22
Ende ick salse my op der aerden 50 zaeijen, ende sal my ontfermen over 51 Lo-Ruchama: ende ick e sal seggen tot 52 Lo-Ammi: 53 Ghy zijt mijn volck; ende 54 dat sal seggen, 55 ô mijn Godt.
|
-
1
- Ofte, pleytet, rechtet, Dat is, ghy vrome Propheten ende geloovige Israëliten, die noch onder den volcke overigh zijt, bestraffet ernstelick ende scherpelick de uyterste boosheyt des volcks, met voorstellinge van mijnen toorn ende nakende straffen.
-
2
- D. het volck Israëls, de republijcke der tien stammen, ofte, de Synagoge Israëls. alsoo onder vers 4. ende 4.5. Vergel. Ies. 50.1. etc.
-
3
- Sy en houdt my geen geloof, kent my niet voor haren man, soo en sal ick haer oock niet meer kennen, ’t en zy dat sy haer bekeere, als volght: anders sal ick doen, als vers 2. etc.
-
4
- Dat is, d’uyterlicke teeckenen van haer hoerachtigh ende overspeligh herte, als daer zijn, blancketsels des aengesichts, ende cieraet der borsten, etc. Dit alles beduyt de openbare, onbeschaemde ende ongebondene afgoderije. Vergel. Ierem. c. 4. vers 30. Ezech. 16.11, 17, 18. ende 23.40, etc. item Prov. 7.16.
-
5
- Ofte, doe stroopen, uyttrecken, ontkleeden, D. beroove van allen lichaemlicken ende geestlicken cieraet, daer mede ick haer soo heerlick verciert hadde. Siet Ezech. c. 16. versen 10, 11, 12, 13. ende 23.26.
-
6
- D. doe ick haer eerst tot mijn volck aennam, in Egypten, daer sy in jammerlicke dienstbaerheyt stack: ja dat ick haer noch elendiger make, door mijne rechtveerdige oordeelen. Vergel. Ezech. 16.4, etc. ende 23.2.
-
8
- Hebr. lant der dorheyt, ofte, dorstigheyt.
-
9
- Vergel. Iesa. 5.13. Amos 8.11, 13.
-
10
- Der leden des volcks Israëls.
-
11
- Onherboren, onreyn, onheyligh. (Vergel. Ioan. 8.44.) als in on-echt, ende in een afgodisch houwelick gewonnen, dewijle de moeder eene overspelersse, ende my ontrouw geworden is, als volght.
-
12
- Afgoden, ende voorts afgodische volckeren, daer ick wel by vare. Siet Deut. 8.12, 14, 19. Ierem. 44.17.
-
13
- Hebr. als of men seyde, Drancken, drinckingen.
-
14
- Hebr. als of men seyde: Mueren, toemueren.
-
15
- Dat is, ick salse van alle kanten soo benauwen, datse dit hoereeren wel sullen afleeren, ofte, moeten laten aenstaen. Vergel. Iob 3.23. ende 19.8. Thren. 3.7, 9. item Ezech. 16.21. ende 23.22, 23, 24.
-
16
- Als tegen mijnen danck willende doordringen.
-
18
- Of, weet, erkent, D. sy en wil het niet weten, ofte bekennen, ’t is eene moetwillige onwetenheyt: ofte, sy en neemt het niet ter herten.
-
20
- Ofte, [daer van] sy eenen Baal gemaeckt hebben. Hebr. gedaen, gemaeckt, bereyt, Godt wil seggen, dat sy alle sijne schoone gaven schandelick ter afgoderije misbruyckt hebben. Van Baal siet Iudic. 2. op vers 11. ende vergelijckt Ezech. cap. 7. vers 20. ende 16.16, 17, 18, 19. onder 8.4. ende cap. 12. vers 2.
-
21
- Vergel. Ezech. c. 16. versen 17, 18, 19. met d’aenteeck.
-
22
- Als ick dat belooft hadde, ende plach te geven: ofte, in den oogst, als het rijp sal zijn, ende ghy het koorn ende den most, etc. meynt in te samelen.
-
23
- D. haer ontnemen: als of de Heere seyde: ’t Is aen haer qualick besteedt, sy zijns niet weerdt, daerom sal ick het redden uyt de handen deser misbruyckers, die het t’onrechte besitten.
-
24
- Of, schandelickheyt. Siet Gen. 34. op vers 7. en Ier. 13. op vers 22. Ezech. 16. op versen 36, 37.
-
25
- Hebr. feest, nieuwe maent, Sabbath, gesette hooghtijt, Dat is, sy sullen geene uyterlicke forme van Godtsdienst hebben (als onder 3.4.) ende volgens geene vreughde noch troost in het houden der feestdagen.
-
26
- D. belooninge mijner afgoderije. Vergel. ond. 9.1. met d’aenteeck.
-
27
- Dat is, afgoden, Baals, etc.
-
b
- Psalm 80.13. Iesa. 5.5.
-
28
- D. salse straffen, om hare langhdurige ende menighvuldige afgoderije.
-
29
- Ofte, dien sy roockte, Dat is, pleeght te roocken: ofte, om dat sy dien geroockt hebben.
-
30
- Of, oorringen. siet Genes. cap. 24. op vers 22. gelijck de hoeren haer voor de boelen plegen te proncken, alsoo Israël in ’t plegen harer afgoderije. Vergel. boven vers 1.
-
31
- Ofte, juweelen, baggen, kostelicke halsketentjes, etc. Siet. Prov. 25.12. Cant. 7.1.
-
32
- Op datse niet teenemael en vervalle ende verloren gae: het welcke geschieden soude, indien ick haer met mijne barmhertigheyt niet voor en quam, haer eerst met plagen verootmoedigende, ende daer na door de predicatie des H. Euangelij oprichtende, ende door mijnen H. Geest krachtelick leerende ende troostende. Vergelijckt Ierem. 16.14. Mich. 2. versen 12, 13, etc.
-
33
- Of, overreden. Dit siet op de lieflicke predicatie des Euangeliums, ende overredinge der uytverkorenen tot bekeeringe ende geloove. Siet van ’t Hebreeusch woort Iudic. 14. op vers 15. ende Ierem. 20. op vers 7. ende vergelijckt Matth. 3.3, 5, 6, 11, etc. ende 11.28. item Iesa. 50.4, etc.
-
34
- De sin schijnt te zijn: Ick salse eerst plagen, ende daer na, etc. daerom sommige dit aldus oversetten, Als ickse in de woestijne sal hebben doen wandelen: gelijck Godt Israël in voortijden eerst voerde in de woestijne, ende daer na in het beloofde lant.
-
35
- D. vriendelick, troostelick. siet Gen. 34. op vers 3.
-
36
- Dit zijn geestelicke beloften des genadenverbonts, gegrondet in den eenigen Verlosser, Middelaer ende Messia, onsen Heere Iesu Christo, in welcken wy door ’t geloove uyt louter genade hebben vrede met Godt, gerustheyt der conscientie, eene sekere toevlucht, eene salige bescherminge, overvloet aller geestelicke gaven, met eenen bestandigen troost, ende in somma, de gewisse genade deses ende d’eeuwige heerlickheyt des toekomenden levens. Dit is den inhoudt van de volgende verssen deses Capittels, onder lichamelicke beloften, na den stijl des Ouden Testaments, gehoorende tot de algemeyne Kercke der Ioden ende Heydenen. Vergel. Iesa. 65.9. ende onder 12.10.
-
37
- Van de woestijne af als sy die sullen door gegaen zijn, D. haer voorgaende lijden een eynde sal nemen: gelijck ter tijt, als sy de woestijne door gegaen zijnde, eerst voor den mont van Canaan quamen, etc.
-
38
- Siet van dit dal Iosu. 7.24, 26. het was gelegen voor aen in het beloofde lant by de stadt Iericho, ende alsoo een deure der hope, ofte, verwachtinge, dat Godt sijn volck door Iosua tot daer toe gebracht hebbende, voorts sijne beloften soude volvoeren, ende haer in volkomen besit van Canaan stellen: gelijck de geloovige in dese valleije des kruyces, door de genade des Heeren Christi, een beginsel des eeuwigen levens, ende een opene deure hebben van de levendige hope des volkomenen besits der eeuwiger heerlickheyt. Siet Hebr. cap. 6. versen 18, 19, 20, etc. ende vergelijckt Iesa. cap. 65. vers 10.
-
39
- Willende quansuys Godt noch door den Baal vereeren. Vergel. Exod. 3. versen 2, 4, 5. ende Iudic. 2. op vers 11. Het woort Baal beteeckent wel heer ende meester, maer om dat sy het specialick den afgoden op sijn Heydens gewoon waren te geven, soo verfoeyt Godt dien tijtel.
-
40
- De Baals, Dat is, mijne Kercke sal van alle besmettinge der afgoderije ende superstitie gesuyvert zijn.
-
41
- Dat is, tot haren besten.
-
c
- Iob cap. 5. vers 23. Iesa. 11.6. Ezech. cap. 14. vers 21. ende 34.25.
-
42
- Dat is, krijghswapenen, instrumenten van oorloge ende vyantlickheyt. Vergel. Iesa. 11.9. Mich. 5.9, etc.
-
43
- Dat is, doen slapen. Siet Psalm 3. op vers 6.
-
44
- Vergelijckt Ephes. 5. vers 25, etc. alwaer de Apostel de verborgentheyt deses geestelicken houwelicks (in de Heylige Schrifture dickwils vermeldt) aenwijst: ende siet voorts het Hoogeliedt Salomons.
-
45
- Ofte, met, door, Dat is, gerechtigheyt ende barmhertigheyt sullen malkanderen in dit genadenwerck vriendelick ontmoeten ende kussen. D’aendachtige leser kan dese woorden vergelijcken met Psalm 85.10, 11, 12, 13, 14. Iesa. cap. 1. vers 27. ende 45.8, 23, 24, 25. Ierem. cap. 23. vers 6. ende cap. 33. versen 14, 15, 16. Rom. 3.22, 23, 24, 25, 26, etc.
-
46
-
Merckt, dat dese genaden-belofte in het 18 ende 19 vers drie mael wort verhaelt, tot onsen troost, ende versekeringe.
-
48
- Figuerlicke manieren van spreken, door dewelcke Godt te kennen geeft, dat alle creaturen sijne Kercke ter saligheyt moeten dienen, wanneer hy met haer versoent ende te vreden is. Vergel. Rom. c. 8. versen 20. 21, 22, 28.
-
49
- D. Godts volck, alsoo genoemt, niet alleen om dat sy die plaetse bewoont, ende daer geleden hebben (als boven 1.5.) maer insonderheyt om de beteeckeninge deses naems Iizreël, D. gezaeyde Godts, ofte, zaet Godts, waer op het volgende versken slaet: D. Godts Kercke, insonderheyt des Nieuwen Testaments. siet Rom. 9.24, 25, etc.
-
50
- Siet Psalm 22. op vers 31, etc. Ier. 31.27. Matth. 13.3. 1.Petr. 1.23.
-
51
- D. niet ontfermde: als bov. 1.6.
-
e
- Hose. 1.10. Rom. 9.26. 1.Petr.2.10.
-
52
- D. niet mijn volck: als bov. 1.9.
-
53
- Hebr. Ammi atta, D. ghy zijt mijn volck.
-
55
- Of, [ghy zijt] mijn Godt. Vergel. Zach. 13.9.
|