Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Eerste Capittel.

Wanneer Hosea gepropheteert hebbe, vers 1. door Godts bevel beeldt hy Israels geestelicke hoererije ende Godts oordeelen af, door het trouwen van Gomer, 2. ende gewint by haer Iizreël, 4. Loruchama, 6, ende Loammi, 8. Evenwel belooft Godt sijne Kercke door den Messiam heerlick weder op te richten uyt Ioden ende Heydenen, 10.

1

HET woort des HEEREN, dat geschiet is tot ¹ Hosea, den sone van Beëri; in de dagen van Uzija, Iothan, Achaz, Hizkia, ² Koningen van Iuda: ende in de dagen van Ierobeam, sone van Ioas, Koningh van Israël.

1 In den nieuwen Testamente, in het Griecksch genoemt Osee, Rom. 9.25. Den selven naem hadde oock eerst Iosua, Num. cap. 13. vers 16. item de laetste Koningh Israels, 2.Reg. 17.1, 6.

2 Hier uyt blijckt, dat dese Propheet eenen seer langen tijt, Te weten, ten minsten, na sommiger gevoelen, ontrent drie en veertigh jaren gepropheteert heeft. Ende of hy wel onder de andere Koningen, die in Israël desen Ierobeam (niet den sone van Nebat, maer van Ioas, een kints kint van Iehu) gevolght zijn, oock gepropheteert heeft, soo wort nochtans dese hier alleen genoemt om dat hy een en veertigh jaer geregeert heeft, ende om te toonen de Goddelickheyt deser Prophetie, als dewelcke al geschiet is ter tijt, als het Koninckrijcke der tien stammen noch in fleur was. Siet 2.Reg. 14.25. ende voorts de historien van de regeeringe deser Koningen van Iuda, 2.Reg. van’t 15. cap. tot het 21. ende 2.Chron. van’t 26. tot het 33. ende vergel. Amos 1.1.

2

Het begin ³ van ’t woort des HEEREN door Hosea: De HEERE dan seyde tot Hosea; Gaet henen, neemt u eene vrouwe der ⁴ hoererijen, ende ⁵ kinderen der hoererijen: want het lant hoereert ⁶ gantschelick ⁷ van achter den HEERE.

3 Ofte, van het spreken, van de sprake, D. als de Heere eerst met, door, ende tot Hosea begon te spreken, sprack hy dit tot hem, ende door hem tot het volck. And. in Hosea: (ende alsoo elders) om nader te toonen dat het volgende niet geschiet zy in der daet, maer door een gesichte in den Geest inwendighlick by maniere van parabel ofte gelijckenisse, den Propheet van Godt zy geopenbaert, ende naderhant den volcke alsoo, als een Prophetisch gesichte, voorgedragen. Siet van sulcke Prophetische gesichten Genes. 15. op vers 1. ende vergel. onder 3.1, etc. item Ezech. 4. op vers 4. ende 8. op vers 2. ende 11.24, 25, etc.

4 Dat is, gantschelick tot hoererije begeven. Vergel. de maniere van spreken met Psalm 5. op vers 7.

5 Om dat hier geseyt wort: Neemt een hoere met hoerkinderen, ende daer na, dat de Propheet deselve kinderen by die hoere gewonnen heeft, daer uyt blijckt dat het niet alsoo in der daet geschiet en zy.

6 Hebr. hoereerende hoereert, D. doet doorgaens niet anders. Siet van geestelicke hoererije Levit. 17. op vers 7.

7 D. alsoo, dat d’inwoonders des lants den Heere niet meer navolgen, maer van hem afwijcken, ende den afgoden onsinnigh naloopen. Vergel. onder 4.12.

3

Soo ⁸ gingh hy henen, ende nam ⁹ Gomer een dochter van ¹⁰ Diblaim: ende sy ontfingh, ende baerde hem eenen sone.

8 Dit alles is den Propheet in een gesichte vertoont, ende den volcke (als op vers 2. is aengeteeckent) voorgestelt, tot eenen spiegel, ende levendige afbeeldinge hares godtloosen wesens, in’t voorgaende vers vermelt.

9 Gelijck Gomer in ’t Hebreeusch somtijts de beteeckinge heeft van volheyt, ofte, volmaecktheyt, somtijts van verteeringe, alsoo hadde Godt desen volcke alles goets gedaen, maer sy verteerden alles, ende oock haer selven, door afgoderije ende andere sonden, waerom sy eyndelick door Godts plagen souden verteert worden.

10 Sommige nemen dit voor een mans naem, andere voor de geboortplaetse. Het woort beteeckent twee klompen vijgen, waer door beduydt kan worden, de geylheyt, wellustigheyt, ende dertelheyt des volcks. Eenige meynen, dat dese naem siet op de woestijne Dibla, vermelt Ezech. cap. 6. vers 14. (siet d’aenteeckeninge aldaer) om te toonen de genade, die Godt sijnen volcke bewesen heeft, haer voerende uyt de woestijne in Canaan. (Vergel. Ezech. cap. 16. versen 5, 7. Cant. 3.6.) Num. 33.46. wort vermelt Diblathaijm. siet wijders Ierem. cap. 2. versen 2, 6.

4

Ende de HEERE seyde tot ¹¹ hem; Noemt sijnen name ¹² Iizreël: want noch een weynich [tijts,] soo sal ick de ¹³ bloet-[kolom]schulden Iizreëls ¹⁴ besoecken over het huys van ¹⁵ Iehu, ende sal het Koninckrijcke des huyses Israëls doen ophouden.

11 Hosea.

12 Dese naem moet onderscheyden worden van Israël: ende dit siet op de plaetse Iizreël. Siet het volgende, ende wijders Cap. 2. versen 21, 22. met d’aenteeck.

13 Hebr. bloeden, D. bloetschulden, dootslagen, moorderijen, (siet Genes. cap. 37. op vers 26.) die aldaer opgeleyt ende bedreven zijn.

14 Met straffen. siet Gen. 21. op vers 1.

15 Die veel bloets vergoten hadde in het dal Iizreël, op het bevel des Heeren, maer niet uyt een oprecht herte, om Achabs afgoderije uyt te roeijen, gelijck hem Godt bevolen hadde (alsoo hy selfs 2.Reg. 10. versen 28, 29, 31. wort geseyt aengehangen te hebben de afgoderije Ierobeams, ende niet gewandelt te hebben in de wet des Heeren met sijn gantsch herte) maer om het Koninckrijck. Daerom Godt sulcks houdt voor eene moorderije. Vergel. het exempel van Baësa, 1.Reg. 15. vers 29. ende 16.7. die Ierobeams huys, na Godts woort, verdelghde, maer niet uyt vromigheyt.

5

Ende het sal te dien dage geschieden, dat ick Israëls ¹⁶ boge verbreken sal, in den ¹⁷ dale Iizreëls.

16 D. de macht der schutterije, ofte, de krijghsmacht. Vergel. Psalm 78.9. dien volgens sal Israël den vyant ten roove moeten worden. Siet 2.Sam. 1.18. Ierem. 49.35. met d’aenteeckeninge.

17 Siet van dit dal, Iudic. 6. op vers 33. ’t Schijnt dat Israël hier eene groote nederlage gehadt heeft, ten tijde als Salmanasser tegen haer optoogh. siet 2.Reg. 17.4. etc. And. om het dal Iizreëls, D. om de moorderijen aldaer bedreven.

6

Ende sy ontfingh wederom, ende baerde een dochter; ende ¹⁸ hy seyde tot hem; Noemt haren naem ¹⁹ Lo-Ruchama: want ick en sal my voortaen niet meer ontfermen over het huys Israëls, maer ick salse ²⁰ sekerlick wech voeren.

18 De Heere tot Hosea.

19 Dat is, niet ontfermde.

20 Hebr. wechvoerende, of, opnemende, (dat is, opnemende ende wechvoerende) wechvoeren. Vergel. ond. 5.14. Dese woorden worden verscheydentlick overgeset, vermits de verscheydene beteeckenissen van het Hebreeusch woort, dat niet alleen opnemen, wechnemen, wechvoeren, etc. maer oock vergeven beteeckent. (Siet Psalm 25. op vers 18. Ies. 2.9.) Dit is vervult, eerst door Tiglath-Pileser, daer na door Salmanasser, Koningen van Assyrien.

7

Maer over het huys ²¹ Iuda sal ick my ontfermen, ende salse verlossen door den ²² HEERE haren Godt, ende ick en salse niet verlossen door ²³ boge, noch door sweert, noch door krijgh, door peerden noch door ruyteren.

21 D. mijne Kercke, ofte mijn volck, hier bysonderlick afgebeelt door Iuda, als hebbende den rechten Godtsdienst, ende niet door Israël, die den waren Godtsdienst verlaten hadden: daerom in’t volgende oock van ’t huys Iuda geseyt wort, den Heere haren Godt. Vergel. onder vers 9. ende 12.1. andersins worden Iuda ende Israël (t’samen afbeeldende de algemeyne Kercke uyt Ioden ende Heydenen) t’samen gevoeght. Siet onder vers 11. etc. item 3.5.

22 D. door mijnen eeuwigen eenigh geborenen Sone Iesum Christum, dien ick tot eenen Heylant, Behouder, Salighmaker, Hooft ende Koningh sijns volcks verordineert hebbe. Vergel. Genes. 19. op vers 24. Iesa. 10. vers 27. ende Ierem. 23.4, 5, etc. And. door den HEERE haren Godt, D. door my selven, ick sal het selfs doen, Te weten, haer lichaemlick verlossen uyt Babel, ende geestelick door den Messiam, uyt de gevangenisse des duyvels, etc.

23 Gelijck de verlossinge van Iuda uyt de Babylonische gevangenisse door mijne sonderlinge genade ende regeeringe beschickt ende bestiert sal worden, ende niet door menschlick gewelt, alsoo sal de verlossinge door Christum een gantsch hemelsch ende geestelick heyl zijn, des sy niemant als my sullen hebben te dancken. Vergel. Mich. 5.9. met d’aenteeckeninge. Sommige duyden het oock op de wonderlicke regeeringe Godts, door dewelcke hy Iuda heeft verlost van de twee Koningen Pekah Koningh van Israël, ende Rezin Koningh van Syrien. siet Iesa. 7.1, etc. 2.Reg. 15.29, 30. ende 16.9.

8

Als sy nu Lo-Ruchama gespeent hadde, ontfingh sy, ende baerde eenen sone.

9

Ende ²⁴ hy seyde, Noemt sijnen naem Lo-Ammi; Want ghylieden en zijt mijn volck niet, soo en sal ick [oock] ²⁵ de uwe niet zijn.

24 De Heere.

25 Dat is, ick sal u-lieder Godt niet zijn, gelijck dit sommige aldus vervullen, soo en sal ick [oock] u-lieder [Godt] niet zijn: als Godt elders dickwils spreeckt. Vergel. boven vers 7. met d’aent. ende siet Genes. 17. op vers 7. ende Deut. 7. op vers 6. Door de geboorte van dese drie kinderen meynen sommige afgebeelt te zijn, driederley staet des volcks Israëls, telckens vervalliger in sonden, ende swaerder van Godt gestraft

10

Nochtans sal het getal der ²⁶ kinderen Israëls zijn als het ^a zant der zee, dat niet gemeten noch getelt kan worden:

26 Dien ick in toekomenden tijden sal genadigh zijn. Hier spreeckt Godt van ’t genadenwerck, dat hy voor hadde aen sijn volck te bewijsen by den tijt des Nieuwen Testaments, T.w. aen Ioden ende Heydenen, ’t Israël Godts. siet Rom. 9. versen 24, 26. Gal. 3.28, 29. ende 6.16. want nu het vleeschelick Israël, soo wel als de Heydenen, Godts volck niet meer en waren, soo moestense beyde door loutere ende vrije genade aengenomen worden, dewelcke Godt hier haer beyden toeseyt.

a Genes. cap. 32. vers 12.

[fol. 103v]

^b ende ’t sal geschieden, dat ter plaetsen, daer tot hen geseyt sal zijn, Ghylieden en zijt mijn volck niet, tot hen geseyt sal worden, Ghy zijt kinderen des levendigen Godts.

b Rom. 9.25, 26.

11

²⁷ Ende de kinderen Iuda ende de kinderen Israëls sullen t’samen ^c vergadert worden, ende sich een eenigh Hooft stellen, ende uyt den ²⁸ lande optrecken: ²⁹ want de dagh Iizreëls sal groot zijn.

27 Hoewel sommige dit eenighsins verstaen van de verlossinge uyt de Babylonische gevangenisse, wanneer de verstroyde ende overgeblevene vrome Israëliten, door alle de geledene plagen bykans te niete geworden zijnde, haer seer geerne souden voegen by de optreckende Ioden; soo siet het nochtans eygentlick op de versamelinge der Kercke des Nieuwen Testaments uyt Ioden ende Heydenen, onder een Hooft Iesu Christo door geloove ende ware bekeeringe. Vergelijckt Ierem. 23.6, etc. ende 31.5, 6, 9. ende 50.4, etc.

c Iesa. 11.13. Ier. 3.18. Ezech. 37.16, 22. Ephes. 2.14, 15, 16.

28 Harer gevangenisse lichamelick, ende eygentlick uyt de geestelicke gevangenisse haer begeven tot Godts Kercke.

29 Ofte, om dat de dagh Iizreëls groot sal geweest zijn. Verstaet Israëls nederlage ende verwoestinge, waer van bov. vers 5. De sin is, Dat dit oordeel Godts ende alle de volgende ofte gevolghde straffen haer daer toe sullen bewegen. Sommige verstaen door Iizreëls dagh, den dagh van Israëls verlossinge, die heerlick sal zijn, gestelt tegen den dagh haerder nederlage in Iizreël, ende daeromme oock genoemt Iizreëls dagh, D. Israëls dagh. Vergel. ond. 2.21. Dese verklaringe komt met het voorgaende wel over een. Alsoo wort yemants dagh in de Schrifture genoemt, de tijt in welcken yemanden yet bysonders goets ofte quaets van Godt na sijnen bestemden raet wort toegeschickt.

12

³⁰ Segget tot uwe broederen, ³¹ Ammi: ende tot uwe ³² susteren, ³³ Ruchama.

30 O ghy geloovige overgeblevene van Israël, segget tot de Ioden, ende ghy beyde wijders tot de Heydenen, door een geloove in een lichaem onder een Hooft Iesu Christo t’samen gevoeght. siet Ies. 19. versen 23, 24. Rom. c. 9. versen 25, 26. Dit versken hechten sommige aen’t volgende Cap.

31 D. [ô] mijn volck; vergel. bov. versen 7, 9. 1.Petr. 2.10.

32 Geloovige vrouwen in Iuda, ende onder de Heydenen.

33 D. [ô] ontfermde. Vergel. bov. vers 6.