Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iiij. Capittel.

Godt sweert den Grooten te Samaria, ende al het volck, dat hyse gevangelick sal laten wech voeren, ende verjagen, om haer gewelt, suyperije, afgoderije, ende onbekeerlickheyt in vele toegesondene plagen, vers 1, etc. noodightse evenwel noch tot bekeeringe, met voorstellinge sijner Majesteyt ende macht, 12.

1

HOoret dit woort, ghy ¹ koeijen van Basan, ghy die op den bergh van Samaria zijt; die de arme verdrucket, die de nootdruftige verplettert: ghy die tot ² haerlieder heeren segget, ³ Brenght aen, op dat wy drincken.

1 Vergel. Psal. 22. vers 13. met de aenteeckeninge. Item Iesa. 28.1. Hos. 4. vers 16. ende verstaet hier de godtloose ende trotze Regeerders ende Richters, die haer mesteden van de geschencken der rijcken, die d’arme voor het gerichte betrocken, ende onderdruckten. Sy worden genoemt, koeijen van Basan, om datter vette weyden ende koeijen in Basan waren.

2 Der armen rijcke schultheeren, of, crediteuren, die de behoeftige lieden, als slaven, in hare macht hadden.

3 Brenght ons maer gelt ofte geschencken, op dat wy daer van mogen suypen ende swelgen, ende maeckt ghy het dan met de arme, soo ghy wilt. Vergelijckt Hose. cap. 4. vers 18.

2

De Heere HEERE heeft gesworen ⁴ by sijne heyligheyt, datter, siet, ⁵ dagen over u-lieden sullen komen; ⁶ dat men u sal ⁷ optrecken met haken, ende uwe ⁸ nakomelingen met visch- ⁹ angelen.

4 Siet Genes. cap. 22. op vers 16.

5 Dat is, bestemde tijden van plagen. Siet Psalm 37. vers 13. Ierem. cap. 50. versen 27, 31. ende Ioël 1. vers 15. met de aenteeckeninge.

6 Hebr. dat hy, Dat is, dat men, ofte, de vyant, etc.

7 Ofte, wech nemen, wech voeren. in’t volgende met haken. Verstaet, Gelijck men de groote visschen met haken uyt der zee optreckt, sal ick u door den vyant uyt u lant wech rucken, hoe noode ofte ongeerne ghy oock daer uyt soudt willen. Vergelijckt Ierem. cap. 16. vers 16. Habak. 1. versen 14, 15. ende voorts Iob cap. 40. vers 21. Iesa. cap. 37. vers 29. Ezech. cap. 19. versen 4, 9. ende cap. 29. vers 4.

8 Ofte, u laetste, achterste, Dat is, die overgebleven mogen zijn, ofte sich achterlick houden. Siet van het Hebreeusch woort Ierem. 31. op vers 17.

9 Die scherp ende stekende zijn, als doornen, ofte, na de wijse van dien gemaeckt, daer op het Hebreeusch woort siet. Siet Iob cap. 40. vers 21.

3

Ende ¹⁰ ghy sullet [door] de ¹¹ bressen uyt gaen, eene ¹² ydere ¹³ voor haer henen: ende ghy sult ¹⁴ het gene in den palleyse [gebracht] is wech werpen, spreeckt de HEERE.[kolom]

10 Koeijen van Basan, waer van vers 1.

11 Van de stadts muer, die de vyant daer in sal hebben gemaeckt, om te sien, of ghy soudt konnen ontvlieden: ofte, ghy sult door den vyant uytgevoert worden in gevangenisse. Vergel. Ezech. 12.5, 12, etc.

12 Koe van Basan, Dat is, een yegelick van u-lieden, die ghy nu soo weeldigh ende stout zijt.

13 Sonder te dencken op d’andere, siende slechts voor u selven om een heen komen, als men seyt. Vergel. boven 2.15, 16. Of, ghy sult een voor een gevangen henen passeeren met u gevangens gereetschap.

14 Dat ghy in uwe palleysen hebt vergadert door gewelt ende rooverije. siet boven 3.10. Anders, ghy sult de palleysen wech werpen, D. verlaten.

4

¹⁵ Komt te ¹⁶ Bethel, ende overtredet; ¹⁷ te ^a Gilgal, maeckt ¹⁸ des overtredens veel, ende brenght uwe offeren des morgens, uwe tienden om de ¹⁹ drie dagen:

15 Een bevel, spotscher wijse gegeven: want aldus bespot de Heere den hittigen brant ende dulligheyt der Israëliten in het bedrijven der afgoderije, die den afgoden gaven dat men Gode alleen te Ierusalem moeste geven, ende daer-en-boven veel meer deden ter eeren der afgoden, als Godt voor sich bevolen hadde. Vergel. Ierem. 7.21. Ezech. 20.39. met d’aenteeck.

16 Siet Hos. 4.15. ende 12. vers 5. ende onder 5.5.

17 Verstaet hier op: Komt, gaet vry na Gilgal, etc.

a Hose. 12.12.

18 Hebr. maeckt veel, ofte, vermenighvuldight overtredende, of, met overtreden.

19 D. om alle drie jaren der dagen, Dat is, drie volle jaren, na het bevel Godts, Deut. 14.28. alsoo wort dagen, voor vele dagen, ofte een jaer der dagen (Dat is, een vol jaer) genomen, Lev. 25.29. Numer. c. 9. vers 22. 1.Sam. 27.7. siet de aenteeck. aldaer. Sommige verstaen het van de vrolicke maeltijden, diese op de drie feesten, Paesschen, Pincksteren, ende der Loofhutten, hielden van hare tienden, Deut. 14. vers 22. Eenige meynen, dat sy wel alle drie dagen den afgoden deden, dat men Gode slechts dede om de drie jaren.

5

Ende ^{b 20} roocket van het ²¹ gedeessemde een lof-offer, ende roepet vrywillige offeren uyt, doet’et hooren: want alsoo ²² hebt ghy’t geerne, ghy kinderen Israëls, spreeckt de Heere HEERE.

b Levit. 2.1, 15. ende 7.13.

20 Siet Levit. 2. versen 1, 15.

21 Siet Levit. 2. op vers 11. ende c. 7. op vers 13. Doch het schijnt dat de Israëliten een nieuw reuck-offer uyt suerdeessem hadden versiert, doende alsoo vele sonden tseffens. I. Gevende den afgoden dat Gode toequam.
II. In eene andere plaetse als te Ierusalem.
III. Nieuwe overtollige diensten tegen Godts wet invoerende, om quanswijs eenen yver te betoonen.

22 Hebr. hebt ghylieden lief, ofte, beminnet ghy, gelijck elders: als of Godt seyde: Ghy wilt het doch soo hebben, doet het dan, maer denckt hoe ’t u bekomen is, ende wijders bekomen sal, als volght.

6

Daerom heb ick u-lieden oock ²³ reynigheyt der tanden gegeven in alle uwe steden, ende gebreck van broot in alle uwe plaetsen: Nochtans en hebbet ghy u niet bekeert ²⁴ tot my, spreeckt de HEERE.

23 D. gebreck van spijse, ofte honger: want daer niets en is te eten, daer en kleeft geene spijse aen de tanden. Vergelijckt 1.Reg. capp. 17. 18. Ioël cap. 1. vers 1, etc. ende siet wijders de aenteeckeninge op Prov. cap. 14. vers 4. ende Iesa. cap. 3. op vers 26.

24 Hebr. tot my toe. Siet van dese maniere van spreken Ioël cap. 2. op vers 12. alsoo in het volgende.

7

Daer toe heb ick oock den ²⁵ regen van u-lieden geweert, als’er noch drie maenden waren tot den oogst, ende hebbe doen regenen over d’eene stadt, maer over d’andere stadt niet doen regenen: het een stuck lants wert beregent, maer het [ander] stuck lants daer ’t niet op en regende, verdorrede.

25 Dien de Heere pleeght te geven tegen den oogst, om het koorn swaer ende rijp te maken. Siet Ioël cap. 2. op vers 23.

8

Ende twee drie steden togen om tot eener stadt, op dat sy water mochten drincken, maer en wierden niet ²⁶ verzadight: nochtans en hebbet ghy u niet bekeert tot my, spreeckt de HEERE.

26 Dat is, sy en kondens niet genoegh bekomen tot hare nootdurft.

9

Ick heb u-lieden geslagen met ^{c 27} brant-koorn ende met honighdauw; de ²⁸ veelheyt uwer hoven, ende uwer wijngaerden, ende uwer vijghboomen, ende uwer olijfboomen at de ^{d 29} rupse op: nochtans en hebbet ghy u niet bekeert tot my, spreeckt de HEERE.

c Deut. 28.22.

27 Siet van dese beyde plagen, Deut. cap. 28. op vers 22.

28 Hebr. het vermenighvuldigen uwer hoven.

d Ioël cap. 1. vers 4. ende cap. 2. vers 25.

29 Siet Ioël 1. vers 4.

10

Ick hebbe de pestilentie onder u-lieden gesonden, na de ³⁰ wijse van Egypten; Ick heb uwe jongelingen door het sweert gedoot, ³¹ ende uwe peerden gevangelick laten wech voeren: ende ick hebbe den ³² stanck uwer heyrlegeren selfs in uwe neuse doen opgaen; nochtans en hebbet ghy u niet bekeert tot my, spreeckt de HEERE.

30 Hebr. in, ofte, op, na den wegh van Egypten, Dat is, na de wijse (als Genes. cap. 31. vers 35.) gelijckerwijs als ick de sterfte eertijts gesonden hebbe in Egypten. Siet Exod. cap. 9. versen 3, 6. Psalm 78. vers 50. Anders, op den wegh van Egypten, Dat is, als ghy op den wegh waert om in Egypten hulpe te soecken. Siet Hose. 7. versen 11, 12.

31 Hebr. met gevangenisse uwer peerden, die de rijcke ende prachtige jonghmans by menighten gebruyckt hadden.

32 Soo van de gestorvene door Godts plage, als van de geslagene door den vyant.

11

Ick heb [sommige] onder u-lieden ³³ omgekeert, gelijck Godt ^{e 34} Sodom ende Gomorra omkeerde, die ghy waert als een ³⁵ vyerbrant, dat uyt den brant gereddet is: nochtans en hebbet ghy u niet bekeert tot my, spreeckt de HEERE.

33 Uwen staet bykans geheel geruïneert. Siet 2.Reg. 13.3. ende 14.26.

e Genes. 19.24.

34 Met d’andere steden. siet Genes. 19.24. Iesa. 13.19. Ierem. 49.18. Hose. 11.8.

35 Gelijck een hout, dat half ofte bykans verbrant was, als ick u genadighlick uyt dat verderf uytruckte ende herstelde door Ierobeam, den sone van Ioas. siet 2.Reg. 14.25. ende vergel. Zach. 3.2.

12

Daerom sal ick u ³⁶ alsoo doen, ô Israël: om dat ick u [dan] dit doen sal, soo schickt u, ô Israël, ³⁷ om uwen Godt te ontmoeten.

36 Om uwe sonden ende hartneckigheyt (in’t voorgaende verhaelt) sal ick soo met u handelen, als ick boven vers 2. ende 3. gedreyght hebbe.

37 Hebr. tot ontmoetinge uwes Godts, D. dat ghy hem ontmoetet met ware bekeeringe, om sijnen toorn te stillen: ofte, bereyt u om (soo ghy kunt) tegen hem aen te gaen, ende sijne aenkomste, als uwes vyants, af te keeren. Vergel. Ezech. 13.5. ende 22.30. op beyds past het volgende, waer inne die Godt beschreven wort, met welcken sy te doen hadden, ende die haer dit alles dreyghde.

13

Want siet, die de bergen formeert, ende den ^f wint schept, ende den mensche bekent maeckt wat ³⁸ sijne gedachte zy, die den ³⁹ dageraet duysternisse maeckt, ende

f Nahum 1.3.

38 Die het herte des menschen doorgront, ende sijn verborgenste gedachten weet, doende sulcks blijcken metter daet, wanneer hy des menschen aldersecreetste aenslagen ende voornemens dickwils wonderbaerlick ontdeckt ende belett. Ofte men kan het nemen voor een bewijs van Godts almacht, dewijle hy toekomende dingen, die hy in sijnen raet besloten heeft, den menschen openbaert, ende evenwel onverhindert in het werck stelt. Vergel. Iesa. 41.22, 26.

39 Dat is, licht in duysternisse verandert, als het hem belieft. Siet onder 5. vers 8. Anders, dageraet [ende] de duysternisse, Dat is, dagh ende nacht maeckt.

[fol. 113r]

op de ⁴⁰ hooghten der aerde treedt; HEERE, Godt der ⁴¹ heyrscharen, is sijn name.

40 D. die verheven is boven alle heerlickheyt, ende souvereyniteyt, alle wereltsche hoogheyt als onder sijne voeten hebbende. Vergelijckt Mich. cap. 1. vers 3.

41 Siet 1.Reg. 18. op vers 15.