Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxj. Capittel.

1 Christus doet sijnen ingangh binnen Ierusalem sittende op eenen ezel. 12 Drijft de verkoopers ende koopers uyt den tempel. 14 ende geneest aldaer blinde ende kreupele. 15 Verantwoort het roepen der kinderen tegen den afgunst der Overpriesteren. 19 Vervloeckt eenen vijgeboom, die daer op terstont verdorret. 21 Wijst aen de kracht des geloofs. 23 Beantwoort de vrage der Overpriesteren ende Oversten des volcks, uyt wat macht hy sulcks dede, met een wedervrage van den doop Ioannis. 28 Overtuyght haer van hare ongehoorsaemheyt met eene gelijckenisse van twee sonen. 33 ende dreyght haren ondergangh door een ander gelijckenisse van een Heere eens wijngaerts, wiens knechten ende sone van de lantlieden mishandelt ende gedoot wierden.

1

ENde ^a als sy nu Ierusalem genaeckten, ende gekomen waren tot ¹ Bethphage, aen den ² olijfbergh, doe sandt Iesus twee discipelen, seggende tot haer,

a Marc. 11 1. Luce 19 29.

1 Marc. 11. vers 1. ende Luce 19.29. stelt hier by Bethanien, welcke waren twee vlecken ofte plaetsen by malkanderen gelegen aen den olijfbergh omtrent vijftien stadien van Ierusalem: gelijck te sien is Ioan. cap. 11. vers 18.

2 Gr. bergh der olijven, die gelegen was oostwaerts van Ierusalem een Sabbathdaghs reyse, Actor. 1.12.

2

Gaet henen in het vleck, dat tegen u over [ligt,] ende ghy sult terstont een ezelinne gebonden vinden, ende een veulen met haer: ontbintse ³ ende brenghtse tot my.

3 And. leydtse.

3

Ende indien u yemant yet seght, soo sult ghy seggen, dat de Heere deser van noode heeft: ende hy salse terstont ⁴ senden.

4 And. weder senden: alsoo dat dit de woorden Christi souden zijn, die hy den eygenaer van dese ezelinne heeft doen aenseggen.

4

Dit alles nu is geschiet op dat vervult worde het gene gesproken is door den Propheet, seggende,

5

^b Segget ⁵ de dochter Sion: siet uwe Koningh komt [tot] u sachtmoedigh ende geseten op een ⁶ ezelinne, ende een veulen zijnde een ⁷ jonck eener jockdragende [ezelinne.]

b Iesa. 62.11. Zach. 9.9. Ioan. 12.15.

5 Dat is, de inwoonders der stadt Ierusalem, die alsoo genaemt worden, om dat een gedeelte van Ierusalem op den bergh Sion getimmert was, 2.Reg. cap. 19. vers 21. Ende wort hier door oock de Kercke Godts verstaen van dewelcke Ierusalem ende Sion voorbeelden waren.

6 Christus heeft eygentlick op het veulen geseten, gelijck blijckt uyt Marc. 11. vers 7. Luce 19.35. maer de ezelinne wort hier by gevoeght, om te toonen dat het een veulen was dat noch sijn moeder volghde, soo dat niemant noch daer op geseten hadde, gelijck de andere Euangelisten getuygen.

7 Gr. sone.

6

Ende de discipelen henen gegaen zijnde, ende gedaen hebbende gelijck Iesus haer bevolen hadde,

7

Brachten de ezelinne ende het veulen, ^c ende leyden hare kleederen op deselve, ende ^d setteden [hem] ⁸ daer op.

c 2.Reg. 9.13.

d Ioan. 12.14.

8 Namelick, op de kleederen.

8

Ende de meeste schare ⁹ spreydden hare kleederen op den wegh, ende andere hieuwen tacken van de boomen, ende spreydden’se op den wegh.

9 Namel. tot een teecken van blijdtschap ende eere, die men gewoon was groote Heeren ende Koningen daer mede te bewijsen. siet 2.Reg. 9.13. ende 1.Mach. 13.51.

9

Ende de scharen die voor gingen ende die volghden, riepen seggende, ¹⁰ Hosanna den sone Davids: ^e gezegent ¹¹ [is] hy die komt in den ¹² name des Heeren: Hosanna in de hooghste [hemelen.]

10 Het woort Hosanna, genomen uyt den Psalm 118.25. is een Hebreeusch woort, van twee een gemaeckt, ende beteeckent soo veel als, behoedt doch, ofte geeft doch geluck ende voorspoet.

e Psalm 118.25, 26.

11 Ofte, zy, hy.

12 D. gesonden van den Heere om volgens sijne beloften, sijn werck uyt te voeren, Luce cap. 1. versen 32, 33.

10

Ende als hy te Ierusalem inquam, wiert de geheele stadt beroert, seggende, Wie is dese?

11

Ende de scharen seyden, Dese is Iesus, de Propheet van Nazareth in Galilea.

12

^f Ende Iesus gingh in den tempel Godts, ende ¹³ dreef uyt alle die verkochten ende kochten in den tempel, ende keerde om

f Deut. 14.26. Marc. 11.15. Luce 19.45. Ioan. 2.14.

13 Gr. wierp uyt.

[fol. 11v]

de tafelen der ¹⁴ wisselaers, ende de sitstoelen der gene die de duyven verkochten.

14 Dese wisselaers ende verkoopers wierden buyten Godts bevel van de Overpriesters toegelaten in den tempel wel onder den schijn om den Godtsdienst te voorderen, maer inder daet uyt gierigheyt, op dat het volck altijt hebben mochte bequaem gelt ende beesten tot de offeranden, daer van sy haer profijt hadden.

13

Ende hy seyde tot haer, Daer is geschreven: ^g Mijn Huys sal een huys des gebedts genaemt worden, maer ghy hebt dat tot eenen ¹⁵ moordenaers kuyl gemaeckt.

g 1.Reg. 8.29. Iesa. 56.7. Ierem. 7.11. Luce 19.46.

15 Ofte, roovers, straetschenders. want gelijck de roovers hare speloncken plegen te hebben in de rotzsteenen, daer sy haren roof brachten ende deelden, soo deden oock de Priesters in den tempel. Ende zijn dese woorden genomen uyt Ierem. 7.11.

14

Ende daer quamen blinde ende kreupele tot hem in den tempel, ende hy genas deselve.

15

^h Als nu de Overpriesters ende Schriftgeleerde sagen de ¹⁶ wonderheden, die hy dede, ende de kinderen roepende in den tempel, ende seggende, Hosanna den sone Davids, namen sy dat seer qualick.

h Marc. 11.27.

16 Gr. wonderlicke, namelick, daden.

16

Ende seyden tot hem, ¹⁷ Hoort ghy [wel,] wat dese seggen? Ende Iesus seyde tot haer, Ia. Hebt ghy noyt gelesen, ⁱ Uyt den mont der jonge kinderen ende der zoogelingen hebt ghy [u] lof ¹⁸ toebereyt?

17 Dit seggen sy als by maniere van bestraffinge, dat hy de kinderen niet en dede swijgen.

i Psalm 8.3.

18 Of, volmaeckt.

17

Ende haer verlatende gingh hy van daer uyt de stadt na ¹⁹ Bethania, ende ²⁰ overnachte aldaer.

19 Van Bethanien siet d’aenteeckeninge op het eerste vers.

20 Ofte, logeerde daer, ende nam daer sijne herberge.

18

^k Ende des morgens vroegh als hy weder keerde na de stadt, hongerde hem.

k Marc. 11.12, 20.

19

Ende siende eenen vijgeboom aen den wegh, gingh hy na hem toe, ende vandt niet aen den selven dan alleenlick bladeren. Ende seyde tot hem, Uyt u en worde geen vrucht meer in der eeuwigheyt. Ende de vijgeboom verdorde terstont.

20

Ende de discipelen [dat] siende verwonderden haer, seggende, Hoe is de vijge-boom [soo] terstont verdorret?

21

Doch Iesus antwoordende seyde tot haer, Voorwaer segge ick u, ^l Indien ghy ²¹ geloove haddet, ende niet en twijffeldet, ghy soudt niet alleenlick doen het gene den vijgeboom [is geschiet,] maer indien ghy oock tot desen bergh seydet, Wort opgeheven ende in de zee geworpen, het soude geschieden.

l Matth. 17.20. Luce 17.6.

21 Van dit geloove siet te vooren cap. 17. vers 20.

22

^m Ende al wat ghy sult begeeren in het gebedt, geloovende, sult ghy ontfangen.

m Matth. 7.7. Marc. 11.24. Luce 11.9. Ioan. 14.13. ende 16.24. Iacob. 1.5. 1.Ioan. 3.22.

23

ⁿ Ende als hy in den tempel gekomen was, quamen tot hem terwijle hy leerde, de Overpriesters ende de Ouderlingen des volcks, seggende, ^{o 22} Door wat ²³ macht doet ghy ²⁴ dese dingen? Ende wie heeft u dese macht gegeven?

n Marc. 11.27. Luce 20.1.

o Exod. 2.14. Actor. 4.7. ende 7.27.

22 Gr. in.

23 Of, authoriteyt.

24 Namelick, die te voren beschreven zijn.

24

Ende Iesus antwoordende seyde tot haer, Ick sal u oock een ²⁵ woort vragen, het welck indien ghy my sult seggen, soo sal ick u oock seggen door wat macht ick dese dingen doe.

25 D. sake.

25

De ²⁶ Doop Ioannis van waer was [die?] ²⁷ Uyt den hemel ofte uyt de menschen? Ende sy overleyden ²⁸ by haer selven ende seyden, Indien wy seggen, Uyt den hemel, soo sal hy ons seggen, Waerom en hebt ghy hem dan niet gelooft?

26 Dat is, de leere Ioannis door sijnen doop bevestight. Met dese vrage beantwoort Christus de vrage der Overpriesters, overmits Ioannes, wiens leere uyt den hemel was, getuygenisse van hem gegeven hadde, dat hy de ware Messias was: gelijck oock Godt de Vader selve, als Christus van Ioanne gedoopt wiert.

27 D. van Godt, Luce 15.18.

28 Of, onder malkanderen.

26

Ende indien wy seggen, Uyt den menschen, soo vreesen wy de schare: ^p want sy houden alle Ioannem voor een Propheet.

p Matth. 14.5. Marc. 6.20.

27

Ende sy Iesum antwoordende seyden, Wy en weten ’t niet. Ende hy seyde tot haer, Soo en segge ick u oock niet, door wat macht ick dit doe.

28

Maer wat dunckt u? Een mensche hadde twee ²⁹ sonen, ende gaende tot den ³⁰ eersten seyde, Sone gaet henen, werckt heden in mijnen wijngaert.

29 Gr. kinderen.

30 Door den eersten soon worden verstaen de openbare sondaers die haer bekeerende den Euangelio gehoorsaem zijn.

29

Doch hy antwoordde, ende seyde, Ick en wil niet: ende daer na berouw hebbende gingh hy henen.

30

Ende gaende tot den ³¹ tweeden, [kolom] seyde desgelijcks. Ende dese antwoordde, ende seyde, ^q Ick [ga] heere, ende hy en gingh niet.

31 Door den tweeden soon worden verstaen de gene die belijdenisse doen van Godt te dienen, ende nochtans in der waerheyt sulcks niet en doen.

q Ezech. 33.31.

31

Wie van dese twee heeft den wille des vaders gedaen? Sy seyden tot hem, De eerste. Iesus seyde tot haer, Voorwaer ick segge u, dat de ³² tollenaers ende de hoeren u ³³ voorgaen in het Koninckrijcke Godts.

32 Namel. bekeert zijnde.

33 D. sy bekeeren haer, ende nemen het Euangelium aen, daer ghy onbekeert zijnde ende blijvende ’t selve verwerpt: ende sullen dien volgens oock in den hemel in gaen, daer ghy sult uytgesloten worden. Siet Matth. 25.12.

32

^r Want Ioannes is tot u gekomen in den ³⁴ wegh der gerechtigheyt, ende ghy en hebt hem niet gelooft: maer de tollenaers ende hoeren hebben hem gelooft: doch ghy [sulcks] siende en hebt daer na geen berouw gehadt, om hem te gelooven.

r Matth. 3.1.

34 D. den rechten wegh der saligheyt leerende, ende in den selven wandelende.

33

Hoort een ander gelijckenisse. ^s Daer was ³⁵ een heere des huys, die eenen wijngaert plantede ende settede eenen ³⁶ tuyn daer omme, ende groef eenen ³⁷ wijnpersback daer in, ende bouwde eenen ³⁸ toren, ende ³⁹ verhuerde dien den lantlieden, ende reysde buyten [lants.]

s Psalm 80.9. Iesa. 5.1. Ierem. 2.21. ende 12.10. Marc. 12.1. Luce 20.9.

35 Gr. een mensche die een heere des huysgesins was.

36 Ofte, heyninge, hegge, hage.

37 Namelick, daer in de wijn onder de persse inloopt ende vergadert wort.

38 Nam. om van deselve den geheelen wijngaert over te sien, ende dien te bewaken.

39 Gr. gaf dien uyt.

34

Doe nu de tijt der vruchten genaeckte, ⁴⁰ sandt hy sijne dienstknechten tot de lantlieden om sijne vruchten te ontfangen.

40 In dese parabel ofte gelijckenisse wort Godt vergeleken by een huysvader, de Iodische gemeynte by een wijngaert, de Priesters ende Schriftgeleerden by de lantlieden, de Propheten ende getrouwe Leeraers by de dienstknechten, Christus by den sone des huysvaders, ende het geloove ende de gehoorsaemheyt by de vruchten: dewelcke overmits sy niet voort en brachten, soo wort haren ondergangh, door de Romeynen, gedreyght, ende de beroepinge der Heydenen in hare plaetse voorgeseght. Siet dergelijcke gelijckenisse Psalm 80.9. Iesa. 5. vers 1. Ier. cap. 12. vers 10.

35

Ende de lantlieden, nemende sijne dienstknechten, hebben ⁴¹ den eenen geslagen, ende den anderen gedoot, ende den derden ^t gesteenight.

41 Siet hier van Hebr. 11.36, 37.

t 2.Chron. 24.21.

36

Wederom sandt hy andere dienstknechten, meer [in ’t getal] dan de eerste, ende sy deden haer desgelijcks.

37

Ende ten laetsten sandt hy tot haer sijnen sone, seggende, Sy sullen mijnen soon ontsien.

38

Maer de lantlieden den sone siende, seyden onder malkanderen, ^v Dese is de erfgenaem, ^x komt laet ons hem dooden, ende, sijne erffenisse [aen ons] behouden.

v Psalm 2.8. Hebr. 1.2.

x Genes. 37.18. Psalm 2.1. Matth. 26.3. ende 27.1. Ioan. 11.53.

39

Ende hem nemende wierpen sy [hem] uyt, buyten den wijngaert, ende doodden [hem.]

40

Wanneer dan de heere des wijngaerts komen sal, wat sal hy dien lantlieden doen?

41

Sy seyden tot hem, Hy sal de quade eenen quaden doot aen doen, ende sal den wijngaert anderen lantlieden verhueren, die hem de vruchten op hare tijden sullen geven.

42

Iesus seyde tot haer, Hebt ghy noyt gelesen in de Schriften, ^{y 42} De steen dien de bouwlieden ⁴³ verworpen hebben, dese is geworden tot een ⁴⁴ hooft des hoecks: Van den Heere is dit geschiet, ende het is wonderlick in onse oogen.

y Psalm 118.22. Iesa. 8.14. ende 28.16. Marc. 12.10. Luce 20.17. Actor. 4.11. Rom. 9.33. 1.Petr. 2.6.

42 Dese steen is Christus, 1.Petr. 2. vers 4. welcken de bouwlieden, dat is, de Schriftgeleerde ende Overpriesters verworpen hebben.

43 Gr. afgekeurt.

44 Dat is, den uytersten hoecksteen, op welcke twee mueren vast staen, ende aen malkanderen gehecht worden, namelick de gemeynte uyt de Ioden ende Heydenen by een gebracht. Siet Ephes. c. 2. versen 13, 20. ende 1.Petr. 2.7, 8.

43

Daerom segge ick u-lieden, ^z dat het Koninckrijck Godts van u sal wech genomen worden, ^a ende eenen volcke gegeven, dat ⁴⁵ sijne vruchten voortbrenge.

z Exod. 32.10. Matth. 8.12.

a Iesa. 55.5.

45 Nam. des Koninckrijcks der hemelen, D. die het Koninckrijck betamen.

44

^b Ende wie op desen steen ⁴⁶ valt, die sal verplettert worden: ende ^c op wien hy ⁴⁷ valt, dien sal hy ⁴⁸ vermorselen.

b Iesa. 8.15. Zach. 12.3. Luce 20.18.

46 Namel. door verachtinge ofte ongeloove, 1.Petr. 2.8.

c Dan. 2.34.

47 Namel. door den last sijns oordeels ofte sijner straffe.

48 Gr. wannen, D. soo kleyn verbrijselen, dat men het soude konnen wannen, ofte siften, Psalm 2.9.

45

^d Ende als de Overpriesters ende Pharizeen dese sijne gelijckenissen hoorden, verstonden sy dat hy van haer sprack.

d Luce 20.19.

46

Ende soeckende hem te vangen vreesden sy de scharen, dewijle dese hem hielden ^e voor een Propheet.

e Luce 7.16. Ioan. 7.40.