Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iiij. Capittel.

Het vijfde gesichte, namelick, een gouden kandelaer, ende twee olijfboomen daer neven, vers 1, etc. ’t welck de Engel duydt op den H. Geest, door welckes kracht Zerubbabel den bouw des tempels volvoeren soude, 6, etc. Zacharias bidt om breeder verklaringe deses gesichtes, ende hy verkrijghtse, 11, etc.

1

ENde de Engel die ¹ met my sprack, ² quam weder: ende ³ hy weckte my op, gelijck eenen man die van sijnen slaep opgeweckt wort.

1 Ofte, in my.

2 Want na ’t voorgaende gesichte was hy wech gegaen voor eenen tijt langh.

3 Want de Propheet was als in beswijminge, ofte in slaep gekomen van groote verwonderinge over die te voren verhaelde gesichten. Vergel. Dan. 8.17, 27. ende 10.8.

2

Ende hy seyde tot my, Wat siet ghy? ende ick seyde, Ick sie, ende siet, een geheel gouden kandelaer, ende een olie-kruycksken, boven des selven hooft, ende hare seven lampen ⁴ daer op, die lampen hadden seven ende seven ⁵ pijpen, de welcke boven ⁶ sijn hooft waren:

4 Of, die daer boven op waren, T.w. op den kandelaer: ofte, daer in. Vergel. Exod. 25.31.

5 Of, kranen, ofte, buyskens, door dewelcke de olie quam uyt de olie-kruycke in de seven lampen, op elcke lampe een pijpe passende.

6 T.w. des kandelaers: hooft, Dat is, hooghte.

3

Ende twee olijfboomen ⁷ daer nevens, een ter rechter zijde van het olie-kruycksken, ende een tot des selven slincker zijde.

7 Of, daer by: of, daer op.

4

Ende ⁸ ick antwoordde, ende seyde tot den Engel die ⁹ met my sprack, seggende, Mijn Heere, ¹⁰ wat zijn dese dingen?

8 D. ick sprack wederom. Alsoo oock ond. versen 11, 12. ende elders meer.

9 Of, in my, alsoo oock vers 5. siet bov. 1. op vers 9.

10 Als bov. cap. 1. vers 9.

5

Doe antwoordde de Engel die met my sprack, ende seyde tot my, En weet ghy niet ¹¹ wat dese dingen zijn? ende ick seyde, Neen, mijn Heere.

11 Hebr. wat dese selve dingen zijn?

6

Doe antwoordde hy, ende sprack tot my, seggende: ¹² Dit is ’t woort des HEEREN tot Zerubbabel, seggende, ¹³ Niet door kracht, noch door gewelt, maer ¹⁴ door mijnen Geest ¹⁵ [sal ’t geschieden,] seyt de HEERE der heyrscharen.

12 De sin is, Dit is het gene dat afgebeelt wort door dit gesichte, dat ghy den Vorst Zerubbabel in mijnen name sult aendienen, namelick, Dat desen schoonen goudenen kandelaer (sonder handen der menschen gemaeckt) beteeckent, dat de tempel sal herbouwt ende voltrocken worden, alsoo dat de goudenen kandelaer in den selven wederom sal gebracht worden, gelijck hyder te voren geweest is. Godt de Heere heeft hier mede den Zerubbabel in sijn ampt ende beroep willen stercken ende troosten, toender uytterlick geringe middelen voor handen waren tot opbouwinge des tempels, ende tot wederstant der vyanden, die sulcks sochten te verhinderen.

13 T.w. niet door menschelicke kracht of gewelt.

14 D. door mijnen Heyligen Geest, door welcken ick dit krachtelick wercken ende uytvoeren sal.

15 Te weten, de opbouwinge des tempels, mitsgaders de behoudenisse, ende de saligheyt mijnes volcks. Dit alles kan Godt, als’t hem belieft, alleen doen, sonder de hulpe van menschen, dewelcke hem nochtans belieft somtijts daer toe te gebruycken.

7

¹⁶ Wie zijt ghy, ô grooten bergh? voor het aengesichte Zerubbabels sult ghy worden ¹⁷ tot een vlack velt: want hy sal

16 Dit is een aensprake aen Saneballat ende de vyanden des volcks Godes, die ten aensien van de geringheyt des selven, ende Zerubbabels, haer selven inbeeldden, dat sy groote bergen waren, ende wederstonden den selven met al haer vermogen, gelijck te sien is Ezra Capp. 3. 4. 5. Maer de Heere seyt hier, dat sy tegen Zerubbabel niet vermogen en souden, nochte den bouw des tempels niet en souden kunnen verhinderen. Alsoo is tot allen tijden te vergeefs geweest het woelen ende rasen der vyanden tegens Christum, ende sijne Gemeynte hier op aerden. Ofte aldus: Wie zijt ghy, ô grooten bergh, voor het aengesichte Zerubbabels? ghy sult, etc.

17 Ofte, tot een valleije.

[fol. 129r]

¹⁸ den hooftsteen voortbrengen, ¹⁹ [met] toeroepingen, ²⁰ Genade, Genade zy den selven.

18 Ofte, den hoogen steen, T.w. des tempels, D. hy sal het gebouw des tempels ten eynde brengen, vers 9. ja hy en sal niet alleen den tempel weder opbouwen, maer hy sal oock een voorvader Christi des waren hoecksteens of hooftsteens sijner gemeynte (Psalm 118.22) zijn: want Zerubbabel is geweest een Vorst des volcks Godes, ende een voorbeelt Christi onses eeuwigen Koninghs, uyt den welcken oock Christus, na den vleesche, afkomstigh is, Matth. cap. 1. vers 12.

19 Hebr. [met] krakinge, als wanneer yemant roept, dat hem de hals kraeckt, of dat de lucht schijnt te kraken ende te bersten.

20 D. geluck, geluck zy den selven, T.w. hooftsteen, ende alsoo oock den geheelen tempel, ja oock Christo, ende sijne Kercke, waer van de tempel een voorbeelt was. De sin is, Daer sal eene algemeyne geluckwenschinge zijn, soo der Engelen, als der Geloovigen, ja aller creaturen, die erkennen sullen, dat in hem, T.w. in Christo, zy de volheyt aller genaden ende gaven, ende sy sullen wenschen ende begeeren, dat de Vader, door sijne genade, het Rijcke Christi doch wille voorspoedigh maken, Psalm 118.26. And. het is genade genade. Dan is dit de sin, Het is loutere genade, dat ghy ons desen tempel hebt laten herbouwen, het en is door onse eygene kracht noch weerdigheyt niet geschiet. De verdobbelinge, ofte wederhalinge des woorts genade beteeckent seer groote genade. Vergelijckt Iesa. 26.3. ende 57. vers 19.

8

Het woort ²¹ des HEEREN geschiedde voorder tot my, seggende:

21 Namelick des Soons Godes, die Cap. 1. vers 12. genoemt wort de Engel des Heeren, ende cap. 3. vers 2. de Heere. Anders, want het woort des Heeren vvas tot my geschiet, seggende: Als of de Propheet seyde, dit spreke ick uyt last ende bevel des Heeren.

9

De handen Zerubbabels hebben dit huys gegrontvest, sijne handen sullen’t oock voleynden: op dat ghy wetet, dat de HEERE der heyrscharen my tot u-lieden gesonden heeft.

10

Want ²² wie veracht den dagh der kleyne dingen? daer sich doch die ²³ sevene verblijden sullen, als sy ²⁴ het tinnen gewichte sullen sien in de hant Zerubbabels: Dat zijn de ²⁵ oogen des HEEREN, ²⁶ die het gantsche lant doortrecken.

22 D. den dagh van de kleyne beginselen der weder-opbouwinge des tempels? als of Christus seyde, De Vader heeft dit door sijne almogende voorsichtigheyt alsoo geordineert, wie sal het verhinderen? het behaeght hem, wie sal het verachten?

23 T.w. oogen, van dewelcke gesproken is boven 3.9. als oock gesproken sal worden onder 5. vers 6. ende Apoc. 5.6.

24 Hebr. den steen des tins, ofte, den tinnensteen, D. het meetsnoer, daer een tinnen ofte looden gewichte aenhanght. Siet Iesa. 34. d’aenteeckeninge op vers 11.

25 D. de vaste voorsichtigheyt des Heeren.

26 Vergelijckt 2.Chron. 16.9.

11

Voorder antwoordde ick, ende seyde tot hem, ²⁷ Wat zijn die twee olijfboomen ter rechter zijde des kandelaers, ende aen sijne slincker zijde?

27 D. wat beduyden.

12

Ende andermael antwoordende, soo seyde ick tot hem, Wat zijn die twee ²⁸ tackskens der olijfboomen, ²⁹ welcke in de twee goudene kruycken zijn, die ³⁰ gout van haer ³¹ gieten?

28 Of, besyen, of, tacken met besyen. Siet de antwoorde op dese vrage onder vers 14.

29 Hebr. vvelcke in, ofte, aen de hant der tvvee goudene kruycken zijn. Het Hebreeusch woort jad beteeckent somtijts een ruymte, als Nehem. 7.4. Psalm 104.25. Somtijts een zijde, als 2.Sam. 15.2.

30 D. olie, die soo helder, geel, ende blinckende is, als of het gout ware: Door dese klare olie worden beduydt de gaven des Heyligen Geestes.

31 T.w. in de schale, ende van haer beteeckent hier soo veel, als van selfs, sonder hulpe ofte konste der menschen.

13

Ende hy sprack tot my, seggende, En weet ghy niet wat ³² dese zijn? ende ick seyde, Neen, mijn heere.

32 T.w. olijfboomen, ofte olijftacken. Anders, vvat dese dingen zijn; D. wat sy beduyden? alsoo oock vers 14.

14

Doe seyde hy, Dese zijn ³³ de twee ³⁴ olytacken, welcke voor den Heere der gantscher aerde staen.

33 Verstaet, den Heere Christum, de fonteyne aller geestelicker gaven, hier afgebeelt door dese twee getrouwe dienaers des Heeren, T.w. Zerubbabel ende Iosua, ten aensien van sijn Konincklick ende Hoogepriesterlick ampt.

34 Hebr. sonen der olie, (welcke maniere van spreken oock gebruyckt wort Genes. 49. vers 22.) Dat is, gesalfde, om dat de Koningen, ende Hoogepriesters plachten ge-olijet, ofte, gesalft te worden, Exod. 29.29. ende 30.30. Levit. 8.12. 1.Sam. 10.1. ende 24.7. Hier mede beantwoort de Engel den Propheet sijne vrage, vers 12. Vergelijckt dese plaetse met Apoc. cap. 11. vers 4.