Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xix. Capittel.

1 Christus geneest vele siecken. 3 beantwoort de vrage van den scheydtbrief. 9 leert dat de getrouwde niet en mogen scheyden dan om hoererije. 11 ende dat de gave der onthoudinge niet alleen gegeven en wort. 13 Beveelt dat de kinderen tot hem komen, ende zegentse. 16 Antwoort eenen jongelingh op sijne vrage wat hy moet doen om het eeuwigh leven te verkrijgen. 23 Hoe swaerlick de rijcke in’t Koninckrijck der hemelen komen. 27 wat vergeldinge ontfangen sullen, die het hare om Christi wille verlaten.

1

ENde ^a het geschiedde, doe Iesus dese woorden ge-eyndight hadde, dat hy vertrock van Galilea, ende quam ¹ over de Iordaen, in de lantpalen van Iudea.

a Marc. 10.1.

1 And. ontrent, of, neven den Iordaen, gelijck Matth. c. 4. vers 15. want Iudea lagh op deselve zijde van den Iordaen, daer Galilea lagh.

2

Ende vele scharen volghden hem, ende hy genas’se aldaer.

3

^b Ende de Pharizeen quamen tot hem, ² versoeckende hem, ende seggende tot hem, Is het een mensche geoorloft sijn wijf te ³ verlaten om ⁴ allerley oorsake?

b Marc. 10.2.

2 Namelick, om te sien, of sy uyt sijn antwoort yet konden vinden waer mede sy hem by het volck verdacht souden mogen maken.

3 Dat is, van sijn wijf te scheyden: gelijck Matth. 5.31.

4 Gr. alle.

4

Doch hy antwoordende seyde tot haer, En hebt ghy niet gelesen, die ^c van den beginne [den mensche] gemaeckt heeft, dat hy’se gemaeckt heeft ⁵ man ende wijf.

c Genes. 1.27.

5 Of, maer een van het mannelick ende een van het vrouwelick geslachte.

5

^d Ende ⁶ geseght heeft, Daerom sal een mensche vader ende moeder verlaten, ende sal sijnen wijve ⁷ aenhangen, ende ^e die twee sullen tot ⁸ een vleesch zijn?

d Genes. 2.24. Ephes. 5.31.

6 Dit zijn Adams woorden, Genes. 2. vers 24. maer worden Gode hier toegeschreven, om dat Adam deselve door Godts ingeven gesproken heeft. Van welcker meyninge, siet op de aenteeckeninge Genes. 2.24.

7 Ofte, aenkleven. Het Griecks woort is genomen by gelijckenisse van twee verscheydene dingen die door lijm aen malkanderen vast gemaeckt zijn.

e 1.Corinth. cap. 6. vers 16.

8 Dat is, als een lichaem, ofte als een mensche, 1.Corinth. cap. 6. vers 16. Ephes. 5.31.

6

Alsoo dat sy niet meer twee en zijn, maer een vleesch. ^f ’t Gene dan Godt te samen gevoeght heeft en scheyde de mensche niet.

f 1.Cor. 7.10.

7

Sy seyden tot hem, ^g Waerom heeft

g Deut. 24.1. Ierem. 3.1.

[fol. 10v]

dan Moses ⁹ geboden eenen scheydbrief te geven, ende haer te verlaten?

9 Moses heeft wel geboden eenen scheydbrief te geven, tot onschuldinge van de vrouwe, die t’onrecht alsoo verlaten ofte gescheyden wiert: doch sulck verlaten en heeft hy noyt goet gekent: maer ’t selve alleen om hare stijfhertigheyt overgesien, gelijck de Overheden somtijts eenige dingen moeten toelaten om grooter quaet te schouwen, diese anders souden moeten weeren: gelijck oock Christus dat woort toelaten in sijn antwoorde gebruyckt, ende de Pharizeen selve, Marc. c. 10. vers 4.

8

Hy seyde tot haer, Moses heeft van wegen de hardigheyt uwer herten u toegelaten uwe wijven te verlaten: Maer van den beginne en is het alsoo niet geweest.

9

^h Maer ick segge u, dat soo wie sijn wijf verlaet anders dan om hoererije ende een ander trouwt [die] doet overspel, ende die de verlatene trouwt, doet [oock] overspel.

h Matth. 5.32. Marc. 10.11. Luce 16.18. 1.Cor. 7.10.

10

Sijne discipelen seyden tot hem, Indien de ¹⁰ sake des menschen met den wijve alsoo staet, soo en is het niet oorbaer te trouwen.

10 Namel. dat de man soo vast aen de vrouwe gebonden is.

11

Doch hy seyde tot haer, ⁱ Alle en ¹¹ vatten dit woort niet, maer dien het gegeven is.

i 1.Cor. 7.7, 17.

11 Dat is, en hebben de gave van onthoudinge niet: maer dien het besonderlick van Godt gegeven is, 1.Cor. 7. vers 17.

12

Want daer zijn gesnedene, die ¹² uyt moeders lijve alsoo geboren zijn: ende daer zijn gesnedene ¹³ die van de menschen gesneden zijn: ende daer zijn gesnedene ¹⁴ die haer selven gesneden hebben om het Koninckrijck der hemelen. ¹⁵ Die [dit] vatten kan, vatte [het:]

12 Dat is, die van naturen onbequaem zijn tot het houwelick.

13 Dat is, die van menschen daer toe onbequaem zijn gemaeckt.

14 Dat is, die de gave der onthoudinge hebbende vrywillighlick ongetrouwt blijven, om Godt met minder bekommernisse te dienen, ende om het Koninckrijck der hemelen soo in haer selven als in andere te voorderen, 1.Corinth. cap. 7. versen 32, 33, 34, 35. Andersins die dese gave niet en heeft, den selven is het beter te trouwen als te branden, 1.Cor. 7. vers 9.

15 Dat is, wie dese gave van onthoudinge heeft, die gebruycktse, na dat sijn beroep ofte gelegentheyt toelaet.

13

^k Doe wierden kinderkens tot hem gebracht, op dat hy de handen haer soude opleggen, ende bidden: ende de discipelen bestraften ¹⁶ deselve.

k Marc. 10.13. Luce 18.15.

16 Namel. diese brachten, Marc. 10. vers 13.

14

Maer Iesus seyde, ^l Laet af van de kinderkens, ende en verhindert haer niet tot my te komen: want ¹⁷ der sulcken is het Koninckrijck der hemelen.

l Matth. 18.3. 1.Cor. 14.20. 1.Petr. 2.2.

17 Namelick, den kinderen des verbonts, gelijck deser Ioden kinderen waren. Andersins worden de kinderen der ongeloovige onreyn genaemt, 1.Corinth. 7.14.

15

Ende als hy haer ¹⁸ de handen opgeleght hadde, vertrock hy van daer.

18 Dese ceremonie wierde gebruyckt niet alleen in het inhuldigen in Kercklicke diensten, maer oock in andere besondere zegeningen, Genes. 48.14.

16

^m Ende siet daer quam een tot hem, ende seyde tot hem, Goede meester, wat sal ick goets doen, op dat ick het eeuwige leven hebbe?

m Marc. 10.17. Luce 18.18.

17

Ende hy seyde tot hem, Wat noemt ghy my goet? ¹⁹ Niemant en is goet dan een, [namelick] Godt. Doch wilt ghy in het leven ingaen, ²⁰ onderhoudt de geboden.

19 Nam. van hemselven, volkomelick, ende een oorspronck alles goets: voor hoedanigh ghy my niet en houdt.

20 Christus antwoort hier na de vrage ende meeninge deses jongelinghs, die door sijne eygene goede wercken meende de saligheyt te konnen verkrijgen. Ende daerom wijst hy hem op de wet, om hem daer door tot erkentenisse van sijne onvolmaecktheyt, ende daer na tot den geloove in hem te brengen, Galat. 3.22, 24.

18

Hy seyde tot hem, Welcke? Ende Iesus seyde, [dese:] ⁿ Ghy en sult niet dooden: Ghy en sult geen overspel doen: Ghy en sult niet stelen: Ghy en sult geen valsche getuygenisse geven.

n Exod. cap. 20. vers 12. Deut. 5.17. Rom. 13.9.

19

Eert uwen vader ende moeder: ende, ^o Ghy sult uwen naesten lief hebben, als u selven.

o Levit. cap. 19. vers 17. Matth. cap. 22. vers 39. Marc. cap. 12. vers 31. Galat. 5.14. Iacob. 2.8.

20

De jongelingh seyde tot hem, Alle dese dingen hebbe ick onderhouden van mijne jonckheyt af: ²¹ Wat gebreeckt my noch?

21 Gr. waer in kome ick noch te kort?

21

Iesus seyde tot hem, ²² Soo ghy wilt volmaeckt zijn, ^p gaet henen, verkoopt wat ghy hebt, ^q ende geeft het den armen, ende ghy sult eenen schat hebben in den hemel: ende komt herwaers, volght my.

22 Dit seght Christus om desen jongelingh, die meende dat hy alle geboden Godts onderhouden hadde, overmits hy uyterlick na deselve hadde geleeft, te overtuygen dat hem noch veel ontbrack, selfs oock aengaende de onderhoudinge van de geboden der tweede tafel, dewijle hy liever hadde sijne goederen te behouden, dan op Christi bevel deselve den armen te geven, ende hem te volgen: ’t welck oock blijckt uyt het drie en twintighste vers. Want die deselve soude onderhouden hebben, en soude niet swaerlick, maer sekerlick in het Koninckrijck der hemelen komen, Rom. cap. 10. vers 5.

p Luce 12.33. ende 16.9.

q Matth. cap. 6. vers 19. 1.Timoth. cap. 6. vers 19.

22

Als nu de jongelingh dit woort hoorde, gingh hy bedroeft wech: want hy hadde vele ²³ goederen.

23 Gr. besittingen.

23

Ende Iesus seyde tot sijne discipelen, Voorwaer ick segge u, ^r dat ²⁴ een rijcke swaerlick in het Koninckrijck der hemelen sal in gaen. [kolom]

r Marc. cap. 10. vers 23. Luce 18.24. Proverb. 11.28.

24 Namelick, die sijn herte ende vertrouwen op de rijckdommen stelt, gelijck verklaert wort Marc. cap. 10. vers 24.

24

Ende wederom segge ick u, ²⁵ Het is lichter dat een ²⁶ kemel ga door de ooge van een naelde, dan dat een rijcke inga in het Koninckrijck Godts.

25 Dit was een spreeckwoort onder de Ioden, waer mede sy te kennen gaven de onmogelickheyt van eenige saken.

26 Of, gelijck sommige meynen, een kabel.

25

Sijne discipelen nu [dit] hoorende wierden seer verslagen, seggende, Wie kan dan saligh worden?

26

Ende Iesus [haer] aensiende seyde tot haer, By de menschen is dat onmogelick, ^s maer ²⁷ by Godt zijn alle dingen mogelick.

s Luce 1.37. ende 18.27. Iob 42.2. Ierem. 32.17. Zach. 8.6.

27 Overmits Godt oock des rijcken herte van het vertrouwen op de rijckdommen kan aftrecken, ende met het geloove in Christum, ende met een nedrigh herte begaven.

27

^t Doe antwoordde Petrus ende seyde tot hem, Siet, wy hebben alles verlaten, ende zijn u gevolght: ²⁸ wat sal ons dan gewerden?

t Math. 4.20. Marc. 10.28. Luce 5.11. ende 18.28.

28 D. wat sullen wy daer voor verkrijgen?

28

Ende Iesus seyde tot haer, Voorwaer ick segge u, dat ghy die my gevolght zijt, in de ²⁹ wedergeboorte, wanneer de Sone des menschen sal geseten zijn op den ³⁰ throon sijner heerlickheyt, ^v [dat] ghy oock sult sitten op twaelf throonen, ³¹ oordeelende de twaelf geslachten Israëls.

29 D. in de wederoprechtinge van alle dingen, wanneer de geloovige na lichaem ende ziele volkomelick sullen vernieuwt worden, Actor. c. 3. vers 21. 1.Cor. 15.42, 43. Andere voegen de woorden in de wedergeboorte by de voorgaende.

30 Namelick, om te oordeelen de levendige ende de dooden.

v Luce 22.30.

31 Namel. om dat de Apostelen haer sullen veroordeelen, niet alleen met haer exempel, dat sy in Christum hebben gelooft, daer de andere Israëliten zijn ongeloovigh gebleven, gelijck van de Niniviten geseght wort, Matth. cap. 12. vers 41. maer oock met hare toestemminge, gelijck van alle geloovige oock geseght wort, 1.Corinth. cap. 6. versen 2, 3. hoewel de Apostelen hier in sullen boven andere uytsteken, Luce cap. 22. vers 30. Apoc. 21. 14.

29

^x Ende soo wie sal verlaten hebben huysen, of broeders, of susters, of vader, of moeder, of wijf, of kinderen, of ackers, om mijns naems wille, ^y [die] sal ³² hondertvout ontfangen, ende het eeuwige leven be-erven.

x Deut. 33.9.

y Iob cap. 42. vers 12.

32 Dat is, veelvoudigh. Siet Luce 18.30.

30

^z Maer vele eerste sullen de laetste zijn, ende [vele] laetste de eerste.

z Marc. 10.31. Luce 13.30.