Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het viij. Capittel.

1 Christus spijsight vier duysent mannen met seven brooden, ende weynigh viskens. 11 Weygert den Pharizeen een teecken uyt den hemel. 14 waerschouwt sijne discipelen voor den deessem der Pharizeen ende Herodis. 22 Maeckt eenen blinden siende. 27 Verscheyden gevoelen der Ioden van Christo, ende de belijdenisse Petri, dat hy de Christus was. 31 Voorseght sijn lijden, doot, ende opstandinge. 32 Bestraft Petrum, die hem van het lijden afriedt. 34 vermaent sijne navolgers haer kruys op haer te nemen, haer selven te versaken, ende door geene vreese haer sijns ende sijner leere te schamen.

1

^a IN deselve ¹ dagen, als daer een geheel groote schare was, ende niet en hadden wat sy eten souden, riep Iesus sijne discipelen tot hem, ende seyde tot haer,

a Matth. 15.32.

1 D. ontrent deselve tijt. Hebr.

2

Ick worde ² innerlick met ontferminge beweeght over de schare, want sy nu ³ drie dagen by my gebleven zijn, ende en hebben niet wat sy eten souden.

2 Ofte, van herten, hertelick.

3 In de heete Oostersche landen konden de menschen den honger langer verdragen, als men in dese landen kan doen.

3

Ende indien ickse ⁴ nuchteren na haer huys late gaen, soo sullen sy op den wegh beswijcken: want sommige van haer komen van verre.

4 D. sonder eten.

4

⁵ Ende sijne discipelen antwoordden hem, Van waer sal yemant dese met brooden hier in de woestijne konnen verzadigen?

5 Van dit geheel mirakel siet oock Matth. 15.32.

5

Ende hy vraeghde haer, Hoe veel brooden hebt ghy? Ende sy seyden, Seven.

6

Ende hy geboodt de schare ⁶ neder te sitten op d’aerde, ende hy nam de seven brooden, ende gedanckt hebbende brack hyse, ende gafse sijnen discipelen, op dat syse souden voorleggen, ende sy leydense de schare voor.

6 Gr. neder te vallen.

7

Ende sy hadden weynige vischkens, ende als hy ⁷ gezegent hadde, seyde hy, dat sy oock die souden voorleggen.

7 Ofte, gedanckt: siet hier van Matth. cap. 15. vers 36.

8

Ende sy hebben gegeten, ende zijn verzadight geworden, ende sy namen het overschot der brocken op, seven manden.

9

Die nu gegeten hadden waren ontrent vier duysent: ende hy lietse gaen.

10

^b Ende terstont in het schip gegaen zijnde met sijne discipelen, is hy gekomen ⁸ in de deelen van Dalmanutha.

b Matth. 15.39.

8 Siet hier van Matth. 15.39.

11

Ende de Pharizeen gingen uyt, ende begonden met hem te ⁹ twisten, ^c begeerende van hem een teecken van den hemel, hem versoeckende.

9 D. in dispuyt ende geschil te komen.

c Matth. 12.38. ende 16.1. Luce 11.29. Ioan. 6.30.

12

Ende hy swaerlick ¹⁰ suchtende in sijnen geest, seyde, Wat begeert dit geslachte een teecken? ^d Voorwaer ick segge u, ¹¹ Soo desen geslachte een teecken gegeven sal worden.

10 Nam. over hare verkeertheyt ende hardtneckigheyt.

d Matth. 16.4.

11 Dit is een afgebroken maniere van spreken, by de Hebreen gebruyckelick, wanneer men, als met eede, wil bevestigen dat sulcks niet en sal geschieden: gelijck te sien is Genes. c. 14. vers 23. Psalm 95. vers 11. Hebr. 3.11. Anders, desen geslachte en sal geen teecken gegeven worden, Namelick, sulck een als sy begeeren, van den hemel.

13

Ende hy verliet haer, ende wederom in het schip gegaen zijnde voer hy wech ¹² na de andere zijde. [kolom]

12 Namel. van de zee Gennezareth na Betsaida toe, gelijck te sien is vers 22.

14

Ende sijne discipelen hadden vergeten broot mede te nemen, ende en hadden niet dan een broot met haer in het schip.

15

Ende hy geboodt haer, seggende, ^e Siet toe, ¹³ wacht u van den ¹⁴ suerdeessem der Pharizeen, ende van den suerdeessem ¹⁵ Herodis.

e Matth. 16.6. Luce 12.1.

13 Gr. siet.

14 Siet hier van Matth. 16.12.

15 Van welcke de Herodianen genoemt wierden. siet van deselve Matth. 22.16.

16

Ende sy overleyden onder malkanderen, seggende, [Het is,] om dat wy geen brooden en hebben.

17

Ende Iesus [dat] bekennende, seyde tot haer, Wat overleght ghy dat ghy geen brooden en hebt? En bemerckt ghy noch niet, noch en verstaet ghy niet? ^f Hebt ghy noch uw’ ¹⁶ verhardet herte?

f Marc. 6.52.

16 Gr. verweert, of, vereelt. siet de aent. Marc. 6.52.

18

Oogen hebbende en siet ghy niet? ende ooren hebbende en hoort ghy niet?

19

Ende en gedenckt ghy niet, ^g doe ick de vijf brooden brack onder de vijf duysent mannen, hoe vele volle korven met brocken ghy opnaemt? Sy seggen hem, Twaelve.

g Matth. 14.17, 20. Marc. 6.38. Luce 9.13. Ioan. 6.9.

20

Ende ^h doe ick de seven [brack] onder de vier duysent mannen, ¹⁷ hoe vele volle manden met brocken ghy opnaemt? Ende sy seyden, Seven.

h Matth. 15.36, 37.

17 Gr. hoe veler manden volheden met brocken.

21

Ende hy seyde tot haer, Hoe ¹⁸ en verstaet ghy niet?

18 Namelick, het gene soo korts ende soo openbaerlick geschiet is.

22

Ende hy quam tot ¹⁹ Bethsaida: ende sy brachten tot hem eenen blinden, ende baden hem, dat hy hem aenraeckte.

19 Een stedeken of vleck gelegen aen de Galileesche zee, van waer Petrus, Andreas, ende Philippus afkomstigh waren, Ioan. 1. vers 45. Daer Christus oock vele mirakelen gedaen heeft, Matth. cap. 11. vers 21.

23

Ende de hant des blinden genomen hebbende, leyde hy hem uyt buyten ’t vleck, ⁱ ende ²⁰ spoogh in sijne oogen, ende ^k leyde de handen op hem, ende vraeghde hem of hy yet sagh.

i Marc. 7.33.

20 Dit teecken gebruyckt Christus, om te toonen dat dese genesinge van hem quam, ende het heeft eenige gelijckenisse met ooghwater, waer door de swacke oogen gesterckt worden.

k Marc. 7.32.

24

Ende ²¹ hy opsiende, seyde, Ick sie de menschen, want ²² ick siese als boomen, wandelen.

21 Namelick, de blinde.

22 Anders, ick sie menschen, als boomen, wandelende.

25

Daer na leyde hy de handen ²³ wederom op sijne oogen, ende dede hem op sien. Ende hy wiert herstelt, ende saghse alle verre ende klaer.

23 Christus konde desen blinde wel seffens genesen hebben, gelijck hy tot anderen tijden gedaen heeft, maer het schijnt dat hy sulcks alhier allenghskens heeft willen doen, om af te beelden dat onse geestelicke verlichtinge allenghskens meer ende meer geschiet.

26

Ende hy sandt hem na sijn huys, seggende, ²⁴ En gaet niet in het vleck, noch en seght het niemant in het vleck.

24 Siet de reden van dit verbodt, Matth. 12.16, 17.

27

^l Ende Iesus gingh uyt ende sijne discipelen na de vlecken van ²⁵ Cesarea Philippi. Ende op den wegh vraeghde hy sijne discipelen, seggende tot haer, Wie seggen de menschen dat ick ben?

l Matth. 16.13. Luce 9.18.

25 Siet van dese stadt Matth. 16.13.

28

Ende sy antwoordden, ^m Ioannes de Dooper: ende andere, Elias: ende andere, Een van de Propheten.

m Matth. 14.2.

29

Ende hy seyde tot haer, Maer ghylieden wie seght ghy dat ick ben? Ende Petrus antwoordende seyde tot hem, ⁿ Ghy zijt ²⁶ de Christus.

n Matth. 16.16. Ioan. 6.69.

26 D. de beloofde Messias, ofte Gesalfde, Ioan. 1.42.

30

Ende hy geboodt haer scherpelick, dat sy het niemant en souden seggen van hem.

31

^o Ende hy begon haer te leeren, dat de Sone des menschen vele moeste lijden, ende verworpen worden van de Ouderlingen, ende Overpriesteren, ende Schriftgeleerde, ende gedoot worden, ende ²⁷ na drie dagen wederom opstaen.

o Matth. 26.21. ende 17.22. ende 20.18. Marc. 9.31. ende 10.33. Luce 9.22. ende 18.31. ende 24.7.

27 D. binnen drie dagen, gelijck de Overpriesters selve die maniere van spreken gebruyckende, toonen ende verklaren alsoo verstaen te hebben, Matth. 27. versen 63, 64.

32

Ende dit woort sprack hy vry uyt: ende Petrus hem tot sich genomen hebbende, begon hem te bestraffen:

33

Maer hy hem omkeerende, ende sijne discipelen aensiende, bestrafte Petrum, seggende, ^p Gaet henen achter my ²⁸ satana: want ghy en versint niet de dingen die Godts zijn, maer die der menschen zijn.

p 2.Sam. 19.22.

28 Siet van dit woort Matth. 16. vers 23.

34

Ende tot hem geroepen hebbende de schare met sijne discipelen, seyde hy tot haer, ^q Soo wie achter my wil komen, die verloochene hemselven, ende neme sijn kruys op, ende volge my.

q Matth. 10.38. ende 16.24. Luce 9.23. ende 14.27.

35

^r Want soo wie sijn ²⁹ leven sal willen behouden die sal het selve verliesen, maer soo wie sijn leven sal verliesen om mijnent wille,

r Matth. 10.39. ende 16.25. Luce 9.24. ende 17.33. Ioan. 12.25.

29 Gr. ziele. Siet Matth. 16.25.

[fol. 21v]

ende [om] des Euangeliums [wille,] die sal het selve behouden.

36

Want wat soude het den mensche baten, soo hy de geheele werelt wonne, ende sijner ziele schade lede.

37

Ofte wat sal een mensche geven ^s tot lossinge van sijne ziele.

s Psalm 49.9.

38

^t Want soo wie hem mijns ende mijner woorden sal geschaemt hebben in dit overspeligh ende sondigh geslachte, diens sal hem de Sone des menschen oock schamen, wanneer hy sal komen in de heerlickheyt sijns Vaders, met de heylige Engelen.

t Matth. 10.32. Luce 9.26. ende 12.8. 2.Timoth. 2.12. 1.Ioan. 2.23.