Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iiij. Capittel.

1 Christus in de woestijne veertigh dagen gevast hebbende wort van den duyvel versocht. 11 Daer na van de Engelen gedient. 12 Verlatende Nazareth gaet woonen te Capernaum. 17 Begint te prediken. 18 Beroept Petrum ende Andream. 21 Iacobum ende Ioannem, welcke alles verlatende hem volgen. 23 Doorwandelende Galileam leert in de Synagogen, ende geneest allerley kranckheden.

1

¹ DOe ^a wiert Iesus ² van den Geest wech geleyt in de woe-[kolom]stijne, om versocht te worden van den ³ duyvel.

1 Terstont na dat hy gedoopt was, Marc. 1.12.

a Marc. 1.12. Luce 4.1.

2 Dat is, door de drijvinge des Heyligen Geests, die op hem neder gedaelt was. Siet Luce 4.1. Ofte, van dien Geest.

3 Dit woort komt van ’t Griecks Diabolos, het welck een lasteraer ende valsch beschuldiger is te seggen. Siet Apoc. 12. versen 9, 10.

2

Ende als hy veertigh dagen ende veertigh nachten ⁴ gevast hadde, hongerde hem ten laetsten.

4 Dit is een mirakeleus vasten geweest sonder eten ende drincken, gelijck oock geweest is het vasten van Moses, Exod. 34.28. ende van Elias, 1.Reg. c. 19. vers 8. ’t welck daerom van ons, als oock d’andere mirakelen Christi, niet en kan nagevolght worden.

3

Ende de ⁵ versoecker tot hem gekomen zijnde, seyde, Indien ghy ⁶ Godts Sone zijt, seght dat dese steenen brooden worden.

5 Soo wort de duyvel genaemt, om dat hy de menschen soeckt te brengen tot sonden ende afval. siet Genes. cap. 3.

6 Nam. gelijck de vorige stemme in uwen doop betuyghde.

4

Doch hy antwoordende seyde, Daer is geschreven, ^b De mensche en sal by broot alleen niet leven, maer by alle ⁷ woort, dat door den mont Godts uyt gaet.

b Deut. 8.3.

7 D. van alle dingen, die Godt gelieft kracht te geven ende te gebruycken tot voedsel ende versterckinge der menschen.

5

Doe nam hem de duyvel mede na de ⁸ heylige stadt, ende stelde hem op de ⁹ tinne des tempels,

8 D. Ierusalem, soo wortse genaemt, om dat Godt aldaer sijnen dienst ende heylighdom geplant hadde.

9 Gr. vlerck. of, vleugel. Soo wort genaemt een opgaende kant, die als een leene ofte baelie rontom het platte dack des tempels gemaeckt was, om te verhinderen, dat niemant lichtelick soude afvallen. siet Deut. 22. vers 8.

6

Ende seyde tot hem, Indien ghy Godts Sone zijt, werpt u selven nederwaerts: want daer is geschreven, ^c Dat hy sijne Engelen van u bevelen sal, ende [dat] sy u op de handen sullen nemen, op dat ghy niet t’eeniger tijt uwen voet aen eenen steen aen en stoot.

c Psalm 91.11, 12. Hier laet de versoecker uyt de woorden op alle uwe wegen. Siet de aenteeck. op Psalm 91.11.

7

Iesus seyde tot hem, Daer is wederom geschreven, ^d Ghy en sult den Heere uwen Godt niet versoecken.

d Deut. 6.16.

8

Wederom nam hem de duyvel mede op eenen seer hoogen bergh, ende ¹⁰ toonde hem alle de Koninckrijcken der werelt, ende haer heerlickheyt.

10 Namelick, ofte in eenigh schijnsel, of oock de gewesten der selve aenwijsende, ende met woorden hare heerlickheyt verhalende.

9

Ende seyde tot hem, Alle dese dingen sal ick u geven, indien ghy nedervallende my sult aenbidden.

10

Doe seyde Iesus tot hem, Gaet wech ¹¹ satan: want daer staet geschreven, ^e Den Heere uwen Godt sult ghy aenbidden, ende hem alleen dienen.

11 D. tegenstrijder, wederpartije, ofte hater. Soo wort de duyvel genaemt om dat hy der menschen vyant is. Siet 1.Petr. 5.8.

e Deut. 6.13. ende 10.20.

11

Doe liet de duyvel van hem af, ende siet de ¹² Engelen zijn toegekomen, ende dienden hem.

12 D. Sendboden. Soo worden de goede geesten genaemt, om datse van Godt uytgesonden worden om sijne bevelen uyt te richten. Siet Psalm 103.20. ende Hebr. 1.14.

12

Als nu Iesus gehoort hadde dat ^f Ioannes ¹³ overgelevert was, is hy weder gekeert ^g na Galileen.

f Marc. 1.14. Luce 4.14.

13 Namelick, in de gevangenisse. siet Matt. cap. 14.

g Luce 4.16, 31. Ioan. 4.43.

13

Ende Nazareth verlaten hebbende is komen woonen te Capernaum, gelegen aen de zee, in de lantpalen van Zabulon ende Nephtalim.

14

Op dat vervult soude worden ’t gene gesproken is, door Esaiam den Propheet, seggende,

15

^h Het lant Zabulon, ende het lant Nephtalim, [aen den] wegh der zee, ¹⁴ over de Iordaen, Galilea der ¹⁵ volckeren.

h Iesa. 8.23. ende 9.1.

14 Anders, ontrent, ofte, neven.

15 Ofte, der Heydenen. Want het Griecks woort beyde beteeckent, ende wort oock van ’t Iodische volck gebruyckt, Luce 7. vers 5. Ende dit deel van Galilea wort soo genaemt, of om dattet seer volckrijck was, Deut. 33. vers 23. ofte om dat het grensde aen de palen van Tyrus ende Sidon, die Heydensche steden waren.

16

Het volck dat in duysternisse sat, heeft een groot licht gesien: ende de gene die saten in den lande ende schaduwe des doots, den selven is een licht opgegaen.

17

Van doen aen heeft Iesus begonnen te prediken, ende te seggen, ⁱ Bekeert u, want het Koninckrijck der hemelen is na by gekomen.

i Marc. 1.15.

18

^k Ende Iesus wandelende aen de ¹⁶ zee van Galilea, sagh twee broeders, [namelick] Simon, geseght Petrus, ende Andreas sijnen broeder, het ¹⁷ net in de zee werpende: (want sy waren visschers.)

k Marc. 1.16.

16 Dese zee was een groot binnenlantsch meyr. Want de Hebreen noemen alle groote vergaderingen van wateren, zeen. Wort anders oock genaemt de zee van Gennesareth, ende de zee van Tiberias, om dat dese plaetsen aen de zee gelegen waren.

17 Gr. worpnet.

19

Ende hy seyde tot haer, ¹⁸ Volght my na, ende ick sal u visschers der menschen maken.

18 Ofte, komt herwaerts achter my. Ioan. 1.35. wort geseght, datse al voor de gevangenisse Ioannis tot Christum zijn gekomen, doch als discipelen: maer hier wordense geroepen tot Apostelen.

20

Sy dan terstont de netten verlatende zijn hem na gevolght.

21

Ende hy van daer voort gegaen zijnde sagh twee andere broeders, [namelick] Iacobum den [sone] Zebedei, ende Ioannem sijnen broeder, in het schip met haren

[fol. 3r]

vader Zebedeus, hare netten vermakende, ende heeft haer geroepen.

22

Sy dan terstont verlatende het schip, ende haren vader, zijn hem nagevolght.

23

Ende Iesus ommegingh geheel Galileen, leerende in hare ¹⁹ Synagogen, ende predikende het Euangelium des Koninckrijcks, ende genesende ²⁰ alle sieckte ende alle quale, onder den volcke.

19 Dit waren plaetsen of gebouwen, in dewelcke in alle steden de vergaderingen der Ioden wierden gehouden, ende de wet Mosis op alle Sabbathen voorgelesen ende verklaert. siet Actor. 15.21.

20 D. allerley quale ofte swackheyt, weeckelickheyt.

24

Ende sijn geruchte gingh [van daer] uyt in geheel Syrien: ende sy brachten tot hem alle die qualick gestelt waren, met verscheyden sieckten ende ²¹ pijnen bevangen zijnde, ende van den duyvel beseten, ende ²² maensiecke, ende ²³ geraeckte, ende hy genas deselve.

21 D. soodanige sieckten, die de menschen grooten weedom aen doen, ende gelijck als pijnigen.

22 Dese schijnen te zijn de gene die de vallende sieckte hebben, gelijck naerder blijckt uyt Matth. cap. 17. vers 15.

23 Ofte, lamme, beroerde.

25

Ende vele ²⁴ scharen volghden hem na, van Galilea, ende [van] ²⁵ Decapolis, ende [van] Ierusalem, ende [van] Iudea, ende [van] over den Iordaen.

24 D. hoopen ofte menighten volcks, waer van komt heyrschare, vyerschare, etc.

25 Was een lant alsoo in het Griecks genaemt, om datter tien steden in gelegen waren. Siet Plin. lib. 5. cap. 18.