Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

[fol. 17v]

Het Eerste Capittel.

1 De predicatie des Euangeliums begint met den dienst Ioannis, die in de woestijne doopt ende predickt met grooten toeloop. 9 Christus wort van hem gedoopt, ende uyt den hemel betuyght te zijn de welgeliefde Sone Godts. 12 wort in de woestijne versocht. 14 predickt in Galilea. 16 ende beroept Simonem ende Andream. 19 als oock Iacobum ende Ioannem. 21 leert binnen Capernaum. 23 werpt eenen onreynen geest uyt. 29 geneest de schoonmoeder Petri van de kortse. 32 ende allerley krancke ende besetene menschen. 35 vertreckt in een woeste plaetse om te bidden. 38 gaet van daer prediken in de naeste steden. 40 reynight een melaetsche, den welcken hy gebiedt te swijgen, ende sich den Priester te vertoonen.

1

¹ HET begin des Euangeliums JESU CHRISTI des Soons Godts.

1 Marcus begint sijn Euangelium, daer Malachias sijne prophetie eyndight, namelick van de komste des voorloopers Christi, om alsoo het Oude ende het Nieuwe Testament gelijck als aen malkanderen te hechten. Want alle de Propheten hebben tot op Ioannem gepropheteert, Matth. 11. vers 13. die de eerste prediker des Euangeliums in den Nieuwen Testamente geweest is.

2

Gelijck geschreven is ² in de Propheten, ^a Siet, ick sende mijnen ³ Engel voor ⁴ uw’ aengesichte, die uwen wegh voor u henen bereyden sal.

2 Nam. Ies. 40.3. ende Mal. 3. vers 1. want dese beyde prophetien worden hier by een gevoeght.

a Malach. 3.1. Matth. 11.10. Luce 7.27.

3 Of, Sentbode. Want het Griecks woort Angelos beteeckent een Sentbode, Luce 7.24. ende wort gemeenlick den Engelen des hemels toegeschreven. Doch somwijlen oock den Kerckendienaren, om datse van Godt als boden uytgesonden worden, om den menschen Godts wille ende geboden voor te dragen, Mal. 2.7. Apocal. 2.1, 8.

4 Hier spreeckt Godt de Vader tot sijnen Soon, ende by Malachiam spreeckt de Sone selve tot de gemeente, ende seght daerom voor mijnen aengesichte, D. voor mijne komste, die daer op terstont volgen sal.

3

^b De stemme des roependen in de woestijne, Bereyt den wegh des Heeren, maeckt sijne paden ⁵ recht.

b Iesa. 40.3. Matth. 3.3. Luce 3.4. Ioan. 1.23.

5 Ofte, effen.

4

^c Ioannes was doopende in de woestijne, ende predikende den Doop ⁶ der bekeeringe tot vergevinge der sonden.

c Matth. 3.1. Luce 3.3. Ioan. 3 23.

6 De doop wort alsoo genaemt om datse bedient wiert aen de gene, die hare sonden beleden ende bekeeringe beloofden, ende om haer te wesen een teecken ende verzegelinge, dat haer hare sonden van Godt om Christi wille vergeven waren, Actor. cap. 19. vers 4. Rom. 4.11.

5

^d Ende alle het Ioodsche lant gingh tot hem uyt, ende die van Ierusalem: ende wierden alle van hem gedoopt in de riviere de Iordaen, belijdende hare sonden.

d Matth. 3.5. Luce 3.7.

6

^e Ende ⁷ Ioannes was gekleet met kemels hayr, ende met eenen lederen gordel om sijne lenden, ende at ^f sprinckhanen ende ⁸ wilden honigh.

e 2.Reg. 1.8. Matth. 3.4.

7 De verklaringe van dese historie Ioannis siet in de aent. op het 3. cap. Matt. alwaer die by na met deselve woorden verhaelt staet.

f Levit. 11.22.

8 D. die in ’t wilde, ofte velt gevonden wiert.

7

^g Ende hy predickte, seggende, Na my komt die stercker is dan ick, wien ick niet ⁹ weerdigh en ben nederbuckende den riem sijner schoenen te ontbinden.

g Matth. 3.11. Luce 3.16. Ioan. 1.27.

9 Gr. bequaem, ofte genoeghsaem.

8

^h Ick hebbe u-lieden wel gedoopt met water, maer hy sal u doopen ⁱ met den Heyligen Geest.

h Matth. 3.11. Actor. 1.5. ende 11.16. ende 19.4.

i Iesa. 44.3. Ioël 2.28. Act. 2.4. ende 11.15.

9

Ende het geschiedde in die selve dagen, dat Iesus quam van ¹⁰ Nazareth [gelegen] in Galilea, ende wiert van Ioanne gedoopt in de Iordaen.

10 Namel. daer hy opgevoedt was, ende tot dien tijt toe gewoont hadde. siet Luce 2.51. ende 4.16.

10

^k Ende terstont als hy uyt het water opklam, sagh ¹¹ hy de hemelen ¹² open gaen, ende den geest gelijck een duyve ¹³ op hem neder dalen.

k Matth. 3.16. Luce 3.21. Ioan. 1.32.

11 Namel. Ioannes de Dooper.

12 Gr. gescheurt, ofte, gekloven.

13 Namelick, op Iesum. Siet Ioan. 1.32, 33.

11

Ende daer geschiedde eene stemme uyt de hemelen, ^l Ghy zijt mijn geliefde Soon, in den welcken ick mijn welbehagen hebbe.

l Psalm 2.7. Iesa. 42.1. Matth. 3.17. ende 17.5. Marc. 9.7. Luce 3.22. ende 9.35. Coloss. cap. 1. vers 13 2.Petr. 1.17.

12

^m Ende terstont dreef hem de ¹⁴ Geest uyt in de woestijne.

m Matth. 4.1. Luce 4.1.

14 Namel. den H. Geest. siet Luce 4.1.

13

Ende hy was aldaer in de woestijne veertigh dagen, ¹⁵ versocht van den satan: ende was by de wilde gedierten, ende de Engelen dienden hem.

15 Voornamelick na dat hy veertigh dagen ende nachten gevast hadde. Siet Matth. 4.2.

14

ⁿ Ende na dat Ioannis ¹⁶ overgelevert was, quam Iesus in Galileen, ¹⁷ predikende het Euangelium des Koninckrijcks Godts:

n Matth. 4.12. Luce 4.14. Ioan. 4.43.

16 Namel. in de gevangenisse. Waer van siet breeder Matth. 14.3.

17 Hoewel hy te voren al hadde begonnen te prediken, Ioan. 3.24. soo heeft hy na Ioannis gevangenisse sijn predick-ampt solemnelick ende volkomelick met sijne Apostelen aengevangen.

15

Ende seggende, De ¹⁸ tijt is vervult, ende ’t Koninckrijck Godts na by gekomen: ^o Bekeert u, ende gelooft den Euangelio.

18 Namel. die van Godt bestemt, ende van de Propheten voorseght was, Galat. 4.4.

o Iesai. 56.1.

16

^p Ende wandelende by de Galileesche zee, sagh hy ¹⁹ Simonem ende Andream sij-[kolom]nen broeder, werpende het net in de zee (want sy waren visschers)

p Matth. 4.18.

19 Die van Christo toegenaemt wiert Petrus, siet Matth. 4.18.

17

Ende Iesus seyde tot haer, Volght my na, ende ick sal maken dat ghy ²⁰ visschers ^q der menschen sult worden.

20 De predicatie des Euangeliums wort by het visschen vergeleken, Matth. cap. 13. vers 47. dewijle de menschen daer door uyt de werelt getrocken, ende Christo toegebracht worden.

q Ierem. 16.16. Ezech. 47.10.

18

^r Ende sy terstont hare netten verlatende zijn hem gevolght.

r Matth. 19.27. Marc. 10.28. Luce 5.11. ende 18.28.

19

^s Ende van daer een weynigh voort gegaen zijnde, sagh hy Iacobum den [sone] Zebedei, ende Ioannem sijnen broeder, ende deselve in ’t schip hare netten vermakende.

s Matth. 4.21.

20

Ende terstont riep hyse, ende sy latende haren vader Zebedeum in het schip, met de huerlingen, zijn hem na gevolght.

21

^t Ende sy quamen binnen ²¹ Capernaum: ende terstont op den ²² Sabbathdagh in de Synagoge gegaen zijnde, leerde hy.

t Matth. 4.13. Luce 4.31.

21 Daer hy was komen woonen, na dat hy van Nazareth gescheyden was, Matth. 4.13.

22 Gr. Sabbathen.

22

^v Ende sy versloegen haer over sijne leere: want hy leerde haer als ²³ macht hebbende, ende niet als de Schriftgeleerde.

v Matth. 7.28. Luce 4.32.

23 Siet Matth. 7. vers 29.

23

^x Ende daer was in hare Synagoge een mensche met eenen onreynen geest, ende hy riep uyt,

x Luce 4.33.

24

Seggende, ²⁴ Laet af, wat hebben wy met u [te doen] ghy Iesu Nazarener? Zijt ghy gekomen om ons te ²⁵ verderven? Ick kenne u, wie ghy zijt, ²⁶ [namelick] de Heylige Godts.

24 Of, Ey, Ach.

25 Nam. voor den tijt. siet Matth. 8. vers 29.

26 Of, ghy Heylige Godts, D. de ware Messias, want de Hoogepriester droegh desen tijtel de heyligheyt des Heeren aen sijn voorhooft als een voorbeelt Christi. siet Exod. 28.36. Siet oock Luce 4.34.

25

Ende Iesus bestrafte hem, seggende, ²⁷ Swijght stil, ende gaet uyt van hem.

27 Gr. wort gemuylbant. Siet van dit woort Matth. 22. vers 12. Dit seght Christus om dat hy door het getuygenisse des duyvels, die een vader der leugenen is, de waerheyt niet en wil verbreyt ofte bevestight hebben: gelijck oock Paulus doet Actor. 16.18.

26

Ende de onreyne geest hem ²⁸ scheurende, ende roepende met een groote stemme, gingh uyt van hem.

28 D. herwaerts ende derwaerts treckende ende werpende, als of hy hem wilde verscheuren, sonder hem nochtans te konnen quetsen. siet Luce 4.35.

27

Ende sy wierden alle verbaest, soo dat sy onder malkanderen vraeghden, seggende, Wat is dit? Wat nieuwe leere is dese, dat hy met macht oock den onreynen geesten gebiedt, ende sy hem gehoorsaem zijn?

28

Ende ²⁹ sijn geruchte gingh terstont uyt in’t geheel omliggende lant van Galilea.

29 D. het geruchte van hem.

29

^y Ende van stonden aen uyt de Synagoge gegaen zijnde, quamen sy in ’t huys Simonis ende Andree met Iacobo ende Ioanne.

y Matth. 8.14. Luce 4.38.

30

Ende Simons ³⁰ wijfs moeder lagh met de kortse: ende terstont seyden sy hem van haer.

30 Soo heeft dan Petrus een huysvrouwe gehadt, dewelcke hy Apostel geworden zijnde niet en heeft verlaten, gelijck hier blijckt, ende 1.Corinth. 9.5.

31

Ende hy tot haer gaende vattede hare hant, ende rechtedese op, ende terstont verliet haer de kortse, ende sy diende haerlieden.

32

^z Als het nu avont geworden was, doe de ³¹ sonne onder gingh, brachten sy tot hem alle die qualick gestelt, ende van den duyvel beseten waren.

z Matth. 8.16. Luce 4.40.

31 Om dattet op eenen Sabbath was, gelijck blijckt uyt vers 21. daerom sy wachten tot den ondergangh der sonne, met welcke de Sabbath eyndighde.

33

Ende de geheele stadt was by een vergadert ontrent de deure.

34

Ende hy genas’er vele, die door verscheyden sieckten qualick gestelt waren: ende wierp vele duyvelen uyt, ende en ³² liet de duyvelen niet toe te spreken, om dat sy hem kenden.

32 Of, liet haer niet seggen dat sy hem kenden, Namel. om dat hy van dese leugenachtige geesten geen getuygenisse hebben en wilde.

35

^a Ende ’s morgens vroegh, als het noch diep in den nacht was, opgestaen zijnde gingh hy uyt, ende gingh henen in een ³³ woeste plaetse, ^b ende badt aldaer.

a Luce 4.42.

33 Ofte, eensame plaetse.

b Matth. 14.23.

36

Ende Simon, ende ³⁴ die met hem [waren,] zijn hem na gevolght.

34 Namel. de andere drie Apostelen, die genaemt worden vers 29. met noch vele uyt den volcke, als blijckt Luce 4.42.

37

Ende sy hem gevonden hebbende seyden tot hem, Sy soecken u alle.

38

Ende hy seyde tot haer, ^c Laet ons in de byliggende ³⁵ vlecken gaen, op dat ick oock daer predike, ^d want daer toe ben ick uytgegaen.

c Luce 4.42.

35 Gr. dorpsteden, D. opene onbemuerde steden, hoedanige vele in Galilea waren, waer van Iosephus getuyght dat in elcke van deselve niet min als tien duysent menschen waren.

d Iesa. 61.1. Luce 4.18.

39

Ende hy predickte in hare Synagogen, door geheel Galileen, ende wierp de duyvelen uyt.

40

^e Ende tot hem quam een melaetsche, biddende hem, ende vallende voor hem op de knijen, ende tot hem seggende, Indien ghy wilt, ghy kondt my reynigen.

e Matth. 8.2. Luce 5.12.

41

Ende Iesus met barmhertigheyt

[fol. 18r]

innerlick beweeght zijnde streckte de hant uyt, ende raeckte hem aen, ende seyde tot hem, Ick wil, wort gereynight.

42

Ende als hy [dit] geseght hadde, gingh de melaetsheyt terstont van hem, ende hy wiert gereynight.

43

Ende als hy hem ³⁶ strengelick verboden hadde, ³⁷ dede hy hem terstont van hem gaen.

36 Of, met dreygementen scherpelick verboden, namelick sulcks te openbaren.

37 Gr. dreef hem uyt, D. dede hem haestelick van hem wech gaen.

44

Ende seyde tot hem, ³⁸ Siet, dat ghy niemant yet en segget: maer gaet henen ende vertoont u selven den Priester, ende offert voor uwe reyniginge het gene ^f Moses geboden heeft, haer tot een getuygenisse.

38 Siet de oorsake hier van Matth. 12. vers 16.

f Levit. 13.2. ende 14.1.

45

Maer hy uytgegaen zijnde begon ³⁹ vele dingen te verkondigen, ende ⁴⁰ dat woort te verbreyden: alsoo dat ⁴¹ hy niet meer en konde openbaerlick ⁴² in de stadt komen, maer was buyten in de woeste plaetsen, ende sy quamen tot hem van alle kanten.

39 Namelick, wat hem geschiet was, ende wat hy van Christo gehoort ende gesien hadde.

40 D. dese sake.

41 Namel. Iesus. siet Luce 5.15, 16.

42 Namel. Capernaum, gelijck blijckt uyt het beginsel van het volgende Capittel, namelick om den grooten toeloop des volcks.