Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxxiij. Capittel.

Door de gelijckenisse van eenen getrouwen wachter in het lant, stelt Godt den Propheet sijnen, ende aller getrouwer leeraren, plicht voor, versen 1, 2, etc. toont den murmureerders ende huychelaren onder de gevangene Ioden, dat hy wel ende recht handele met boetveerdige, ende afvallige, ende verdedight de rechtveerdigheyt sijner wegen, tegen hare beschuldigingen, 10. De Propheet bekomt de tijdinge van de veroveringe ende verstooringe der stadt Ierusalem, ende propheteert hoe d’overgeblevene in den lande sullen varen, 21. Godts oordeel over de huychelsche pluymstrijckers ende bespotters der Propheten, 30.

1

ENde des HEEREN woort geschiedde tot my, seggende:

2

Menschen kint, spreeckt tot de ¹ kinderen uwes volcks, ende seght tot hen: ² Wanneer ick het ³ sweert over eenigh lant brenge; ende het volck des lants eenen man uyt hare ⁴ eynden nemen, ende dien voor hen tot eenen wachter stellen:

1 Siet boven 3. op vers 11.

2 Hebr. een lant, wanneer ick ’t sweert over, tegen, ofte, in het selve sal brengen.

3 D. oorloge, vyantlicken inval, met den aenkleve van dien, door mijn rechtveerdigh oordeel toeschicke.

4 D. slechtelick soo veel als, uyt, of, onder haer, ofte, uyt hare frontieren, uyterste palen, daer de wachters gemeenlick gestelt worden, om op alle aenkomsten te letten. Siet verscheyden gebruyck deser maniere van spreken Gen. 47.2. Iudic. cap. 18. vers 2. 1.Reg. 12.31. item Genes. 19.4. Ies. 56. vers 11. in d’aent.

3

Ende hy het sweert siet ⁵ komen over het lant; ende blaest met de basuyne, ende waerschouwt het volck.

5 Hebr. komende.

4

Ende een die het geluyt der basuyne hoort, [wel] hoort, maer sich niet en laet waerschouwen; ende het sweert komt, ende neemt hem wech: diens bloet is op ⁶ sijnen kop.

6 D. hy is d’oorsake, ende draeght de schult van sijn eygen verderf. Vergelijckt Levit. 20.9. met de aenteeck. ende soo in ’t volgende.

5

Hy hoorde 't geluyt der basuyne, maer en liet sich niet waerschouwen, sijn bloet is op hem: maer hy die sich laet waerschouwen, behoudt sijne ⁷ ziele.

7 D. leven, of, persoon, sich selfs. Siet Gen. 12.5. ende 19. vers 17. met d’aent.

6

Wanneer daer en tegen de wachter het sweert siet komen, ende en blaest niet met de basuyne, soo dat het volck niet en is gewaerschouwt; ende het sweert komt, ende neemt eene ⁸ ziele uyt hen wech: ⁹ die is [wel] in sijne ongerechtigheyt wech genomen, maer sijn ¹⁰ bloet sal ick van de hand des wachters eysschen.

8 D. een persoon, of, yemant, als boven.

9 Ick hebbe hem wel door mijne verborgene regeeringe dese straffe rechtveerdighlick toegeschickt: maer dat en sal den trouwloosen wachter niet ontschuldigen.

10 Als bov. 3.18.

7

Ghy nu, ô menschen kint; ¹¹ ick hebbe u tot eenen ^a wachter gestelt over het huys Israels: soo sult ghy het woort uyt mijnen monde hooren, ende hen van mijnent wegen waerschouwen.

11 Vergelijckt dese plaetse met boven 3. vers 17. etc. ende siet d’aenteeck. aldaer.

a Ezech. 3.17. etc.

8

Als ick tot den godtloosen segge; O godtloose, ghy sult den doot sterven; ende ghy en spreeckt niet, om den godtloosen van sijnen wegh af te manen: die godtloose sal in sijne ongerechtigheyt sterven, maer sijn bloet sal ick van uwe hant ¹² eysschen.

12 Of, soecken.

9

Maer als ghy den godtloosen van sijnen wegh afmaent, dat hy sich van dien be-[kolom]keere, ende hy sich van sijnen wegh niet en bekeert: soo sal hy in sijne ongerechtigheyt sterven: maer ghy hebt uwe ziele bevrijdt.

10

Daerom, ghy menschen kint, seght tot het huys Israels; Ghylieden spreeckt aldus, seggende; Dewijle onse overtredingen ende onse sonden ¹³ op ons zijn, ende wy in deselve ^{b 14} versmachten, hoe souden wy dan ¹⁵ leven?

13 D. wy dragen de straffen van dien. Vergel. bov. 32.27. ende siet Lev. 5. op vers 1.

b Ezech. 24.23.

14 Volgens Godts dreygementen. Vergel. boven 24.23. Siet aldaer.

15 Gelijck ghy ons belooft, maer (willense seggen) wy bevinden het contrarie in der daet: alsoo murmureerden sy over Godts plagen, sonder te letten op haerder bekeeringe, waer op de beloften van ’t leven gingen.

11

Seght tot hen, ^c [Soo waerachtigh als] ick leve, spreeckt de Heere HEERE, ¹⁶ Soo ick lust hebbe in den ¹⁷ doot des godtloosen! Maer daer in [hebbe ick lust] dat de godtloose sich bekeere van sijnen wegh, ende leve: ¹⁸ Bekeeret u, bekeeret u van uwe boose wegen; want ¹⁹ waerom soudet ghy sterven, ô huys Israëls?

c Ezech. 18.23, 32.

16 Een afgebroken reden in ’t eedtsweeren gebruyckelick. siet Num. 14. op vers 23.

17 Gelijck ghy meynt ende klaeght, dat ick belust ben om u te dooden, al schoon ghy u van uwe boosheyt bekeerdet, als of het even veel by my zy, of ghy u bekeert ofte niet, hoe ghy ’t oock maeckt, wel of qualick, ghy moet ’er even seer aen; gelijck godtloose murmureerdeers ende huychelaers plegen te spreken. Vergel. boven 18.23. met d’aenteeck.

18 Dat is de sake, (wil Godt seggen) daer schort het u, dat ghy al in uwe godtloosheyt blijft, ende evenwel tegen mijne plagen murmureert, in plaetse dat ghy u moestet bekeeren.

19 Als of Godt seyde: Hoe blijft ghy soo dwaes, dat ghy u eygen verderf u op den hals haelt door uwe onbekeerlickheyt? soo ghy soo wilt voort gaen, en kan u doch niet anders overkomen, als dat ghy in uwe verkeertheyt moet sterven ende verderven. Bedenckt dit doch eens ter degen, tot u eygen beste.

12

Ghy dan, ô menschen kint, seght tot de kinderen uwes volcks; ^d De gerechtigheyt des ²⁰ rechtveerdigen en sal ²¹ hem niet redden ten dage sijner ²² overtredinge; ende aengaende de godtloosheyt des godtloosen, hy en sal om deselve niet ²³ vallen, ten dage als hy sich van sijne godtloosheyt bekeert: noch de rechtveerdige en sal niet konnen leven door deselve [sijne ²⁴gerechtigheyt], ten dage als hy sondight.

d Ezech. 18.24.

20 Siet bov. 3.20. ende 18.24. met de aenteeckeninge.

21 Den voorseyden genoemden ende gehoudenen rechtveerdigen.

22 Of, sijns afvals.

23 D. omkomen door mijne straffen, waer van hier eygentlick gesproken wort. siet Gen. 14. op vers 10.

24 Vermeldt vers 12.

13

Als ick tot den rechtveerdigen segge, dat hy ²⁵ sekerlick leven sal; ende hy op sijne gerechtigheyt vertrouwt, ende onrecht doet; soo en sullen alle sijne gerechtigheden niet gedacht worden, maer in sijn onrecht, dat hy doet, daer in sal hy sterven.

25 Hebr. levende leven: onder conditie van oprechtigheyt ende volhardinge tot den eynde.

14

Als ick oock tot den godtloosen segge, Ghy sult ²⁶ den doot sterven: ende hy sich van sijne sonde bekeert, ende recht ende gerechtigheyt doet:

26 Hebr. stervende sterven: soo ghy u niet en bekeert.

15

Geeft de godtloose het ²⁷ pandt weder, ²⁸ betaelt hy het geroofde, wandelt hy in de insettingen des levens, soo dat hy geen onrecht en doet; hy sal sekerlick ²⁹ leven, hy en sal niet sterven.

27 Als bov. 18.7.

28 Siet Exod. 22. versen 1, 4. Lev. 6.2, 4. Num. 5.6, 7.

29 Hebr. levende leven. Alsoo in ’t volgende vers.

16

Alle sijne sonden, die hy gesondight heeft, en sullen ³⁰ hem niet gedacht worden: hy heeft recht ende gerechtigheyt gedaen, hy sal sekerlick leven.

30 Siet Psalm 79. op vers 8.

17

³¹ Noch seggen de kinderen uwes volcks; ^e De wegh des Heeren en is niet recht: daer doch haer eygen wegh niet recht en is.

31 Vergel. bov. 18. vers 25. met d’aent.

e Ezech. 18.25, 29. ende onder vers 20.

18

Als de rechtveerdige afkeert van sijne gerechtigheyt, ende doet onrecht; soo sal hy daer in sterven.

19

Ende als de godtloose sich bekeert van sijne godtloosheyt, ende doet recht ende gerechtigheyt; soo sal hy daer in leven.

20

Noch seght ghy; De wegh des Heeren en is niet recht: ³² Ick sal u-lieden richten, een yeder na sijne wegen, ô huys Israëls.

32 Dit is een kort ende bondigh Godtlick besluyt van dit geheel dispuyt tusschen Godt, ende sijn onboetveerdigh murmureerende volck.

21

Ende het geschiedde in het twaelfste jaer ³³ onser gevangelicke wechvoeringe, in de ³⁴ tiende [maent] op den vijfden der maent; [datter] een ³⁵ tot my quam, ^f, die van Ierusalem ontkomen was, seggende, ^g De ³⁶ stadt is geslagen.

33 Met Iojachin, ofte Iechonia. Vergel. Ier. 29. vers 10. met d’aent. bov. 1.2. ende 24.1. ende ond. 40.1.

34 In ’t Kerckelick jaer, genoemt, Tebeth, passende op onsen December ende Ianuarius: na dat Ierusalem op den negenden van de vierde maent des vorigen jaers door den Koningh van Babel, in ’t negentiende jaer sijner regeeringe, was gewonnen, ende sijn Overste Nebuzaradan op den sevenden van de vijfde maent daer binnen was getogen, 2.Reg. 25.3, 8. Ier. 39.2.

35 Volgens Godts voorsegginge, bov. 24.26.

f Ezech. 24.26.

g 2.Reg. cap. 25.

36 Ierusalem is ingenomen ende verwoest, ende vele der inwoonders zijn omgebracht: alsoo 1.Sam. 30. vers 1. 2.Sam. 15.14. 2.Reg. 3.19. 1.Chron. 20.1. ende ond. 40.1. Vergel. Ierem. 43.11. ende 46.13. ende 47.1. etc.

22

Nu was de ³⁷ hant des HEEREN op my geweest des avonts, eer die ontkomene quam, ende hadde mijnen mont opgedaen, tot dat ³⁸ hy des morgens tot my quam: Alsoo wert mijn mont opgedaen, ende ick en was niet meer ³⁹ stom.

37 Siet bov. 1. op vers 3.

38 De voorseyde boodschapper.

39 Als hem oock van den Heere was voorseyt, boven 24.27. Vergel. cap. 3. vers 26. met d’aent.

[fol. 83r]

23

Doe geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

24

Menschen kint, de ⁴⁰ inwoonders van die woeste plaetsen in den lande Israëls spreken, seggende; Abraham was een ⁴¹ eenigh [man,] ende besat dit lant erflick: maer onser zijn vele; het lant is ons gegeven tot eene erflicke besittinge.

40 Die overgebleven zijn in ’t verwoeste Canaan, na dat Ierusalem verheert, het meeste volck wech gevoert, ende het lant verwoest was door de Babyloniers.

41 Alsofse seyden: Godt heeft Abraham dit lant niet belooft om sijnent wille, want hy en hadde soo grooten lant niet van doen, ende heeft het oock noyt geheel bewoont, maer om sijne kinderen ende nakomelingen, die wy nu zijn. (Vergel. Iesa. cap. 51. vers 2. Ioan. 8.33, etc.) Ende of wy nu wel minder zijn in getale als te voren, even wel zijn wy de rechte erfgenamen, ende sullender wel in blijven. Soo vertwijffelt obstinaet waren dese menschen, niet tegenstaende, datse Godts straffende hant voor oogen sagen.

25

Daerom seght tot hen, Soo seyt de Heere HEERE; ⁴² ghy etet [vleesch] met den ^{h 43} bloede, ende ⁴⁴ heffet uwe oogen op tot uwe dreckgoden, ende vergietet bloet: ⁴⁵ ende soudet ghy het lant erflick besitten?

42 Ofte, soudet ghy? etc. ofte, om dat ghy bloet, etet. ende soo in de volgende woorden.

h Genes. 9.4. Levit. 3.17. etc.

43 Tegen de wet. Genes. 9.4. Lev. 7. vers 26. ende 17.10. ende cap. 19. vers 26. Deut. 12.16.

44 Siet bov. 18.6.

45 Geensins, wil Godt seggen: Ick heb u het lant belooft met conditie van gehoorsaemheyt, maer uwe ongehoorsaemheyt is openbaer, als het voorgaende ende volgende uytwijst.

26

Ghy ⁴⁶ staet op u-lieder sweert, ghy doet grouwel, ende ⁴⁷ verontreyniget, een yeder de huysvrouwe sijns naesten: ende soudet ghy het lant erflick besitten?

46 Of, hebt gestaen. Dat is, vertrouwt op uwe strijtbaerheyt, meynende u daer door in het lant staende te houden: of, ghy zijt steeds gereet met uwe sweerden, als de gene, die haren naesten gewelt willen aen doen. Vergel. de maniere van spreken, met bov. 31.14.

47 Door onkuysheyt ende overspel.

27

Alsoo sult ghy tot hen seggen, De Heere HEERE seyt alsoo; ⁴⁸ [Soo waerachtigh als] ick leve, Indien niet, die in die woeste plaetsen zijn, door het sweert sullen vallen, ende [soo] ick [niet] dien, die in het ⁴⁹ open velt is, het wildt gedierte over en geve, dat het hem vrete, ende die in de vestingen ende in de ⁵⁰ speloncken zijn, door de pestilentie sullen sterven!

48 Maniere van het eedtsweeren, als boven vers 11.

49 Hebr. aengesichte des velts.

50 Daerse haer meenen te bergen ende te versekeren. siet Iud. c. 6. vers 2. met d’aent.

28

Want ick sal het lant [tot] eene ⁵¹ verwoestinge ende eenen schrick stellen, ende de hoovaerdije sijner sterckte sal ophouden: ende de ⁵² bergen Israëls sullen woest zijn, datter niemant over en gae.

51 Ofte, tot de uyterste, of, tot enckele vervvoestinge, of, ontsettinge. Of, tot vervvoestinge ende, of, ja vervvoestinge. alsoo het Hebr. woort der beteeckeninge heeft van vervvoesten, ende sich ontsetten, schricken. alsoo ond. 35.3, 7.

52 Israëls berghachtigh lant.

29

Dan sullen sy weten, dat ick de HEERE ben: als ick het lant [tot] eene verwoestinge ende eenen schrick sal gestelt hebben, om alle haren grouwelen die sy gedaen hebben.

30

Ende ghy, ô menschen kint; de kinderen uwes volcks, die spreken steeds van u by de ⁵³ wanden, ende in de deuren der huysen: ende de een spreeckt met den anderen, een yegelick met sijnen broeder, seggende; Komet doch ende hooret wat het woort zy, dat van den HEERE voortkomt.

53 Gelijck naburen aen de wanden der huysen, ende in de deuren, met malkanderen een praetjen plegen te houden.

31

Ende sy ⁱ komen tot u, gelijck ’t volck ⁵⁴ pleeght te komen, ende ⁵⁵ sitten voor u aengesichte [als] mijn volck, ende hooren uwe woorden, maer sy en doense niet: want sy ⁵⁶ maken liefkosingen met haren mont, [maer] haer herte wandelt hare gierigheyt na.

i Ezech. 14.1. etc. ende 20.1. etc.

54 Met menighte in de heylige vergaderinge, om Godts woort te hooren. Hebr. gelijck de inkomste des volcks.

55 Vergelijckt bov. 8.1.

56 D. sy vleijen u, roemende uwe prophetien met huychelse gemaeckte gebeerden, van wegen der selver cierlickheyt, als ofse seyden, Ey, O hoe schoon hoe fraey spreeckt hy, etc. And. sy maken deselve (woorden) lieflick met haren mont, D. sy bekennen met den mont dat uwe woorden lieflick zijn, maer etc. den sin op een uyt komende.

32

Ende siet ghy zijt hen als een ⁵⁷ liedt der minnen, [als] een die schoon van stemme is, ofte die wel ⁵⁸ speelt: daerom hooren sy uwe woorden, maer sy en doense niet.

57 Ofte, boelen-liedt, dat lieflick luyt, ofte, vol lieflickheyt is.

58 Op instrumenten van musijcke, als Psalm 33.3.

33

Maer als dat ⁵⁹ komt: (siet het sal komen,) dan sullen sy weten, datter een ⁶⁰ Propheet in het midden van hen geweest is.

59 Dat ghy hen van mijnent wegen hebt gepropheteert.

60 Een waerachtigh Propheet van Godt gesonden.