Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

[fol. 117r]

Het iiij. Capittel.

Iona is hier over seer verdrietigh, ende beklaeght sich des voor den Heere, vers 1, etc. die hem daer over bestraft, ende door den wonderboom onderwijst ende overtuyght, 6, etc.

1

DAt ¹ verdroot Ione [met] groot verdriet: ende ² sijn [toorn] ontstack.

1 Hebr. ende het was, scheen, ofte, dede quaet aen, ofte, by Iona, [met] groote quaetheyt. Gelijck wy het woort, quaet, dickwils gebruycken in materie van toornigheyt ende misnoegen, alsoo wort het oock by de Hebreen veel genomen in beteeckeninge van mishagen, droeffenisse, verdriet, moeylickheyt, etc. Siet Genes. 21. op vers 11. ende c. 40. op vers 7. Prov. cap. 15. vers 15. Eccles. cap. 7. vers 3. De sin is, Dat het Ione seer mis viel ende quelde, denckende uyt menschelicke swackheyt, dat Godts eere ende waerheyt daer door mochte gekrenckt worden, ende hy voor een valsch Propheet gehouden, dewijle hy uyt de tusschen-komende bekeeringe ende verloop van tijt af nam, of andersins door Godts openbaringe wiste, dat Nineve voor dit mael soude verschoont worden. Of dit voor, of na het eynde der viertigh dagen geschiet zy, en wort hier niet verhaelt.

2 Hebr. hem ontstack, T.w. de toorn. Siet onder versen 4, 9.

2

Ende hy ³ badt tot den HEERE, ende seyde; Och HEERE, en was dit mijn ⁴ woort niet, als ick noch in mijn lant was? ⁵ daerom quam ick het voor, vluchtende na Tharsis: want ick wiste, dat ghy een ^a genadigh ende barmhertigh Godt zijt, ⁶ lanckmoedigh, ende groot van goedertierenheyt, ende ⁷ berouw hebbende over het quaet.

3 In sijn onverstant ende verdriet begeeft hy sich evenwel tot Godt, van wiens aengesichte hy te voren gevlucht was.

4 D. mijn seggen, T.w. by my selven, D. en dachte ick niet dat het soo gaen mochte? Immers ja, wil hy seggen: daerom, etc.

5 Iona wil hier sijn vluchten ontschuldigen, waer over hy nochtans van Godt soo swaerlick was gekastijdt.

a Exod. 34.6. Psalm 86.5. Ioël 2.13.

6 Siet Exod. 34. op vers 6.

7 Als bov. 3.9, 10.

3

Nu dan, HEERE, neemt doch mijne ⁸ ziele van my: want ⁹ het is my beter te sterven dan te leven.

8 Siet Genes. 35. op vers 18. 1.Reg. 19. op vers 4.

9 Hebr. mijn doot is beter dan mijn leven, D. ick woude liever sterven dan leven, mijn doot soude my aengenamer zijn dan mijn leven. Vergel. Iob 10.1.

4

Ende de HEERE seyde; ¹⁰ Is u [toorn] billick ontsteken?

10 Hebr. is u wel ontsteken? Dit verstaen sommige, als of Godt seyde: Zijt ghy al billick of met recht ontsteken? willende seggen, geensins, maer t’onrechte, sonder reden, ghy besondight u. Andere verstaen het als of Godt seyde: Zijt ghy soo seer, in ernst, soo dapper of hevighlick ontsteken? uyt vergelijckinge van ond. vers 9. ende ’t meeste gebruyck des Hebreeuschen woorts, voor, ernstelick, wel terechte, volkomelick, wel degelick, gelijck wy oock in onse tale ’t woordeken, wel, alsoo gebruycken: hy was wel quaet, ofte, wel degelick ben ick vertoornt, D. seer. Siet dese beteeckeninge, Deut. 9.21. ende 13.14. ende 17.4. ende 19.18. ende 23.8. 2.Reg. 11.8. Iesa. 1.13. Mich. 7.3. beyds is eene bestraffinge van des Propheten toorn, ’t een siet op de onredelickheyt, ’t ander op de hevigheyt, die, om de onredelickheyt, sondigh was.

5

Iona nu ¹¹ gingh ter stadt uyt, ende settede sich tegen het oosten der stadt: ende hy maeckte sich aldaer een verdeck, ende satt daer onder in de schaduwe tot dat hy sage, wat ¹² van de stadt soude worden.[kolom]

11 Ofte, want Iona vvas ter stadt uytgegaen, ende soo voorts: sulcks dat het volgende verhael eene verklaringe zy van de occasie des genen, dat voor af in het gemeyn van Ione toornigheyt ende Godts bestraffinge gesproken is.

12 Ofte, in de stadt soude geschieden, ofse in hare boetveerdigheyt den tijt van viertigh dagen soude volharden, ende of Godt na dien tijt de stadt soude verschoonen, ofte niet.

6

Ende Godt de HEERE ¹³ beschickte eenen ¹⁴ wonderboom, ende deed hem opschieten boven Iona, op datter ¹⁵ schaduwe mocht zijn over sijn hooft, om hem te redden van sijn ¹⁶ verdriet: Ende Iona verblijdde sich over den ¹⁷ wonderboom [met] groote blijdtschap.

13 Siet boven 1. op vers 17.

14 Hebr. Kikajon. Van dit gewas is seer verscheyden gevoelen. De voorneemste uytleggers houden het nu voor den wonderboom, anders genaemt, mollenkruyt, ofte, kruysboom, die in Egypten veel plach te wassen, ende bekent te zijn, met den name KIKI. Dit wast seer haestighlick ende hooger op als de lenghte van een man, met groote breede bladeren, zijnde van verkoelende aert. siet het kruytboeck van Dodoneus.

15 Als nu sijn eygen verdeck door de hitte van de sonne mocht verdrooght ende onnut geworden zijn.

16 Om door dese onverwachte verquickinge sijn misnoegen (waer van in het begin deses Cap. gesproken is) te verminderen, ende wat te breken, ende voorts door het vervolgh hem te onderwijsen ende op te richten: Hebr. quaet, of, quaetheyt. siet bov. op vers 1.

17 Van wegen het lieflick ende vermaecklick gerijf dat hy daer van hadde, maer niet denckende op het eynde, dat Godt daer mede voor hadde.

7

Maer Godt ¹⁸ beschickte eenen worm des anderen daeghs in het opgaen van den dageraet: die ¹⁹ stack den wonderboom dat hy verdorrede.

18 Als vers 6. ende terstont weder in het volgende vers.

19 Hebr. sloegh, D. quetste, stack, etc. Vergel. Genes. 8. op vers 21. ende Hose. 9. op vers 16. ende hier het volgende vers.

8

Ende het geschiedde, als de sonne oprees, dat Godt eenen ²⁰ stillen oosten wint beschickte; ende de sonne ²¹ stack op ’t hooft van Iona, dat hy ²² aemechtigh wert: ende hy ²³ wenschte sijner ziele te mogen sterven, ende seyde, ²⁴ ’t Is my beter te sterven dan te leven.

20 Ofte, svvijgenden, dooven, waer op het Hebreeusch woort schijnt te sien: D. eenen sachten oosten wint, die sich niet liet hooren noch voelen, ende dien volgens de hitte der sonne niet en brack, waer over de sonne te meer op sijn hooft gesteken heeft.

21 Hebr. sloegh.

22 Ofte, besvveeck, na aen het beswijcken ende versmachten was.

23 Of, begeerde voor sijne ziele, D. sich selven, sijn persoon. Vergel. Iudic. 16.30, etc.

24 Als bov. vers 3.

9

Doe seyde Godt tot Iona; ²⁵ Is u [toorn] billick ontsteken over den wonderboom? ende hy seyde, Billick is mijn [toorn] ontsteken ²⁶ ter doot toe.

25 Als bov. vers 4.

26 Siet vers 4. met d’aent.

10

Ende de HEERE seyde; Ghy ²⁷ verschoont den wonderboom, aen welcken ghy niet en hebt gearbeyt, noch dien ²⁸ groot gemaeckt: die ²⁹ in eener nacht wert, ende in eener nacht vergingh:

27 D. ghy soudt hem geern hebben verschoont, ghy hadt geern gesien, dat hy in fleur ware gebleven, het deerde u over hem, etc.

28 Dat is, opgebracht.

29 Hebr. die een soon, of, kint eener nacht gevveest, of, gevvorden is, ende een sone eener nacht vergaen is, D. die in eener nacht vergingh, gelijck hy in eener nacht was op gekomen. Eene Hebreeusche maniere van spreken. Vergel. d’aenteeck. op Genes. 5.32, etc.

11

Ende ick en soude die groote stadt Nineve niet verschoonen? daer veel meer als ³⁰ hondert ende twintigh duysent menschen in zijn, die geen ³¹ onderscheyt en weten tusschen hare rechter hant, ende hare slincker hant; daer toe veel ³² vee?

30 Hebr. tvvaelf milioen, ofte, tvvaelf mael tien duysent.

31 D. kleyne, jonge, onmondige kinderen, die noch tot de jaren des onderscheyts niet gekomen en zijn, ende van veel meerder waerdije zijn als uwen wonderboom, daer ghy soo veel wercks van maeckt.

32 Dat doch oock veel weerdiger is, als dien wonderboom. Hier op en volght geene replijcke van Iona.

Eynde des Boecks JONE.