Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iij. Capittel.

Voordere prophetie van den ondergangh der stadt Nineve, ende der Assyriers, na het exempel der stadt No, die oock is verdelght geworden, om dergelijcke sonden als Nineve begaen hadde, 8. De Propheet voeght daer by, dat hare sterckten ende groote macht, haer niet helpen en souden, 12.

1

WEe ¹ de bloetstadt, die gantsch vol leugen, [ende] ² verscheuringe is: de roof ³ en houdt niet op.

1 Hier wort noch al gesproken van de stadt Nineve. Vergel. Ezech. 22. op vers 2. Hebr. stadt der bloeden. Alsoo oock Ezech. 24.9.

2 Het Hebr. woort past eygentlick op de verscheurende dieren, als Psalm 7.3.

3 Hebr. en wijckt niet, als Exod. 33. vers 11. en Ies. 46.7. De sin is, De Nineviten varen steeds voort in het begaen van allerley rooverije ende gewelt.

2

Daer is ⁴ het geklap der sweepe, ende het geluyt van ’t bolderen der raderen: ende ⁵ de peerden stampen, ende de wagens ⁶ springen op.

4 Hebr. de stemme der sweepe, ende de stemme der beweginge des radts.

5 Of, der peerden d’aerde met den voet stampende.

6 Of, opspringende. In dit versken wort afgemaelt de aenkomste van het vyantlick leger, met seer bequame, ende aerdige manieren van spreken.

3

De ruyter steeckt om hooge soo het vlammende sweert, als de blicksemende spiesse, ende daer sal de veelheyt der verslagenen zijn, ende eene sware menighte der doode lichamen, ja daer en sal geen eynde zijn der lichamen, ⁷ men sal over hare lichamen struyckelen:

7 De sin is, Men sal over de straten niet konnen gaen, sonder over de doode lichamen te treden.

4

⁸ Om der grooter hoererijen wille ⁹ der seer bevallige hoere, ¹⁰ der meestersse der tooverijen, die ¹¹ met hare hoererijen volckeren ¹² verkocht heeft, ende geslachten met hare tooverijen.

8 Of, om de veelheyt der hoererijen, verstaet hier soo wel geestelicke hoererije, D. afgoderije, als vleeschelicke ontucht.

9 Alsoo noemt hy de stadt Nineve. Hebr. de hoere goet van gunste.

10 Ofte, der voorstanster, der patronesse der tooverijen.

11 Ofte, door

12 Dat is, tot slaven ende lijf eygene gemaeckt heeft.

[fol. 122r]

5

Siet, ¹³ Ick [wil] aen u, spreeckt de HEERE der heyrscharen, ende ¹⁴ ick sal uwe zoomen ontdecken boven u aengesichte, ende ick sal den Heydenen uwe naecktheyt, ende den Koninckrijcken uwe schande wijsen.

13 Siet bov. 2. op vers 13. en Ies. 47.3.

14 De sin is, Ick sal uwe zoomen, of lijsten, of slippen laten oplichten tot op u aengesichte, D. ick sal u de aldergrootste schande aendoen. Vergel. Iesa. 47. vers 3. Ierem. 13.22, 26. ende Ezech. cap. 16. op vers 37.

6

Ende ick sal ¹⁵ verfoeijelicke dingen op u werpen, ende u tot schande maken, ende ¹⁶ ick sal u als eenen spiegel stellen.

15 Als slijck en modder, etc. daer mede men openbare, ende uyt de steden gebannene hoeren pleeght te bewerpen.

16 D. ick sal u soo straffen ende soo gantschelick te schande maken, dat ghy anderen volcken ende natien tot eenen spiegel ende exempel sult wesen, alsoo dat als sy van een groote straffe die eenige natie is overkomen, spreken sullen, u tot een exempel sullen noemen ende voortbrengen. Anders, als een gaepspel. Anders, als dreck, als vuyligheyt.

7

Ende het sal geschieden, dat alle die u sien, ¹⁷ van u wech vlieden sullen, ende seggen: Nineve is ¹⁸ verstoort, ¹⁹ wie sal medelijden met haer hebben? van waer sal ick u troosters soecken?

17 Als de walge, ende eenen afkeer van u hebbende.

18 Dat is, verwoest, verdelght, geruïneert.

19 Vergel. Ies. 51. op vers 19. Ier. 15. vers 5.

8

²⁰ Zijt ghy beter dan ²¹ No ²² de volckrijcke, ²³ gelegen in de rivieren? die rontom henen water heeft? welcker ²⁴ voormuer de zee is, ²⁵ haer muer is van ²⁶ zee.

20 Of, soudet u beter gaen dan No?

21 Dit is de name eener stadt in Egypten, naderhant Alexandria genoemt, om dat sy van Alexandro den Grooten is herbouwt, verbetert, ende vergroott geworden. siet Ier. 46. op vers 25. Ezech. 30. versen 14, 15, 16.

22 Vergel. Ier. 46.25. Of, de voedtster, D. die als een moeder ende voedtster is van gantsch Egypten, zijnde een groote, volckrijcke, ende machtige koopstadt. And. die neerige [stadt,] T.w. die met hare koopmanschap vele landen ende volckeren geneerde. Anders, No-Amon.

23 Siet Strabonem lib. XVII. van Alexandria.

24 Of, voorwerck, vestinge. Anders, wiens rijckdom de zee is.

25 Ofte, haren muer bestaet uyt de zee.

26 T.w. de Egyptische zee: of, het meyr Mareias, of, Mareotis.

9

Moorenlant ende Egypten waren hare macht, ende ²⁷ daer en was geen eynde: ²⁸ Put ende Libya ²⁹ waren tot uwe hulpe.

27 D. hare bontgenooten ende helpers waren ontelbaer.

28 D. Africa, of, Mauritania. Siet Ierem. 46. op vers 9.

29 De sin is, Alle die volckeren hielpen u, ô stadt No, maer even wel en kosten sy u niet redden noch verlossen uyt de hant des Koninghs Nebucadnezars.

10

Noch is ³⁰ sy gevangelick gegaen in de gevangenisse: oock zijn hare kinderen ³¹ op het hooft aller straten ³² verplettert geworden, ende over hare ³³ ge-eerde hebben sy ³⁴ het lot geworpen, ende alle hare Groote zijn ³⁵ in boeijen gebonden geworden.

30 D. hare inwoonders, zijn gevangelick wech gevoert: D. sy sullen gevangelick wech gevoert worden. alsoo doorgaens. Dit schijnt geschiet te zijn te dier tijt als Nebucadnezar Egypten heeft verheert. siet Ier. cap. 46.

31 D. op de hoecken aller straten.

32 Siet exempelen van dergelijcke wreetheyt, 2.Reg. 8.12. Psalm 137.9. Iesa. 13. vers 16. Hose. 14.1.

33 Of, treffelicke, aensienelicke lieden, of, eerweerdige, eersame.

34 T.w. als mense als gevangene onder de krijghslieden uytdeylde.

35 Of, aen ketenen, of, aen yseren banden.

11

Oock sult ³⁶ ghy ³⁷ droncken worden, ³⁸ ghy sult u verbergen, oock sult ghy een sterckte soecken ³⁹ van wegen den vyant.

36 ô Nineve.

37 T.w. van den beker der gramschap Godes. siet Ierem. 25. versen 15, 27, etc.

38 T.w. van schaemte, u verstekende ende verbergende, dat u de menschen niet en sien, in plaetse daer ghy pleeght met opgerechten hoofde stout henen te gaen. Vergel. Hose. 10.8. Luce 23.30. Apoc. 6. vers 16. And. ghy sult verborgen zijn, D. ghy sult te niete komen.

39 D. om u te verbergen voor uwen vyant: ofte, om uwen vyant te stutten.

12

⁴⁰ Alle uwe vastigheden zijn vijgeboomen ⁴¹ met de eerste vruchten, indien sy geschuddet worden, soo vallen sy dien op den mont ⁴² diese eten wil.

40 De sin is, Alle uwe fortressen zijn soo swack, datse den vyant sonder moeyte in de handen sullen vallen, gelijck de vijgen vallen als de vijgeboomen geschuddet worden.

41 And. ende de eerste vruchten, die niet lange en dueren.

42 Hebr. des eters, D. diese begeert te eten.

13

Siet, u volck sal in het midden van u ⁴³ tot wijven worden: de poorten uwes lants sullen uwen vyanden ⁴⁴ wijt geopent worden: ⁴⁵ ’t vyer sal ⁴⁶ uwe grendelen verteeren.[kolom]

43 D. verbaest zijn, huylen en weenen, gelijck de wijven, weereloos ende machteloos. Vergel. Iesa. 3.12. Ier. 50.37. ende 51.30.

44 Hebr. openende geopent worden. siet bov. 2.6.

45 Verstaet het vyer des toorns Godes, of het materiael vyer, ofte het vyer der oorloge.

46 D. uwe vastigheden. Aldus wort het woort grendelen genomen, 1.Sam. 23.7. 1.Reg. cap. 4. vers 13. 2.Chron. 8.5. ende 14.7. Psalm 147.13. Ierem. 49.31. ende 51.30. Thren. 2.9. Amos 1. vers 5. Ion. 2.6. ende elders meer.

14

⁴⁷ Schept u water ter belegeringe, versterckt uwe vastigheden, ⁴⁸ gaet in den kley, ende treedt in den leem, ⁴⁹ verbetert den tichel-oven.

47 Of, putt water, D. doet provisie van water, hebt water in voorraet, op dat ghy het mooght genieten in den tijt der aenstaender belegeringe. Het is een Ironia, of spotreden. Men kan hier door water (gelijck elders door broot) verstaen alle nootwendigheyt tot onderhoudt des levens van noode.

48 D. bereyt alles wat tot het metselen van mueren en vastigheden van nooden is.

49 Hebr. versterckt. siet Nehem. cap. 3. op vers 4, etc. De sin is, Backt vry, ende hebbet in voorraet een groot getal backsteenen, om uwer stadts mueren te verbeteren ende te verstercken.

15

⁵⁰ Het vyer sal u ⁵¹ aldaer verteeren: het sweert sal u ⁵² uytroeijen, het sal u af-eten, ⁵³ als de kevers: ⁵⁴ vermeerdert u als kevers, ⁵⁵ vermeerdert u ⁵⁶ als sprinckhanen.

50 Als bov. vers 13.

51 T.w. in uwe sterckten ende vastigheden: Of, als ghy sult besigh wesen om u te verstercken.

52 Of, afsnijden.

53 De sin is, Gelijck de kevers in eenen korten tijt het kruyt des velts af-eten, alsoo sullen de vyanden u haest vernielen. And. als de kevers: D. Godt sal de Assyriers verteeren ende te schande maken, gelijck de kevers vernielt worden door den regen ende kout onweder.

54 Hier spreeckt de Propheet den Koningh aen, want het woort staet in het manlick geslachte.

55 Hier spreeckt hy Nineve aen, want het woort staet in het vrouwelick geslachte. Aldus soude de reden volkomender zijn, Vermeerdert u, ô Koningh, als de kevers; vermeerdert u, ô Nineve, als de sprinckhanen. De sin is, O ghy Koningh van Assyrien, ende ghy Nineviten, doet al wat ghy kondt, het is al te vergeefs, de groote legers en sullen u in tijt des noots niet kunnen helpen. Vermeerdert u. Hebr. verswaert u, Dat is, brenght een swaer leger te velde.

56 Groote heyrlegers worden meermaels by sprinckhanen ende kevers vergeleken, als Iudic. 6.5. ende cap. 7. vers 12. Ierem. cap. 46. vers 23.

16

Ghy hebt meer ⁵⁷ handelaers als’er sterren aen den hemel zijn, ⁵⁸ de kevers sullen invallen, ende daer van vliegen.

57 Ofte, kooplieden, die haren handel drijven door de geheele werelt, of omliggende landen. Hebr. ghy hebt uwe handelaers vermenighvuldight meer dan, etc.

58 De sin is, De soldaten sullen als kevers by menighte in u lant vallen, dat plunderen, berooven, verderven, vernielen, ende daer van trecken met den buyt. Doch andere verstaen dit alsoo, dat de kooplieden vluchten en vlieden sullen, als de vreemde kevers in het lant komen.

17

⁵⁹ Uwe gekroonde ⁶⁰ zijn als de sprinckhanen, ende uwe ⁶¹ Krijghs-overste ⁶² als de groote kevers, die haer in de heyninghmueren legeren ⁶³ in de koude der dagen: wanneer de sonne opgaet, soo ⁶⁴ vliegen sy wech, alsoo dat hare plaetse onbekent is waer sy geweest zijn.

59 Aldus noemt de Propheet de voortreffelickste heeren, ende amptdragende persoonen des Koninghs van Assyrien. Anders, uwe gehayrde, om dat de groote heeren, langh hayr plechten te dragen.

60 Te weten, in menighte, D. sy zijn soo vele in menighte, als de sprinckhanen.

61 Siet van dit woort Ierem. cap. 51. op vers 27.

62 Hebr. als kevers der kevers. Alsoo seyt men, Heere der heeren, Koningh der koningen, Liedt der lieden, etc.

63 Dat is, ten tijde der koude, namelick des nachts, als de sonne onder is: of, Ten dage der koude, Dat is, als het koudt is.

64 Dat is, sy trecken haestelick te lande uyt. Alsoo wort vlieden, voor haestelick komen, genomen, Cant. cap. 8. vers 14. Siet de aenteeckeninge aldaer, ende Matth. cap. 10. vers 23.

18

⁶⁵ Uwe herders ⁶⁶ sullen sluymeren, ô Koningh van Assur, ⁶⁷ uwe voortreffelicke sullen ⁶⁸ haer leggen, ⁶⁹ u volck sal hem op de bergen wijt uytbreyden, ende ⁷⁰ niemant salse versamelen.

65 Dat is, uwe Regenten, als Ierem. cap. 49. vers 19. ende cap. 50. vers 6.

66 Dat is, sy sullen trage ende onachtsaem zijn, ofte, sy sullen doot zijn, als Psalm 76. vers 6.

67 Dat is, uwe Krijghs-overste, uwe Vorsten.

68 Dat is, sy sullen t’huys blijven, ofte, sy sullen ter neder geleyt worden: Ofte, de sin is, Sy sullen stille sitten, ende sy sullen op hare bedden blijven liggen, sorgeloos zijn, ende haren wellust plegen. Ofte, sy sullen begraven zijn. Vergelijckt Psalm 94.17.

69 De sin is, U volck, dat vele in getale is, sal op de bergen verspreyt worden, gelijck de schapen die geenen herder en hebben.

70 Want de herders sullen of slof ende onachtsaem, ofte doot zijn.

19

Daer en is ⁷¹ geen t’samentreckinge voor uwe breucke, uwe plage ⁷² is smertelick: ⁷³ alle die het geruchte van u hooren, sullen ⁷⁴ de handen over u klappen: want ⁷⁵ over wien en is uwe boosheyt niet gedurighlick gegaen?

71 Dat is, geen genesinge; Dat is, uwe breucke of quetsure en kan niet t’samen getrocken noch genesen worden. Als de wonde begint te genesen, soo wortse drooge, alsse drooge wort, soo rimpeltse ende treckt te samen.

72 Siet Ierem. cap. 14. op vers 17. Alsoo oock Ierem. cap. 10. vers 19. ende 30.12. Mich. 1.9. De sin is, Ghy zijt alsoo geslagen, dat ghy ongeneselick zijt.

73 Hebr. alle die uwe hooringe hooren, Dat is, het gerucht van uwe breucke, Dat is, alle die hooren sullen hoe ghy verstoort ende geplaeght zijt.

74 Tot een teecken van vreught ende blijdtschap over uwen val.

75 De sin is, Daer en is geen volck noch natie die ghy niet gequelt en hebt sonder ophouden: daerom sullen sy alle haer verheugen als sy uwen ondergangh sullen vernemen, de rechtveerdige oordeelen Godes prijsende.

Eynde des Boecks NAHUMS.