Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxxix. Capittel.

Voorder Prophetie van Godts oordeel over Gog ende Magog, vers 1, etc. De grootheyt sijner nederlage wort door verscheydene omstandigheden levendigh afgemaelt, 9. Godt wil bekent maken, dat hy sijn volck om harer sonden wille gestraft heeft, 23. maer genadighlijck weder, tot eenen toe, sal vergaderen, herstellen, sijnen Geest over haer uytgieten, ende haer eeuwige gunste bewijsen, 25.

1

VOorts ghy menschen kint, propheteert tegen Gog, ende seght; Soo seyt de Heere HEERE: Siet ick ¹ [wil] aen u, ô Gog, Hooftvorst van Mesech ende Tubal.

1 Siet bov. 38.2, 3.

2

Ende ick sal u ² omwenden, ende eenen ³ ses- ^a haeck in u slaen, ende u optrecken uyt de zijden van ’t Noorden: ende ick sal u brengen op de bergen Israëls.

2 Als boven 38.4.

3 Hebr. eygl. als of men seyde: Ick sal u sessen: dat verscheydentlick wort overgesett. ’t Gene hier in den text gestelt is, is genomen uyt vergelijckinge met c. 38. vers 4. daer Godt seyde: Ick sal u omwenden ende haken in uwe kaken, ofte, kuwen, doen, waer op hy hier schijnt te willen seggen, ick sal u als met ses haken, ofte eenen seshaeckigen haeck, alsoo vast houden, voeren ende omleyden na mijnen wille, dat ghy my niet en sult ontkomen, ofte buyten den circkel mijner regeeringe springen, maer uwe straffe ontfangen ter plaetse, daer henen ick u, als eenen veroordeelden misdadigen, sal voeren: gelijck men by den Heydenen wel gewoon was de misdadige met eenen ingeslagenen haeck te voeren ofte voort te trecken. Sommige vertalen ’t: Ick sal u sesvoudigh straffen, te weten, met de ses plagen, die cap. 38. vers 22. verhaelt zijn. Andere, Ick sal maer het seste deel van u, ofte, een deel van sessen over laten, of, by sessen slaen, ofte, ick sal u soo tracteeren, gelijck men den sesten (item, tienden, twintighsten, etc.) van de gevange in den oorloge wel pleeght te doen, dat is, dooden, etc.

a Ezech. 38.4.

3

Maer ick sal uwen ⁴ boge uyt uwe slincker hant slaen: ende ick sal uwe pijlen uyt uwe rechter hant doen vallen.

4 Dat is, ick sal u alle krijghsmacht ende moedt benemen, uwe wapenen verydelen, ofte u als ontwapenen, ende alsoo voor uwen vyant vellen.

4

Op de bergen Israëls sult ghy ⁵ vallen; ghy, ende alle uwe benden, ende de volcken die met u zijn: Ick heb u den ⁶ roof vogelen, den gevogelte van ⁷ allen vleugel, ende den gedierte des velts ^b ter spijse gegeven.

5 Ofte, liggen, als elders.

6 Hebr. roofvogel.

7 D. allerley, als onder vers 17.

b Ezech. 33.27.

2

Op het ⁸ open velt sult ghy vallen: want Ick hebbe ’t gesproken, spreeckt de Heere HEERE.

8 Hebr. aengesichte des velts.

6

Ende ick sal een ⁹ vyer senden in Magog, ende onder de gene die in de ¹⁰ eylanden seker woonen: ende sy sullen weten dat ick de HEERE ben.

9 Der oorloge, plagen ende elenden, voort komende uyt het vyer mijnes toorns, boven 38.18, 19. Siet Amos 1.4. etc.

10 Siet Psal. 72. op vers 10.

7

Ende ick sal mijnen ¹¹ heyligen naem in het midden mijns volcks Israëls bekent maken; ende en sal mijnen heyligen naem niet meer laten ¹² ontheyligen: ende de Heydenen sullen weten dat ick de HEERE ben, de Heylige in Israël.

11 Hebr. naem mijner heyligheyt, alsoo in ’t volgende, D. my selfs, met mijne macht, gerechtigheyt, goetheyt, heerlickheyt, etc.

12 Siet Lev. 18. op vers 21. bov. 20.9.

8

Siet ¹³ het komt ende sal geschieden, spreeckt de Heere HEERE: Dit is de dagh, [van] welcken ick gesproken hebbe.

13 Sekerlick, sonder feyl, sal dit alles vervult worden.

9

Ende de inwoonders der steden Israels sullen ¹⁴ uytgaen, ende ¹⁵ [vyer] stoken ende branden van de wapenen, soo [van] ¹⁶ schilden als rondassen, van bogen ende van pijlen, soo van hant- ¹⁷ stocken, als van spiessen: ende sy sullen daer van vyer stoken seven jaren.

14 Om den buyt der verslagenen te versamelen.

15 Dit is hier ingevoeght uyt het volgende, ende moet men dit lange branden ende vyer stoken, als oock de volgende groote ruymte van de plaetse der begraeffenisse voor Gog ende sijnen hoop, item de moeyte ende langen tijt van ’t begraven, nemen als eene figuerlicke afmalinge van de grootheyt ende schricklickheyt der nederlage.

16 Hebr. schildt, rondasse, etc. in ’t getal van eenen.

17 Of, stangen.

10

Soo datse geen hout uyt het velt en sullen dragen, nochte uyt de wouden houwen, maer van de wapenen vyer stoken: ende sy sullen berooven de gene die haer berooft hadden, ende plunderen die haer geplundert hadden, spreeckt de Heere HEERE.

11

Ende ’t sal te dien dage geschieden, dat ick den Gog aldaer eene grafstede in Israël sal geven, het ¹⁸ dal der doorgangers na het oosten der zee; ende dat selve sal den doorgangers [de ¹⁹ neuse] stoppen: ende aldaer sullen sy begraven, den Gog, ende sijne gantsche menighte, ende sullen ’t noemen, ²⁰ Het dal van Gogs menighte.

18 Van dese plaetse wort nergens meer in de H. Schrift vermeldt. Eenige meynen dat de naem deser plaetse gegeven is van de doorgangers, ond. versen 14, 15. of, het kan eene valleije geweest zijn, daer den ordinaren pas was langhs de zee Kinnereth, of Genesareth, na Syrien, etc. in ’t noord-oost: of, by de doode zee na Egypten, Arabien, etc. in ’t zuyd-oost van Canaan. De leser kan hier mede vergelijcken Ioël 2.20. Sommige verstaen de leeghten in Gilead in ’t Oosten over de Iordane, daer de kooplieden veel doorreysden, ende handelden. siet Gen. 37.25.

19 Neuse ende mont, van wegen den stanck ofte stercken reuck. Vergel. Ioël 2.20. And. [den pas, of, ’t gesichte] stoppen, sluyten, van wegen de menighte der dooden: ofte (als sommige) den mont stoppen, soo datse Israël niet meer in ’t doorgaen en souden bespotten.

20 Hebr. Ge Hamon Gog.

[fol. 86r]

12

Het huys Israëls nu ²¹ salse begraven, om het lant te ²² reynigen: seven maenden [langh].

21 Hebr. sullense.

22 Van de doode lichamen, die na de wet der ceremonien de aerde verontreynighden, ende daerom begraven moesten worden. Siet Deut. 21.23.

13

Ia al ’t volck des lants ²³ sal begraven, ende ’t sal hen tot eenen ²⁴ name zijn: ten dage als ick sal ²⁵ verheerlickt zijn, spreeckt de Heere HEERE.

23 Hebr. sullen.

24 D. roem ende eere. Vergel. boven 34. vers 29. ende de aent. aldaer.

25 Ofte, my sal vereerlickt hebben: Te weten, door mijn oordeel over dese vyanden mijner Kercke.

14

Oock sullense ²⁶ mannen ²⁷ uytscheyden, die gestadigh door het lant doorgaen, [ende] doodengravers met de doorgangers, [om te begraven] de gene die op den ²⁸ aerdbodem zijn over gelaten, om dien te reynigen: ten eynde van seven maenden sullense ondersoeck doen.

26 Hebr. mannen, ofte, lieden der gestadigheyt, of, gedurigheyt, D. die steeds rontomme in ’t lant trecken, om ordre te stellen op de begravinge van alle die hier ofte daer mogen zijn over gebleven, na de gemeyne begraeffenisse der seven maenden, als volght.

27 Wantse na de wet onreyn waren, die met doode te doen hadden. Numer. 19. vers 11. etc.

28 And. die met de doorgangers begraven de gene die op den aerdbodem zijn over gelaten: verstaende, datse oock den reysenden man daer toe mede souden gebruycken, by occasie.

15

Ende dese doorgangers sullen door het lant door gaen; ende [als ²⁹ yemant] een menschen been siet, soo sal hy een merckteecken daer by ³⁰ oprichten: tot dat de doodengravers het selve sullen hebben begraven in het dal van Gogs menighte.

29 Hebr. ende hy siet, D. (in sulcke t’samenvoeginge van woorden) als yemant, ofte, een van hen siet etc. And. ende de doorgangers die door het lant doorgaen, als yemant van hen, etc. soo sal hy, etc.

30 Hebr. bouwen: op dat de dootgravers dat siende, het voorseyde been mogen begraven.

16

Oock soo sal de naem der ³¹ stadt, ³² Hamona, zijn: Alsoo sullen sy ’t lant reynigen.

31 Die in ofte aen dat dal sal gelegen zijn, daer in de begravers, gedurende dien tijt, by een quamen. And. de stadt (Ierusalem) sal eenen naem [hebben] van de menighte, T.w. deser verslagenen.

32 D. menighte, als boven vers 11.

17

Ghy dan, menschen kint, soo seyt de Heere HEERE; Seght tot het gevogelte van ³³ allen vleugel, ende tot al het gedierte des velts; Vergadert u ende komet aen, versamelt u van rontomme, tot mijn ³⁴ slacht-offer, dat ick voor u geslacht hebbe, een groot slacht-offer, op de bergen Israëls: ende etet vleesch, ende drincket bloet.

33 D. allerley: als bov. vers 4. Dit dient al wijders tot afbeeldinge deser grooter nederlage. Vergelijckt bov. vers 9. ende voorts Iesa. 18.6. Ierem. 12.9. etc.

34 Siet Iesa. 34. vers 6. Ier. 46.10. Zeph. 1.7, 8. met de aenteeck. ende van ’t Hebreeusch woort, Genes. 31. op vers 54. Of, slachtmael, slacht-maeltijt, uyt Apoc. cap. 19. vers 17. ende hier, onder vers 20.

18

Het vleesch der helden sullet ghy eten, ende ’t bloet der vorsten der aerde drincken: ³⁵ der rammen, der lammeren, ende bocken, [ende] varren, die al te mael ³⁶ gemeste van Basan zijn.

35 D. uytgelesenste van allerley staet ofte conditie, die tegen Godts volck gestreden hebben. Vergel. Iesa. 34.6.

36 Ofte, vet-aerts, D. gelijck vette gemeste beesten van Basan. Vergelijckt Psalm 22.13. met de aenteeckeninge.

19

Ende ghy sullet het vette eten tot verzadinge toe, ende bloet drincken tot dronckenschap toe: van mijn slacht-offer dat ick voor u geslacht hebbe.

20

Ende ghy sult verzadiget worden aen mijne tafel van [rijd-] peerden ende wagen- ³⁷ [peerden,] van helden ende ³⁸ alle krijghslieden, spreeckt de Heere HEERE.

37 Item, muylen, ezels, etc. Vergel. d’aenteeckeninge op 2.Sam. 8.4.

38 Dat is, allerley, of, alle dese, ofte vele dappere mannen van oorloge. Hebr. heldt-krijghsman.

21

Ende ick sal mijne eere ³⁹ setten onder de Heydenen: ende alle Heydenen sullen mijn oordeel sien, dat ick gedaen hebbe, ende mijne hant, die ick ⁴⁰ aen hen geleyt hebbe.

39 Dat is, klaerlick doen blijcken. Hebr. eygentlick geven: doch het Hebreeusch woort wort alsoo na gelegentheyt van saken verscheydentlick gebruyckt. Siet wijders op vers 23.

40 Mits hen (de vyanden) te dooden. Siet Genes. 37. op vers 22. Ofte, mijne plagen, die ick hen hebbe aengedaen. Siet Iob cap. 13. op vers 21.

22

Ende ⁴¹ die van den huyse Israëls sullen weten, dat ick de HEERE haerlieder Godt ben: van dien dage af, ende voortaen.

41 Hebr. het huys Israëls sullen, etc. alsoo in het volgende.

23

Ende de Heydenen sullen weten, dat die van den huyse Israëls gevangelick zijn wech gevoert ⁴² om hare ongerechtigheyt, om datse tegen my hadden overtreden, ende dat ick mijn aengesicht voor hen ⁴³ verborgen hebbe: ende hebse over gegeven in de hant harer wederpartijders, soo datse ⁴⁴ al te mael door ’t sweert gevallen zijn:

42 Het welcke by de Heydenen sal strecken tot mijne eere, dewijle ick door de rechtveerdige straffe mijns volcks mijne heyligheyt ende gerechtigheyt bewesen hebbe: gelijck daer na, mijne waerheyt ende trouwe door harer genadige verlossinge.

43 Siet Deuter. cap. 31. op vers 17.

44 Eene groote menighte, in alle contreijen des lants, van allerley stant ofte conditie.

24

Na hare onreynigheyt, ende na hare overtredingen heb ick met haer gehandelt: ende ick heb mijn aengesicht voor hen verborgen.

25

Daerom soo seyt de Heere HEERE; ⁴⁵ Nu sal ick Iacobs ⁴⁶ gevangene weder brengen, ende sal my ontfermen over het gantsche huys Israëls: ende ick sal yveren over mijnen ⁴⁷ heyligen name.

45 Dat is, al haest. Siet Hose. 10. op vers 3.

46 Hebr. gevangenisse.

47 Hebr. naem mijner heyligheyt.

26

Als sy hare schande sullen gedragen [kolom] hebben, ende alle hare ⁴⁸ overtredinge, [met] dewelcke sy tegen my hebben overtreden: doe sy in haer lant ⁴⁹ seker woonden, ende niemant en was diese verschrickte.

48 Dat is, der selver straffe. Vergel. Lev. 5. op vers 1. etc.

49 Doe het hen wel gingh, by goeden dagen, als het hen betaemde danckbaer tegen my te zijn.

27

Als ickse sal hebben weder gebracht uyt de volcken, ende haer vergadert sal hebben uyt de landen harer vyanden: ende ick aen haer ⁵⁰ geheylight sal zijn voor de oogen van vele Heydenen:

50 Als bov. 38.16.

28

Dan sullense weten, dat ick, de HEERE, haerlieder Godt ben, dewijl ickse gevangelick hebbe doen wech voeren onder de Heydenen, maer hebse [weder] versamelt in haer lant: ende hebbe aldaer niemant van haer meer ⁵¹ over gelaten:

51 Niet eenen van de mijne, van mijn uytverkoren volck, hebbe ick onverlost gelaten ofte vergeten ende overgesien, maer hen alle te samen, ende eenen yegelicken in het bysonder, getrouwelick mijn heyl bewesen.

29

Noch ick en sal mijn aengesichte voor haer niet meer verbergen: ⁵² wanneer ick mijnen ^{c 53} Geest over ’t huys Israëls sal hebben uytgegoten, spreeckt de Heere HEERE.

52 Of, want, of, om dat ick mijnen Geest sal hebben uytgegoten, etc.

c Ioël 2.28. Actor. 2.17.

53 Siet Ioël 2.28. Actor. 2.17. waer uyt blijckt, dat dese ende andere diergelijcke genaden-beloften sien op de algemeyne Kercke Iesu Christi: gelijck de straffen der vyanden des Ouden ende Nieuwen Testaments door malkanderen in de Prophetische Schriften gesprenght ende gemenght worden, alsoo oock de beloften, aen beyde Kercken gedaen. Ende gelijck de vyanden des Ouden ende Nieuwen Testaments een lichaem maken, alsoo maken oock de Geloovige of de Kercken van beyden, een lichaem, ende gehooren tot eenen schaepstal, (niet tegenstaende de verscheydenheyt der bedieninge, etc.) waer van het Hooft ende de Herder is, de Heere Christus, de ware Messias. Siet Ioan. 10.16. Rom. 4.16, 17, 23, 24. Ephes. 2.12, 13, 19. etc.