27
Daerom sal ick u-lieden gevangelick wech voeren, 70 verre boven Damascus henen: seyt de HEERE, wiens naem is, Godt der heyrscharen.
|
-
1
- Verstaet het Koninckrijck ende den staet der tien stammen. Vergel. 2.Reg. 19. vers 21. Iesa. c. 23. vers 12. ende 47.1. Ierem. 14.17, etc. met d’aenteeck.
-
2
- D. sal sekerlick al haest vallen. siet Hose. 4.5. ende 5.5. ende 14.2.
-
3
- Hebr. niet toedoen op te staen: als wanneer yemant ter aerden is neder gestooten, ende niet konnende van selfs weder opstaen, van allen anderen verlaten wort, ende ter aerden liggen blijft: alsoo en soude Israël tot sijnen vorigen bloeijenden staet niet weder komen: al schoonder eenigh overblijfsel (als volght) moge worden gelaten.
-
4
- D. die soo veel volcks nu ten oorloge uytsendt, daer men met soo veel volcks uyttreckt, of, die soo veel plach uyt te leveren.
-
5
- D. daer sal nauwelicks van tiene een over blijven. siet wijders onder vers 15. ende 6.9.
-
6
- D. ghy sult bevinden dat ghy sekerlick sult leven. siet van sulcke beloften Prov. cap. 3. vers 3. Psalm 37. vers 3. Ezech. c. 16. vers 6. met d’aenteeckeninge. Alsoo ond. vers 6.
-
7
- Om gemeenschap te hebben met d’afgoderije, die men aldaer bedrijft. Vergel. dit met Hose. 4.15. ende 12.12. item boven cap. 4. vers 4.
-
8
- Siet Hose. 4. op vers 15.
-
9
- Alwaer men oock al eenige afgoderije gesticht hadde, vermits der Oudtvaderen gesichten. Siet Genes. cap. 26. versen 24, 25. ende vergelijckt onder 8. vers 14.
-
10
- De afgodische inwoonders, ende die part ende deel hebben aen d’afgoderije van Gilgal.
-
11
- Hebr. sal gevangelick vvech gevoert wordende, gevangelick worden wech gevoert.
-
12
- Hebr. Aven, waer van Godt Beth-El genoemt heeft Beth-Aven, Dat is, huys der nietigheyt, ofte, ydelheyt, etc. Siet Hose. cap. 4. op vers 15.
-
13
- Dat is, Israël, ofte, de tien stammen: waer van Ephraim, uyt Iosephs soon, de principaelste was. Vergelijckt onder vers 15.
-
14
- Als boven cap. 1. vers 4, etc.
-
15
- Dit kan men met sommige voegen by het voorgaende woort, verteere, de sake op een uytkomende.
-
16
- Dit kan men passen op die van Bethel, ofte, die van den huyse Iosephs in het gemeyn, in het voorgaende vers vermelt. Sommige nemen het als eene verwijtende aensprake: Ghy die, ofte, ghy zijt de gene, die, etc.
-
17
- Dat is, in enckel bitterheyt, doende onrecht ende leet aen de onschuldige, die tot het recht (zijnde in sich selven seer soet ende aengenaem) haren toevlucht veylighlick behoorden te nemen, ende daer door beschermt te zijn. Vergelijckt onder 6. vers 12.
-
18
- Als een onweert ende veracht dingh, dat vertreden wort.
-
19
- Hier op verstaen sommige de voorgaende woorden, Soecket dien, die, etc. Andere hechten het aen het volgende vers, beginnende aldus: [Die selve is het] die, etc. beyds in eenen goeden sin. Vergelijckt boven 4. vers 13.
-
20
- Siet hier van ende van Orion, Iob 9. op vers 9.
-
21
- Siet Iob 3.5. ende Psalm 23. vers 4. met de aenteeck.
-
22
- Ofte, [door] de nacht.
-
23
- Dat is, beschickt datse (als op een uytdrucklick bevel) uyt de zee opklimmen na boven, ende den regen maken, die Godt op der aerden uytstort. Vergelijckt Ierem. 25.29. met d’aenteeckeninge.
-
24
- Hebr. op het aengesichte der aerde.
-
25
- Als hebbende een welgevallen aen de wercken sijner gerechtigheyt. Aldus wort het Hebreeusch woort oock gebruyckt voor, sich verquicken, Iob cap. 9. vers 27. ende cap. 10. vers 20. Psalm 39. vers 14. Vergelijckt wijders Deuter. cap. 28. vers 63. Anders, die den verstoorder, ofte, den verstoorden (die niet en was als enckele vervvoestinge, gantschelick verwoest) sterckt, ofte, moedt, couragie geeft over, ofte, tegen den, ofte, eenen stercken, dat hy dien overwinne, ende sijne vestingen inneme.
-
26
- Daer het menschelick gantsch ongesien ende onverwacht was. Dien behoorde Israël te vreesen ende te soecken, om sulcke sijne oordeelen t’ontgaen: maer ter contrarie, etc. als volght.
-
27
- Dat is, in het gerichte, dat men in de poorten hieldt. Siet Genes. cap. 22. vers 17. Iob cap. 5. vers 4. Psalm 127. vers 5. met de aenteeckeninge. Alsoo vers 12. ende vergelijckt Iesa. cap. 29. vers 21.
-
28
- Ofte, het gene dat oprecht is.
-
29
- Hebr. op den armen tredet, als of hy stof ende slijck ware. Vergelijckt boven cap. 2. vers 7. met de aenteeckeninge.
-
30
- D. (als sommige dit bequaemlick verstaen) soo veel als een mensch, ofte de arme, op sijne schouderen kan dragen, dat hy met sijnen sueren arbeyt verdient ofte verkregen heeft, meynende daer van met sijn huysgesin te leven, dat neemt ghy wolven van hem. And. met, ofte, by lasten neemt ghy ’t koorn van hem, door gewelt, ofte, afdringende hem alsulcke ontijdige voldoeninge, als u maer belieft, sonder op eenige billickheyt te sien.
-
d
- Verstaet, door veel onrechts, waer van in’t voorgaende ende volgende. Vergel. met dit vers Mich. 6. vers 15. Zeph. 1.13. item Iesa. 65.21.
-
32
- Hebr. wijngaerden der begeerte, of, des wenschs.
-
33
- Of, ghy benauvvet, etc.
-
34
- Of, losgelt, rantsoen, om den schuldigen ende strafweerdigen vry te laten, tegen Godts wet, Num. 35.31. Ofte, sy nemen het van den onschuldigen, die het haer moet geven, soo hy haer gewelt ontgaen wil.
-
35
- T.w. van sijn recht, of, vvijsen hem af, doen hem ter zijden afgaen, van sijn recht, buygende ende verkeerende het selve.
-
37
- Die Godt vreest, ende dien volgens recht wijs is. Ofte, de ondervvijser, leeraer.
-
38
- Als Godt dit boose volck straffen sal.
-
39
- Niet murmureerende tegen Godts oordeelen ende straffen, hoewelse seer swaer sullen zijn, maer hem in alles recht gevende, om dat de sonden Israëls soo veel ende grouwelick waren, als voorseyt. Vergel. Psalm 37. op vers 7. Sommige verstaen, dat Godt haer straffen soude met het stilswijgen der Propheten ofte Leeraers, ende andere vromen, die ’t met Godt hielden, om datse niet wilden onderwesen ende gestraft zijn, maer de bestraffers bitterlick hateden ende vervolghden, als vers 10. Vergel. Matth. 7.6.
-
40
- Ofte, tijt des quaets, Dat is, der straffe, van groote elende ende verwoestinge, als Psalm 37. vers 19. Ierem. cap. 15. vers 11. Mich. 2.3. Sommige duyden het op de voorgemelde groote boosheyt des volcks in dien tijt.
-
41
- Siet Genes. 21. op vers 22.
-
42
- Dat is, gelijck ghy u des pleget te roemen, maer t’onrechte, soo lange als ghy u niet en bekeeret: ofte, gelijck ghy voorgeeft te begeeren, dat Godt met u mochte zijn.
-
e
- Psalm 34.15. ende 97.10. Rom. 12.9.
-
43
- Vergelijckt Ioël 2. vers 14. met d’aenteeckeninge.
-
45
- Om dat ghy alle vermaningen ende bestraffingen verachtet, ende geen hope en gevet van bekeeringe.
-
46
- Het sal eene universale ofte gemeyne elende zijn, ende daerom sal ’t over al vol misbaers, huylens ende weenens zijn.
-
47
- Of, ende ter rouvvklage, die verstant van kermen hebben.
-
48
- Siet Ierem. cap. 9. op vers 17.
-
49
- Daer men over den wijn-oogst plach vrolick te singen, etc. Siet Psalm 4.8. Ierem. 25.30. met d’aenteeckeninge.
-
50
- Ofte, als ick sal doorgaen, etc. met mijne plagen: als ick den verwoestenden vyant door het gantsche lant sal doen passeeren: gelijck Godt geseyt wiert door Egypten te passeeren, als hy den Engel sondt om d’eerstgeborene te slaen, Exod. 12.12.
-
51
- Den bestemden tijt van Godts oordeel ende straffe. Siet Ioël cap. 1. vers 15.
-
52
- Door huychelerije, als ofse onschuldigh waren ende Godts straffen niet en hadden te vreesen, ofte door spotterije, als ofse seyden: Wy mochten dien dagh wel eens sien, waer blijft hy? Siet Iesa. cap. 5. vers 19. Ierem. 17. vers 15. met d’aenteeckeninge. item onder cap. 6. vers 3.
-
g
- Ierem. 30.7. Ioël 2.2. Zephan. 1.15.
-
53
- Siet Ioël 2. op vers 2.
-
54
- Soodanigh sal des Heeren dagh zijn, dat ghy de straffe niet sult konnen ontgaen, maer van het een schricklick gevaer in het ander vallen, tot dat ghy omkomet. Siet Iesa. cap. 24. vers 18. Ierem. cap. 48. vers 44. Hose. cap. 13. versen 7, 8.
-
55
- Ia gewisselick, wil de Propheet seggen, ghy meught het loochenen, oft u contrarie inbeelden soo veel ghy wilt, het sal nochtans alsoo zijn.
-
56
- Siet Iesa. cap. 1. versen 11, 12, 13, 14. met d’aenteeckeninge.
-
h
- Iesa. cap. 1. vers 11. Ierem. cap. 6. vers 20.
-
57
- Siet Levit. cap. 23. op vers 36.
-
58
- Gelijck wy oock in onse tale spreken van persoonen ende saken waer van wy eenen grooten afkeer hebben. Anders, op uvve verbodtsdagen en mach, ofte, sal ick niet riecken, Te weten, u reuckwerck, dat ghy my als dan offert, dat anders in rechten gebruyck een lieflicke reuck was voor den Heere. Siet Levit. 26. op vers 31.
-
59
- Ofte, uvve vette danck-offeren.
-
60
- Het Hebreeusch woort beteeckent allerley gedruys, ende oock menighte, overvloet. Het singen ende spelen, was mede van Godt te dier tijt in sijnen uyterlicken dienst ingestelt, maer van hen (als de reste) verdorven door huychelerije ende godtloosheyt, ende specialick, door die snoode afgoderije, by dewelcke sy haer gesangh gebruyckten. Siet onder 8.3.
-
62
- Ofte, melodije, gesangh.
-
63
- D. weest overvloedigh ende yverigh in recht ende gerechtigheyt, dat is het dat ick eyssche. And. Maer het oordeel sal sich, etc. D. mijne straffen sullen u met gewelt ende menighte overvallen, ende over al doordringen, om alle uwe huychelerije, afgoderije ende godtloosheyt.
-
64
- Geensins, wil Godt seggen: want u herte en is niet by ofte met my geweest, niet oprecht voor my, in allen dien, maer etc. als volght. Dese vrage loochent sterckelick. Vergel. Actor. 7.41, 42, 43.
-
65
- Dit kan men alsoo verstaen, dat sy (als moetwillige ende ongebondene afgodendienaers) sulcks na de letter somwijlen mogen hebben gedaen: ofte alsoo, dat haer herte niet by Godts Tente (die sy met den lichame droegen) ende sijnen Godtsdienst, maer by hare afgoden geweest zy, die sy in het herte droegen, sulcks dat haer uyterlicke huychelsche Godtsdienst voor Godt niet dan enckele afgoderije zy geacht geweest.
-
66
- Of, hutte, gehemelte, decksel. ’t Hebreeusch woort wort alleenlick hier soo gevonden. ’t Schijnt dat de Propheet de Heydensche afgodische namen verwijtlick hier gebruyckt, om Israël te beschamen.
-
67
- D. Koningh, verstaet den afgodt Molech, ofte, Milcom, ende siet Ierem. 49. op vers 1. item ond. 7. op vers 13.
-
68
- Dit houden sommige voor den naem eenes afgodts, item, de planeet Saturnus. Doch men kan het oock bequamelick met andere aldus oversetten, ende de gereetschap (of, stellinge, stijlen, het gestoelte) uwer beelden.
-
69
- D. de beeldenisse van de sterre uwes afgodts. Vergel. Act. 7.41, 42. 43. item Ierem. 7.18. met d’aenteeck. Eenige meynen dat Molech Saturnus zy geweest, ende d’andere Baals, d’andere planeten, ofte, sterren. And. het gesternte uwer goden, etc.
-
70
- Tot d’uyterste contreijen van Assyrien, ja boven Babylonien. Siet Actor. 7.43. item 2.Reg. 17.6. Van Damascus, siet Gen. 14. op vers 15. ende 2.Sam. 8. op vers 5. Sommige duyden ’t oock op de scherpigheyt deser gevangenisse, die veel harder soude zijn, als die van Syrien, onder Hazaël, 2.Reg. 13.3, 7.
|