Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxxiiij. Capittel.

Prophetie tegen de quade herders van Godts volck, versen 1, 2, etc. Godt belooft sijne schapen selfs te sullen opsoecken, redden, ende recht weyden, met onderscheyt tusschen schapen ende schapen, rammen ende bocken, 10. daer toe hy verwecken ende senden sal den Oppersten Herder ende Vorst sijner Kercke, Iesum Christum, onder welcken sijne schapen gezegent ende gelucksaligh sullen zijn, 23.

1

ENde des HEEREN woort geschiedde tot my, seggende:

2

Menschen kint, propheteert tegen de ^a herders Israëls: propheteert ende seght tot hen, tot de ¹ herders, Alsoo seyt de Heere HEERE; Wee den herderen Israëls, die haer selven weyden; ² sullen niet de herders de schapen weyden? [kolom]

a Ierem. 23.1.

1 Kerckelicke ende Politijcke Regeerders mijns volcks, vergel. dese Prophetie met Ier. cap. 23.

2 Behoorense niet (met haer eerlick onderhoudt te vreden zijnde) principalick op hare kudde te passen? immers ja, gantschelick, wil Godt seggen.

3

Ghy etet het ³ vette, ende bekleedet u met de wolle, ghy ⁴ slachtet het gemeste, [maer] de schapen en weydet ghy niet.

3 Gelijck van de schapen komen melck, boter, keese, etc. Vergel. Zach. 11.16.

4 Siet van ’t Hebr. woort, Genes. 31. op vers 54.

4

De ⁵ swacke en stercket ghy niet, ende het krancke en heelet ghy niet, ende het gebrokene en verbindet ghy niet, ende ’t wechgedrevene en brenght ghy niet weder; ende het ⁶ verlorene en soecket ghy niet: maer ghy heerschet over haer ^b met ⁷ strengigheyt ende met hardigheyt.

5 Verstaet schapen, ende soo in het volgende.

6 Hebr. vergaende, verloren gaende, D. dat verbijstert, verdwaelt ende in perijckel is van te vergaen. Vergel. Deut. cap. 26. op vers 5.

b 1.Petr. 5.3.

7 Vergel. 1.Petr. 5. vers 3. item Exod. 1. versen 13, 14. onder vers 27. en Ier. 22. vers 13. etc.

5

Alsoo zijnse verstroyt om datter ⁸ geen herder en is: ende sy zijn al het wildt gedierte des velts tot spijse geworden, dewijlse verstroyt waren.

8 Die haer recht weydde ende besorghde: noch geestelick, door gesonde ende heylsame leeringe, noch lichamelick, door vaderlicke ende vrome regeeringe, maer in alles was het contrarie: waer door het volck in geloof ende leven gantsch bedorven, ende alsoo in Godts swaren toorn vervallen, ende voorts met allerleije elenden soo deerlick geplaeght is: van welcks alles de boose herders de grootste schult hebben, als volght.

6

Mijne schapen doolen op alle bergen, ende op allen hoogen heuvel: ja mijne schapen zijn verstroyt ⁹ op den gantschen aerdbodem; ende daer en is niemant dieder na vraeght, ende niemant diese soeckt.

9 Of, in den gantschen lande.

7

Daerom, ghy herders, hooret des HEEREN woort.

8

[Soo waerachtigh als] ick leve, spreeckt de Heere HEERE: ¹⁰ Soo [ick] niet! om dat mijne schapen geworden zijn tot eenen roof, ende mijne schapen al het wildt gedierte des velts tot spijse geworden zijn, om datter geen herder en is; ende mijne herders na mijne schapen niet en vragen: ende de herders weyden haer selven, maer mijne schapen en weydense niet:

10 Dit is een bysonderlick afgebroken reden, in ’t eedtsweeren gebruycklick (als elders dickwils) die men vervullen moet uyt vers 10. Als of de Heere seyde: Soo ickse niet en straffe! my niet tegen haer en stelle! etc. Siet Num. 14. op vers 23. Sulcks is oock in onse tale (ende andere) seer gebruycklick by goede ende quade menschen: Soo ick dit ofte dat doe: soo ick dit ofte dat niet en doe, etc. soo moet, etc. Vergel. oock Gen. 14. op vers 23, etc.

9

Daerom, ghy herders, hooret des HEEREN woort.

10

Alsoo seyt de Heere HEERE; Siet ick ¹¹ [wil] aen de herders, ende sal mijne schapen van hare hant ¹² eysschen, ende salse van het weyden der schapen doen ¹³ ophouden, soo dat de herders haer selven niet meer en sullen weyden: ende ick sal mijne schapen uyt haren mont rucken, soo datse haer niet [meer] tot spijse en sullen zijn.

11 Siet boven 13. vers 8.

12 Als bov. 3.18. Siet Genes. 42. op vers 22.

13 D. ick salse van haren staet afsetten, om dat sy slechts den blooten naem, maer niet de daet van herders en hebben.

11

Want soo seyt de Heere HEERE: Siet ick, ja ick sal na mijne schapen vragen, ende salse opsoecken.

12

¹⁴ Gelijck een herder sijne kudde opsoeckt, ¹⁵ ten dage als hy in het midden sijner verspreyde schapen is, alsoo sal ick mijne schapen opsoecken: ende ick salse redden uyt alle de plaetsen, daer henen sy verstroyt zijn, ten ¹⁶ dage der wolcke ende der donckerheyt.

14 Hebr. na de opsoeckinge eens herders, als elders.

15 Ter tijt als de kudde jammerlick verstroyt is, ende hy komt om besoeckinge te doen, ende te sien wieder ontbreeckt, ende waerse mogen zijn, om deselve weder by een te brengen.

16 D. ter tijt der droevige elenden, daer mede ick haer rechtveerdighlick besocht hebbe. Vergel. Ioël 2.2. met de aenteeckeninge.

13

Ende ick salse uytvoeren van de volcken, ende salse ^c vergaderen uyt de landen, ende brengense in haer ¹⁷ lant: ende ick salse weyden op de bergen Israëls, by de stroomen, ende in alle bewoonlicke plaetsen des lants.

c Ezech. 28.25.

17 Lichamelick uyt Babel, etc. in het lant Canaan, ende geestelick tot mijne Kercke door den Messiam, etc.

14

Op eene goede weyde sal ickse weyden, ende op de ¹⁸ hooge bergen Israëls sal hare koije zijn; aldaer sullen sy nederliggen in eene goede koije, ende sullen weyden [in] eene vette weyde op de bergen Israëls.

18 Hebr. op de bergen der hooghte Israëls.

15

Ick sal mijne schapen weyden, ende ick salse legeren, spreeckt de Heere HEERE.

16

Het verlorene sal ick soecken, ende het wechgedrevene sal ick wederbrengen, ende het gebrokene sal ick verbinden, ende het krancke sal ick stercken: maer het ¹⁹ vette ende het stercke sal ick verdelgen, Ick salse weyden met ²⁰ oordeel.

19 D. die door haren rijckdom ende macht weeldigh ende dertel zijn geworden, rebelleerende tegen my (als Deut. 32.15.) ende hare broederen onderdruckende. Vergelijckt de maniere van spreken met Psalm 22.30. Iesa. 5.17. ende 10.16. Amos 4.1. met de aenteeck. etc.

20 Ofte, ick salse recht, bescheydentlick, weyden, vergel. Ierem. 10. op vers 24.

17

Want ghy, ô mijne schapen, de Heere HEERE seyt alsoo: Siet ick sal richten tusschen ²¹ kleyn vee ende kleyn vee, tusschen de rammen ende de bocken.

21 Verstaet, van schapen ofte geyten. Siet Num. 15.11. Deut. 14.4. ende 17.1. etc. De meyninge is: Ick sal de oprechte geloovige van de huychelaers, die in mijne Kercke zijn, onderscheyden, haer van het gewelt der valsche broederen verlossen. Alsoo onder vers 22. Vergelijckt boven 20.37, 38. Matth. 25.32. etc.

18

Is ’t u te weynigh, dat ghy de goede weyde afweydet? sult ghy noch het overige uwer weyden met uwe voeten vertreden?

[fol. 83v]

ende sult ghy de ²² gesonckene wateren drincken, ende de ²³ overgelatene met uwe voeten vermodderen?

22 Hebr. de sinckinge, ofte, het gesonckene der wateren, D. klare wateren, welcker vuyligheyt neergesett ende op den gront gesoncken is. Vergel. bov. 32.14.

23 Als ghy genoegh gedronken hebt van het klaer water, dan de reste vuyl maken voor een ander: Als of de Heere seyde: ’t Is onverdraeghlick dat ghy mijnen zegen soo overvloedelick genietende, daer mede noch niet vernoeght en zijt, maer moetet daer en boven uwe arme ende swacke medebroederen het weynige, dat voor haer soude zijn, bederven ende onnut maken.

19

²⁴ Mijne schapen dan, sullense af weyden ²⁵ wat met uwe voeten vertreden is, ende drincken wat met uwe voeten vermoddert is?

24 Met verfoeyinge van de onbillickheyt gesproken.

25 Hebr. de vertredinge uwer voeten. Item de vermodderinge uwer voeten.

20

Daerom seyt de Heere HEERE alsoo ²⁶ tot hen: Siet ick, ja ick sal richten tusschen het ²⁷ vett kleyn vee, ende tusschen het mager kleyn vee.

26 Ofte, van.

27 Siet bov. vers 16.

21

Om dat ghy alle de swacke met de zijde ende met den schouder ²⁸ verdringet, ende met uwe hoornen stootet; tot dat ghy de selve na buyten toe verstroyt hebt:

28 Hebr. stootet, D. quetset met drucken ende dringen, datse by u niet konnen duren.

22

Daerom sal ick mijne schapen verlossen, datse niet meer tot eenen roof sullen zijn: ende ick sal richten tusschen kleyn vee ende kleyn vee.

23

Ende ick sal eenen eenigen ^d Herder over haer verwecken, ende hy sal haer weyden, [naemlick] mijnen ^{e 29} knecht ^f David: die salse weyden, ende die sal haer tot eenen Herder zijn.

d Iesa. 40.11. Ioan. 10.11.

e Iesa. 42.1. ende 50.10. ende 52.13. ende 53.11.

29 Den Messiam, onsen Heere Iesum Christum, Davids sone na den vleesche, ende des Vaders knecht, na sijn Middelaers-ampt. Siet Ies. 42. op vers 1. ende wijders 2.Sam. 22. op vers 51. Ier. 23. op vers 5. ende 30.9. ende vergel. Iesa. 40. vers 11. onder 37.24. Ioan. 10.11. etc. Hebr. cap. 13. vers 20. 1.Petr. c. 2. vers 25. ende 5.4.

f Ierem. 30.9.

24

Ende ick de HEERE sal haer tot eenen ³⁰ Godt zijn; ende mijn knecht David sal ^{g 31} Vorst zijn in het ³² midden van haer: Ick de HEERE hebbe het gesproken.

30 D. Heylant. siet Genes. 17. op vers 7. Lev. c. 18. op vers 2. ende dat door sijnen Sone, dien hy ons tot eenen Propheet, Priester, ende Koningh gegeven heeft.

g Iesa. 55.4.

31 Ofte, Prince. Vergel. Iosu. 5.14, 15. Ies. 9.5. Act. 5.31.

32 Vergel. Mat. 18. vers 20. ende 28.20. Apoc. 1.13.

25

Ende ick sal een ³³ verbont des ³⁴ vredes met haer maken, ende sal het boos gedierte uyt den lande doen ophouden: ende sy sullen ³⁵ seker woonen in de woestijne, ende slapen in de wouden.

33 Siet Ier. 31. vers 31.

34 Siet Genes. 37. op vers 14. Iudic. 6. op vers 24. ende vergel. Iesa. c. 11. versen 6, 9. ende 35.9. Ier. 33. versen 6, 9. onder 37. vers 26. Hose. 2.18.

35 Hebr. in sekerheyt, ofte, vertrouwen. als versen 27, 28. ende elders dickwils.

26

Want ick sal ³⁶ deselve, ende de plaetsen rontom mijnen heuvel, stellen [tot] eenen ³⁷ zegen: ende ick sal den plasregen doen nederzdalen in sijnen tijt: plasregens van zegen sullender zijn.

36 T.w. woestijne ende wouden, daer in mijne schapen legeren, waer op het voorgaende ende volgende schijnt te sien: of, deselve, T.w. schapen.

37 D. met mijnen Godtlicken zegen soo overvloedighlick begenadigen, datse als louter zegen ende een patroon daer van sullen zijn. Vergel. Genes. 12.2. met d’aent. De geestelicke zegeningen worden hier door lichamelicke afgebeelt. Vergelijckt Ioël 2. op vers 23.

27

Ende het geboomte des velts sal sijne vrucht geven, ende het lant sal sijn ³⁸ inkomste geven; ende sy sullen seker zijn in haer lant: ende sullen weten, dat ick de HEERE ben, als ick de ³⁹ disselboomen hares jocks sal hebben verbroken, ende haer geruckt uyt de hant der gener die sich van haer ⁴⁰ deden dienen.

38 Vergel. Lev. 26.4.

39 Siet Ier. 27. op vers 2. ende verstaet hier het geestelick jock der slavernije onder den satan ende de sonde.

40 Of, die haer dwongen te dienen. siet Ier. 22.13. ende 25.14. met d’aent.

28

Ende sy sullen den Heydenen niet meer ten roove zijn, ende het wiltgedierte der aerde en salse niet [meer] vreten: maer sy sullen seker woonen, ende daer en sal niemant zijn diese verschricke.

29

Ende ick sal haer eene ⁴¹ Plante van ⁴² name verwecken: ende sy en sullen niet meer ⁴³ wech geraept worden door honger in den lande, ende ^h den ⁴⁴ smaet der Heydenen niet meer dragen.

41 Den Heere Iesum Christum. Vergel. Ier. 23.5. met d’aent.

42 D. vermaerde, beroemde. Vergel. de maniere van spreken met Gen. 6.4. Of, eene plante tot eenen naem, D. die tot eenen naem (D. roem) sal zijn. Vergel. Deut. 26.19. Ierem. 33.9. ende onder 39.13. met de aenteeck.

43 Hebr. eygentlick, versamelt. siet van sulcken gebruyck des Hebr. woorts. Psal. 26. op vers 9. And. verteert.

h Ezech. 36.6, etc.

44 Of, schande, schaemrootheyt, die u van de Heydenen is aengedaen. Vergel. ond. 36.6, 7, 15.

30

Maer sy sullen weten, dat ick de HEERE, hare Godt, ⁴⁵ met haer ben: ende ⁴⁶ dat sy mijn volck zijn, het ⁴⁷ huys Israëls, spreeckt de Heere HEERE.

45 Siet Gen. 21. op vers 22.

46 Verst. (uyt het voorgaende) sy (de schapen) sullen weten dat sy mijn volck zijn. siet Deut. 7. op vers 6.

47 Mijne ware Kercke. siet Gal. 6.16. etc.

31

Ghy nu, ô ⁱ mijne schapen, schapen mijner weyde, ghy zijt ⁴⁸ menschen: [maer] Ick ben uwe Godt, spreeckt de Heere HEERE.

i Ioan. 10.11. etc.

48 Op dat de groote ongelijckheyt, die daer is tusschen dien grooten Godt ende ons nietige menschen, ons niet af en schricken nochte de conscientie ende bevindinge onses onvermogens ons vertsaeght make, soo versekert ons Godt hier met eene seer lieflicke aensprake, dat hy, niet tegenstaende sulcks alles, dat beloofde genaden-werck aen sijne schapen sal voltrecken, of hy seyde: Weest getroost ende goedes moedts, ghy mijne lieve schaepkens, ick ben ende blijve uwen Heylant. Vergel. Ioan. 10.28, 29.