Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xv. Capittel.

1 De discipelen Christi van de Schriftgeleerde ende Pharizeen beschuldight zijnde, om datse met ongewasschen handen aten, worden van Christo verantwoort, die der selver geveynstheyt bestraft, ende verwerpt de menschelicke insettingen. 10 Leert dat hare genomene ergernisse niet en is te achten, ende wat het is dat den mensche waerlick ontreynight. 22 Werpt den duyvel uyt de dochter van een Chananeesche vrouwe. 30 ende geneest allerley gebreckelicke menschen. 32 Verzadight met seven brooden ende weynigh vischkens vier duysent mannen.

1

^a DOe quamen tot Iesum [eenige] Schriftgeleerde ende Pharizeen, die van Ierusalem [waren,] seggende,

a Marc. 7.1.

2

Waerom overtreden uwe discipelen de ¹ insettinge der ² Ouden? want sy en wasschen hare handen niet, wanneer sy broot sullen eten.

1 Gr. overleveringe, of, overgevinge.

2 Of, Ouderlingen, Namel. der Pharizeesche leeraers, gelijck Matth. 5.21.

3

Maer hy antwoordende seyde tot haer, Waerom overtreedt oock ghy het gebodt Godts, door ³ uwe insettinge?

3 D. die ghy aengenomen hebt ende volght.

4

^b Want Godt heeft geboden, seggende, ⁴ Eert uwen vader ende moeder: ende ^c Wie vader ofte moeder vloeckt, die sal ⁵ den doot sterven.

b Exod. 20.12. Deuter. 5.16. Ephes. 6.2.

4 Eere beteeckent niet alleen uyterlicke eerbiedinge, maer oock allerleije hulpe ende bystant, 1.Tim. 5.3, 17.

c Exod. 21.17. Levit. 20.9. Prov. 20.20.

5 D. die sal sonder verschooninge met de doot gestraft worden, Exod. 21.17. Levit. 20.9.

5

Maer ghy segt, Soo wie tot vader ofte moeder sal seggen: ⁶ [Het is] een gave, soo wat u van my soude konnen te nutte komen, ende sijnen vader, ofte sijne moeder geensins en sal eeren, [die voldoet.]

6 Ofte, het zy een gave, Dat is, een offerande, Matth. 5. vers 24. Hebr. Corban, Marc. 7.11. Ofte, soo wat gave van my geoffert wort, sal u te nutte komen, die voldoet: of, die wort ontslagen van vorder onderhoudinge sijne ouders te doen. Siet hier van oock in de aenteeckeninge op Marc. 7.11. De sin is, Dat sy leerden dat men onder decksel van offeranden den ouders de schuldige hulpe mochte ontrecken.

6

^d Ende ghy hebt [alsoo] Godts gebodt krachteloos gemaeckt door uwe insettinge.

d Marc. 7.13. 1.Timoth. 4.3. 2.Timoth. 3.2.

7

Ghy geveynsde, ⁷ wel heeft Iesaias van u gepropheteert, seggende,

7 D. wel past op u het gene Iesaias oock eertijts geseght heeft tot de Ioden van sijnen tijt.

8

^e Dit volck genaeckt my met haren monde, ende eert my met de lippen, maer haer herte houdt hem verre van my.

e Iesa. 29.13. Ezech. 33.31. Marc. 7.6.

9

Doch te vergeefs eeren sy my ⁸ leerende leeringen, [die] ^f geboden van menschen [zijn.]

8 Namelick, om die te onderhouden, als een deel des Godtsdiensts, Deut. 4.2. ende 12. vers 32.

f Marc. 7.6, 7. Coloss. 2.18, 20, 22.

10

^g Ende als hy de schare tot hem geroepen hadde, seyde hy tot haer, Hoort ende verstaet.

g Marc. 7.14.

11

^h Het gene ten monde ingaet, en ⁹ ontreynight den mensche niet, maer het gene ten monde ¹⁰ uytgaet, dat ontreynight den mensche.

h Actor. 10.15. Rom. 14.17, 20. Tit. 1.15.

9 Gr. maeckt gemeyn, D. ontheylight. siet Act. 10.14. Christus spreeckt hier na de meeninge der Pharizeen, van die onreynigheyt die ontstaen soude uyt het nemen der spijse met ongewasschen handen.

10 Namel. voortkomende uyt een onreyn herte, gelijck Christus hier na verklaert versen 18, 19.

12

Doe quamen sijne discipelen tot hem, ende seyden tot hem, Weet ghy [wel] dat de Pharizeen dese reden hoorende, ge-ergert zijn geweest?

13

Maer hy antwoordende seyde, ⁱ Alle ¹¹ plante, die mijn hemelsche Vader niet geplant en heeft, sal ¹² uytgeroeyt worden.

i 1.Ioan. 15.2.

11 Ofte, plantinge, Dat is, alle Leere ofte Godtsdienst.

12 Gr. met de wortel uytgetrocken.

14

Laetse varen, ^k sy zijn blinde leytslieden der blinden. Indien nu de blinde den blinden leyt, soo sullen sy beyde in de gracht vallen.

k Luce 6.39. Iesa. 42.19.

15

^l Ende Petrus antwoordende seyde tot hem, Verklaert ons dese ¹³ gelijckenisse.

l Marc. 7.17.

13 Het woort gelijckenisse wort somtijts, gelijck hier, genomen voor allerley leeringe, die wat duysterlick voorgestelt wort.

16

Maer Iesus seyde, Zijt oock ghylieden als noch ¹⁴ onwetende?

14 Of, onverstandigh, sonder verstant.

17

En verstaet ghy noch niet, dat al wat ten monde ingaet, in den buyck komt, ende in de heymelickheyt wort uytgeworpen?

18

Maer die dingen, die ten monde uytgaen, komen voort uyt het herte, ende deselve ontreynigen den mensche.

19

^m Want uyt het herte komen voort, boose ¹⁵ bedenckingen, dootslagen, overspe-[kolom]len, hoererijen, dieverijen, valsche getuygenissen, lasteringen.

m Genes. 6.5. ende 8.21. Ier. 17.9. Prov. 6.14.

15 Ofte, t’samensprekingen.

20

Dese dingen zijn het die den mensche ontreynigen: maer het eten met ¹⁶ ongewasschen handen en ontreynight den mensche niet.

16 Christus en bestraft hier niet de burgerlicke eerbaerheyt in het wasschen der handen voor het eten, maer de superstitie der Pharizeen, die daer in heyligheyt ende Godtsdienstigheyt stelden.

21

ⁿ Ende Iesus van daer gaende vertrock na de deelen van Tyrus ende Sidon.

n Marc. 7.24.

22

Ende siet een ¹⁷ Chananeesche vrouwe uyt die lantpalen komende, riep tot hem, seggende, Heere [ghy] sone Davids, ontfermt u mijnder: mijn dochter is deerlick van den duyvel beseten.

17 Siet van haer d’aenteeckeninge op Marc. 7. vers 26. alwaerse genaemt wort een Griecksche vrouwe uyt Syrophenicien. Hier wortse een Chananeesche vrouwe genaemt, om dat de inwoonders van Tyrus ende Sidon uyt de Chananeen gesproten waren. Want Sidon, van dewelcke de stadt Sidon haren oorspronck ende name hadde, was de eerstgeboren sone van Cham, Gen. 10.15.

23

Doch hy en antwoorde haer niet een woort. Ende sijne discipelen tot hem komende baden hem, seggende, Laetse van u, want sy roept ¹⁸ ons na.

18 Gr. achter ons.

24

Maer hy antwoordende seyde, ^o Ick en ben niet gesonden ¹⁹ dan tot de verlorene schapen des huys Israëls.

o Matth. 10.6. Actor. 13.46.

19 Nam. voor dese tijt: om dat de beroepinge der Heydenen noch niet gekomen en was.

25

Ende sy quam ende aenbadt hem, seggende, Heere helpt my.

26

Doch hy antwoordde ende seyde, Het en is niet ²⁰ betamelick het broot der kinderen te nemen, ende den ²¹ hondekens [voor] te werpen.

20 Gr. eerlick, ofte, goet.

21 De Heydenen worden by hondekens vergeleken, om datse doe noch vreemt waren van Godts verbont.

27

Ende sy seyde, Ia Heere: ²² doch de hondekens eten oock van de brockskens, die daer vallen van de tafel harer heeren.

22 Gr. want.

28

Doe antwoordde Iesus, ende seyde tot haer, O vrouwe, groot is uw’ geloove, u geschiede gelijck ghy wilt. Ende haer dochter wiert gesont van dier selver ure.

29

^p Ende Iesus van daer vertreckende, quam aen de zee van Galileen, ende klam op den bergh, ende sat daer neder.

p Marc. 7.31.

30

^q Ende vele scharen zijn tot hem gekomen, hebbende by haer kreupele, blinde, stomme, ²³ lamme, ende vele andere, ende wierpense voor de voeten Iesu, ende hy genas deselve.

q Matth. 11.5. Luce 7.22. Iesa. 29.18. ende 35.5.

23 D. verminckt ofte verswackt van leden.

31

Alsoo dat de scharen haer verwonderden, siende de stomme sprekende, de lamme gesont, de kreupele wandelende, ende de blinde siende: ende sy verheerlickten den Godt Israëls.

32

^r Ende Iesus sijne discipelen tot hem geroepen hebbende, seyde, Ick worde innerlick met ontferminge beweeght over de schare, om dat sy nu drie dagen by my gebleven zijn, ende en hebben niet dat sy eten souden: ende ick en wilse niet nuchteren van my laten, op dat sy op den wegh niet en beswijcken.

r Marc. 8.1.

33

Ende sijne discipelen seyden tot hem, Van waer [sullen] wy soo vele brooden in de woestijne [bekomen,] dat wy sulck een groote schare souden verzadigen?

34

Ende Iesus seyde tot haer, Hoe veel brooden hebt ghy? Sy seyden, Seven, ende weynige vischkens.

35

Ende hy geboodt de scharen neder te sitten op de aerde.

36

Ende hy nam de seven brooden ende de visschen, ende als hy ^{24 s} gedanckt hadde, brack hyse, ende gafse sijne discipelen, ende de discipelen [gavense] de schare.

24 Nam. over desen zegen, die hy alreede hieldt als verkregen. Want hy wiste dat hy daer toe van de Vader macht hadde ontfangen, ende dat hem de Vader altijt verhoorde. Siet Ioan. 11.41, 42.

s 1.Sam. 9.13.

37

Ende sy aten alle ende werden verzadight, ende sy namen op, het overschot der brocken, seven volle manden.

38

Ende die daer gegeten hadden, waren vier duysent mannen, sonder de vrouwen ende kinderen.

39

Ende de schare van hem gelaten hebbende, gingh hy in het schip, ende quam in de lantpalen van ²⁵ Magdala.

25 Marc. 8. vers 10. seght van Dalmanutha, welck schijnt de naem te wesen van het lant daer inne Magdala gelegen was.