want de minste zegen Godts met een geruste conscientie, is meer dan alle het goet van de werelt, 1.Tim. 6.6.

24 D. in ’t midden van alle verdruckingen.

31

^q Maer vele ²⁵ eerste sullen de laetste zijn, ende [vele,] die de laetste [zijn,] de eerste.

q Matth. 19.30. ende 20.16. Luce 13.30.

25 Dat is, die in uyterlicken yver ende Godtsdienstigheyt schijnen de eerste te zijn.

32

^r Ende sy waren op den wegh, gaende op na Ierusalem, ende Iesus ²⁶ gingh voor haer, ende sy waren verbaest, ende hem volgende waren sy ²⁷ bevreest. Ende de twaelve wederom tot hem nemende, begon hy haer te seggen de dingen, die hem overkomen souden:

r Matth. 16.21. ende 17.22. ende 20.18. Marc. 8.31. ende 9.31. Luce 9.22. ende 18.31. ende 24.7.

26 Namelick om te toonen sijne gewilligheyt tot het lijden.

27 Om dat Christus haer te voren geseght hadde, gelijck hy het selve daer na wederom verhaelt, wat hy te Ierusalem soude moeten lijden, Ioan. 11.8. ende sy wisten dat de Ioden besloten hadden in haren raet hem te dooden, Ioan. 11. versen 53, 57.

33

[Seggende,] Siet, wy gaen op na Ierusalem, ende de Sone des menschen sal den Overpriesteren ende den Schriftgeleerden overgelevert worden, ende sy sullen hem ter doot veroordeelen, ende hem den Heydenen overleveren.

34

Ende sy sullen hem bespotten, ende hem geesselen, ende hem bespouwen, ende hem dooden, ende ten derden dage sal hy weder opstaen.

35

^s Ende tot hem quamen Iacobus ende Ioannes, de sonen Zebedei, ²⁸ seggende, Meester, wy wilden [wel] dat ghy ons dedet soo wat wy begeeren sullen.

s Matth. 20.20.

28 Namelick, door hare moeder, gelijck blijckt uyt Matth. cap. 20. vers 20.

36

Ende hy seyde tot haer, Wat wilt ghy dat ick u doe?

37

Ende sy seyden tot hem, Geeft ons dat wy mogen ²⁹ sitten, d’eene aen uwe rechter [hant,] ende de ander aen uwe slincker [hant] in uwe heerlickheyt.

29 Siet hier van Matth. 20.21.

38

Maer Iesus seyde tot haer, Ghy en weet niet wat ghy begeert. Konnet ghy den ³⁰ drinckbeker drincken, dien ick drincke, ende met den doop gedoopt worden, ^t daer ick mede gedoopt worde?

30 Siet hier van de verklaringe op Matth. 20.22.

t Matth. 20.22. Luce 12.50.

39

Ende sy seyden tot hem, Wy konnen. Doch Iesus seyde tot haer, Den drinckbeker, dien ick drincke, sult ghy wel drincken, ende met den doop gedoopt worden, daer ick mede gedoopt worde:

40

Maer het sitten tot mijner rechter ende tot mijner slincker [hant] ³¹ en staet by my niet te geven, maer [het sal gegeven worden] ^v dien het bereyt is.

31 Gr. en is mijn niet: Of, en staet by my niet te geven, dan dien het bereyt is. Siet Matth. 20.23.

v Matth. 25.34.

41

^x Ende als de [andere] tiene [dit] hoorden, begonden sy het van Iacobo ende Ioanne ³² seer qualick te nemen.

x Matth. 20.24.

32 Om dat sy meynden, dat dit versoeck haer nadeeligh was.

42

Maer Iesus haer tot hem geroepen hebbende, seyde tot haer, ³³ Ghy weet ^y dat de gene, ³⁴ die geacht worden Overste te zijn ³⁵ der volckeren, heerschappije voeren over haer, ende hare Groote gebruycken macht over haer.

33 Siet hier van oock Matth. 20.25.

y Matth. 20.25. Luce 22.25.

34 Ofte, die haer laten duncken.

35 And. der Heydenen.

43

^z Doch alsoo en sal het onder u niet zijn, maer soo wie onder u groot sal willen worden, die sal uwe dienaer zijn.

z 1.Petr. 5.3.

44

Ende soo wie van u de eerste sal willen worden, die sal aller dienstknecht zijn.

45

Want oock de Sone des menschen en is niet gekomen ^a om gedient te worden, maer om te dienen, ende ^b sijne ³⁶ ziele te geven [tot] ³⁷ een rantsoen voor vele.

a Ioan. 13.14. Philip. 2.7.

b Ephes. 1.7. Coloss. 1.14. 1.Timoth. 2.6. Titum 2.14.

36 Ofte, leven.

37 Ofte, los-gelt, dat gegeven wort voor de verlossinge der gevangene.

46

^c Ende sy quamen tot ³⁸ Iericho: ende als hy, ende sijne discipelen, ende een groote schare, van Iericho, uyt gingh, sat ³⁹ de sone Timei, Bartimeus de blinde, aen den wegh, bedelende.

c Matth. 20.29. Luce 18.35.

38 Dese stadt was gelegen by Gilgal ontrent den Iordaen, van dewelcke siet Iosu. 4.19.

39 De Euangelist Mattheus seght van twee blinde: maer Marcus verhaelt alleen van den genen, die meest bekent was, ende die van beyden meest riep.

47

Ende hoorende dattet Iesus de Nazarener was, begon hy te roepen ende te seggen, Iesu ghy Sone Davids ontfermt u mijner.

48

Ende vele bestraften hem, op dat hy [kolom] swijgen soude: maer hy riep soo veel te meer, Ghy Sone Davids ontfermt u mijner.

49

Ende Iesus [stil] staende, seyde dat men hem roepen soude: ende sy riepen den blinden, seggende tot hem, Hebt goeden moedt, staet op, hy roept u.

50

Ende hy ⁴⁰ sijnen mantel afgeworpen hebbende, stont op, ende quam tot Iesum.

40 Gr. sijn kleet, D. sijn opperkleet.

51

Ende Iesus antwoordende seyde tot hem, Wat wilt ghy dat ick u doen sal? ende de blinde seyde tot hem, ⁴¹ Rabboni, dat ick siende mach worden.

41 Dit beteeckent het selve dattet woort Rabbi, ’t welck uytgeleght wort Meester, Ioan. 20.16.

52

Ende Iesus seyde tot hem, Gaet henen, ^d uw’ geloove heeft u ⁴² behouden. Ende terstont wiert hy siende, ende volghde Iesum op den wegh.

d Matth. 9.22. Marc. 5.34.

42 D. gesont, ofte siende gemaeckt. Niet dat sulcks geschiet is uyt kracht des geloofs, maer om dat het selve op Christum ende sijne kracht steunende, een middel daer van was.