Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxxij. Capittel.

Tijt deser Prophetien, versen 1, 17. vervatende een klaeghliedt over Pharaos schricklicken val, van wegen sijnen hooghmoedt, wreetheyt, gedurigh onrustigh woelen, ende beroeren van andere volcken, 2. Item, eene verbloemde beschrijvinge van sijnen ende sijns volcks ondergangh ende nederdalinge tot het geselschap van andere onbesnedene, trotze, ende tyrannige regenten, ende volckeren, 18.

1

HEt gebeurde oock in ’t ¹ twaelfste jaer, in de twaelfste maent, op

1 Na Iojachins wechvoeringe, boven cap. 1. vers 2.

[fol. 82r]

den eersten der maent; [dat] het woort des HEEREN tot my geschiedde, seggende:

2

Menschen kint, heft een ² klaeghliedt op, over Pharao den Koningh van Egypten, ende seght tot hem; Ghy ³ waert eenen jongen leeuw ⁴ onder de Heydenen gelijck: ende ghy waert als een ^{a 5} zeedraeck in de zeen, ende ⁶ braeckt voort ⁷ in uwe rivieren, ende ⁸ beroerdet het water met uwe voeten, ende vermodderdet haerlieder rivieren.

2 Als onder vers 16.

3 Eer uwe macht vermindert was. siet boven 30. op vers 21.

4 Hebr. der Heydenen, of, natien, D. ghy waert onder ofte tegen hen als een jonge leeuw, fier ende wreet. Vergelijckt boven 19.2. etc.

a Ezech. 29.3

5 Als boven 29.3. Dat is, ghy waert wreet, vreeslick, ende woelende, te lande ende te water.

6 Ghy deed’u her voor, ende braveerdet met u Koninckrijcke, als zijnde machtigh, ende rijck door goede gelegentheyt van wateren.

7 Ofte, met.

8 Ofte, vertraptet het water, T.w. van andere volcken, D. haer lant ende handelingen, ghy hebt u over al ingesteken, ende andere volcken beroert, die opruijende tot rebellije, ende haer daer in stijvende.

3

Alsoo seyt de Heere HEERE; Ick sal daerom mijn ^{b 9} net over u uytspreyden, door eene vergaderinge van ¹⁰ vele volcken: die sullen u optrecken in ¹¹ mijn garen.

b Ezech. 12.13. ende 17.20.

9 Siet bov. 12.13. ende 17.20. Hos. 7. vers 12. met d’aent.

10 Die in’t krijghsheyr der Babyloniers sullen zijn.

11 Ofte, met mijn garen, dat ick over u uytgespreyt hebbe, om u te vangen.

4

Dan sal ick u ¹² laten op het lant, ick sal u henen werpen op het ¹³ open velt: ende ick sal al het gevogelte des hemels op u doen woonen, ende ¹⁴ ’t gedierte der gantscher aerde van u verzadigen.

12 Vergel. bov. 29. vers 5. met d’aent.

13 Hebr. aengesichte des velts.

14 Vergel. ond. 39. vers 17. etc.

5

Ende ick sal u vleesch henen geven op de bergen, ende de dalen met uwe ¹⁵ hoogheyt vervullen.

15 Dit kan men verstaen van Pharao selfs ende sijnen hooghmoedt, vergeleken by het groot lichaem van een zeedraeck, vers 2. of (als andere) sijne verslagene menighte, daer in hy sijne hoogheyt te voren stelde.

6

Ende ick sal het lant, daer in ghy ¹⁶ swemmet, van ¹⁷ u bloet ¹⁸ drencken tot aen de bergen: ende de stroomen sullen van u vervult worden.

16 Met uwe regeeringe nu soo domineert, als een zeedraeck in zee.

17 Van u selfs, ende u verslagen volck.

18 Ofte, te drincken geven.

7

Ende als ick u sal ¹⁹ uytblusschen, sal ick den ^c hemel ²⁰ bedecken, ende sijne sterren swart maken: Ick sal de sonne met wolcken bedecken, ende de mane en sal haer licht niet laten lichten.

19 Gelijck men eene keersse, lampe, ofte vyer uytbluscht. Vergel. Iob 18.5, 6. met d’aenteeck. item. 2.Sam. c. 14. vers 7. ende 21.17.

c Iesa. 13.10. Ioël 2.31.

20 D. de werelt door dit mijn oordeel met schrick vervullen, ende alles als in rouwe setten. Vergel. Iesa.13.10. Ioël c. 2. versen 30, 31. ende boven 31.15. item Genes. 15.12. met de aenteeck.

8

Alle ²¹ lichtende lichten aen den hemel, die sal ick om uwent wille swart maken: ende ick sal eene duysternisse over u lant ²² maken, spreeckt de Heere HEERE.

21 Hebr. lichten des lichts.

22 Ofte, brengen. Hebr. geven, stellen.

9

Daer toe sal ick het herte van vele volcken ²³ verdrietigh maken: als ick uwe ²⁴ verbrekinge onder de Heydenen sal brengen, in de landen die ghy niet gekent en hebt.

23 Ofte, onlustigh, pijnlick, door de tijdinge van den val deses grooten Koninghs, ende ter contrarie, van de verheffinge ende grootheyt des Babyloniers. ’t Hebreeusch woort (anders toorn beteeckenende) wort oock voor verdriet, pijnlickheyt, treurigheyt, onlust, genomen, Psal. 6.8. ende 10.14. ende 31.10. Eccles. 7.3. Ier. 7.19.

24 Siet Ier. 4. op vers 6. D. hier, de tijdinge van uwen ondergangh.

10

Ende ick sal maken dat sich vele volcken over u ontsetten, ende haren Koningen sullen de ²⁵ hayren over u te berge staen, als ick ²⁶ mijn sweert sal ²⁷ swaeijen voor hare aengesichten: ende sy sullen ²⁸ elcken oogenblick tsitteren, een yeder voor sijne ²⁹ ziele, ten dage uwes vals.

25 Als boven 27.35.

26 Als boven 30.24.

27 Of, swingen, u door mijn sweert slaende ende nedervellende als voor hare oogen, welcks haer eenen grooten schrick sal aenbrengen, als volght.

28 Hebr. sullen in oogenblicken.

29 D. leven, of persoon, voor sich selven: vreesende dat het haer ofte haer leven oock gelden sal. siet Gen. 19. op vers 17. ende 12. op vers 5.

11

Want soo seyt de Heere HEERE: Het sweert des Koninghs van Babel sal u over komen.

12

Ick sal uwe ³⁰ menighte vellen door de sweerden der helden, die al te samen de ^{d 31} tyrannighste der Heydenen zijn: Die sullen de ³² hoovaerdije van Egypten verstooren, ende hare gantsche ^e menighte sal verdelght worden.

30 Vergel. boven 29.19.

d Ezech. 28.7. ende 31.12.

31 Als bov. 28.7.

32 Ofte, pracht, heerlickheyt, uytnementheyt, als boven dickwils.

e Ezech. 31.2, 18. ende onder vers 16.

13

Ende ick sal alle hare ³³ beesten verdoen van by de groote wateren: ende geen menschen ³⁴ voet en ³⁵ salse meer beroeren, noch geen beesten klaeuwen en sullense beroeren.

33 Hebr. beest, groot vee, soo datter geene meer aen de groote wateren sullen gaen weyden.

34 Vergel. bov. 29.11.

35 De wateren. Vergel. boven vers 2.

14

Dan sal ick ³⁶ haerlieder wateren doen ³⁷ sincken, ende ick sal haerlieder rivieren doen gaen als olie; spreeckt de Heere HEERE.

36 Der andere volcken, die van Pharao beroert waren, boven vers 2.

37 D. ick sal de beroerten stillen ende de landen in ruste brengen, als ick desen woelwater sal hebben uytgeroeyt, gelijck de wateren bestillen, ende sachte ende klaer gaen, als ’t onweder over, ende de beroerde vuylighheyt neder gesoncken is. Vergel. ond. 34.18.

15

Als ick Egyptenlant sal hebben gestelt [tot] eene verwoestinge, ende het lant van sijne volheyt sal ³⁸ woest zijn geworden, als ick geslagen sal hebben alle die daer in [kolom] woonen: Alsoo sullen sy weten, dat ick de HEERE ben.

38 D. ontbloot van alles, waer mede het van Godt te vooren vervult ende verciert was. Vergel. bov. 19.7.

16

³⁹ Dat is’t klaeghliedt, ende dat sullen sy klaeghlick ⁴⁰ singen; De ⁴¹ dochteren der Heydenen sullen het klaeghlick singen: sy sullen het klaeghlick singen over Egypten ende over hare gantsche menighte, spreeckt de Heere HEERE.

39 In ’t voorgaende verhaelt. siet bov. vers 2.

40 Het woort, singen, is in de sake selfs ingesloten, (siet 2.Chron. 35. vers 25.) gelijck het voorgaende Hebreeusch woort, oock een klaeghliedt beteeckent, waer van de klaeghliederen Ieremie den tijtel voeren.

41 Gelijck de vrouwen te dier tijt plachten triumph ende klaeghliederen te singen. siet Ierem. 9. op vers 17.

17

Voorts gebeurdet in het twaelfste ⁴² jaer, op den vijftienden der ⁴³ maent; [dat] het woort des HEEREN tot my geschiedde, seggende:

42 Siet bov. vers 1.

43 Verst. der selver twaelfster maent, als vers 1. is uytgedruckt.

18

Menschen kint, weeklaeght over de menighte van Egypten, ende ⁴⁴ doetse neder dalen, (haer, ende de dochteren der ⁴⁵ prachtige Heydenen,) in de ⁴⁶ onderste plaetsen der aerde, by de gene die in den kuyl zijn neder gedaelt.

44 D. propheteert, seght haer aen, dat se sal uyt haren staet, ende ten grave etc. neder dalen. Siet Ierem. 1. op vers 10. ende Ezech. cap. 3. op vers 18. Sommige verstaen het, als of Godt seyde, Geleytse ten grave, volghtse, gelijck men een lijck doet, met rouwen ende weeklagen, tot een teecken, datse sekerlick daer onder sal.

45 Siet van het Hebr. woort Psal. 8. op vers 2.

46 Hebr. de aerde, of, het lant der benedenheden. Vergelijckt Thren. 3.55. bov. 26. vers 20. ende 31.14. alsoo onder vers 24.

19

⁴⁷ Boven wien zijt ⁴⁸ ghy lieflick? daelt neder, ende ⁴⁹ leght u by de ⁵⁰ onbesnedene.

47 D. wien overtreft ghy al in lieflickheyt, of, aengenaemheyt? De sin is, Meent ghy dat ghy schooner ende aengenamer zijt als alle andere Koningen, dat ick u meer soude hebben te verschoonen, als haer? neen (wil Godt seggen) ghy moet’er oock onder, soo wel als sy.

48 Koningh van Egypten.

49 Hebr. eygentlick, weest neder geleyt, ofte, gelegen.

50 Siet boven 28. op vers 10. ende c. 31. op vers 18. ende soo van het volgende.

20

In het midden der verslagenen van den sweerde sullense ⁵¹ vallen: ⁵² Sy is den sweerde over gegeven; ⁵³ trecktse henen, met alle hare menighte.

51 Of, liggen, T.w. de Egyptenenaers.

52 Egypten. And. het sweert is gestelt, of, bestelt, T.w. om haer te slaen. Vergel. bov. 30.24, 25.

53 And. sy sullense trecken, sleypen, T.w. na onderen, in’t graf, ende voorts in de plaetse der verstorvene godtloosen.

21

De ⁵⁴ machtighste der helden sullen hem, met sijne helpers, ⁵⁵ toe spreken, uyt het midden der helle: sy zijn neder gedaelt, ⁵⁶ de onbesnedene liggender, verslagen van den sweerde.

54 Andere Koningen ende Potentaten, die te voren zijn omgekomen, ende in deselve plaetse henen onder gevaren.

55 Hem, met sijn volck, als verwillekomende, ende sich door sijne aenkomste ende geselschap troostende, gelijck van Pharao geseyt wort, onder vers 31. eene figuerlicke bespottinge. Vergel. Ies. 14.9.

56 And. sy liggen met de onbesnedene.

22

Daer is ⁵⁷ Assur met haren gantschen hoop, ⁵⁸ sijne graven zijn rontom hem: sy zijn alle verslagen, gevallen door den sweerde.

57 Verst. Assyria, D. de Assyriers, ende principalick den Koningh. siet bov. 31.3. etc.

58 Des Koninghs van Assyrien.

23

Welcker graven gestelt zijn in de zijden des kuyls, ende haren hoop is rontom haer graf: sy zijn alle verslagen, gevallen door den sweerde; die eenen ⁵⁹ schrick gaven in den ⁶⁰ lande der levendigen.

59 Door haren trotz, macht, gewelt, ende overlast: alsoo in ’t volgende, ende bov. 26.17.

60 D. hier op aerden, in desen leven. Siet Iob 28. op vers 13. ende Psalm 27. op vers 13. alsoo in het volgende.

24

Daer is ⁶¹ Elam met hare gantsche menighte, rontom haer graf: ⁶² sy zijn alle verslagen, de gevallene door den sweerde, die onbesneden zijn neder gedaelt tot de ⁶³ onderste plaetsen der aerde; die haren schrick hadden gegeven in den lande der levendigen; nu dragen sy hare schande met de gene die in den kuyl zijn neder gedaelt.

61 Verst. Persia ende Media, ofte, een bysonder lantschap daer in, (siet Gen. 10. op vers 22. ende 14. op vers 1.) ende principalick den Koningh daer van.

62 De Elamiten.

63 Als boven vers 18.

25

In’t midden der verslagenen hebben sy ⁶⁴ haer een legerstede gestelt onder hare gantsche menighte; rontom ⁶⁵ hem zijn hare graven; sy zijn alle onbesneden, verslagene van den sweerde, om dat een schrick ⁶⁶ van hen gegeven is in den lande der levendigen; nu dragen sy hare schande met de gene die in den kuyl zijn neder gedaelt; ⁶⁷ hy is ⁶⁸ geleyt in het midden der verslagenen.

64 N. Elam.

65 Den Elamitischen Koningh.

66 Hebr. haerlieder schrick gegeven is, ofte, was.

67 De Elamiter, ofte, Elamitischen Koningh.

68 Hebr. gegeven.

26

Daer is ⁶⁹ Mesech, [ende] Tubal, met hare gantsche menighte; rontom ⁷⁰ hem zijn hare graven: sy zijn alle onbesneden, verslagene van den sweerde, om datse haren schrick gegeven hebben in den lande der levendigen.

69 Siet Gen. 10. op vers 2.

70 Den Koningh van die landen.

27

Maer sy en liggen niet met de ⁷¹ helden, die onder de onbesnedene gevallen zijn: die ter ⁷² hellen zijn neder gedaelt met hare ⁷³ krijghs-wapenen, ende welcker sweerden ⁷⁴ men geleyt heeft onder hare hoofden; welcker ⁷⁵ ongerechtigheyt nochtans op hare

71 Die victorieus geweest zijnde, met eere ende macht begraven worden: Dese daerentegen zijn met schande verslagen ende wech gestopt. And. en souden sy (de Egyptenaers) niet liggen by de helden, etc? Immers ja. Want waerom souden sy ’t beter hebben als sulcke helden, die oock al henen onder gevaren zijn?

72 D. ten grave met hare wapenen, maer wijders, na de ziele, in de plaetse der verdoemden.

73 Tot een teecken van hare dapperheyt: als noch hedendaeghs wel gebruycklick is in ’t begraven.

74 Hebr. sy geleyt hebben, als dickwils. D. die men na de gewoonte van dien tijt ende landen, de sweerden onder het hooft leyde, na haren doot, tot een teecken harer dapperheyt.

75 D. straffe harer ongerechtigheyt. siet Lev. 5. op vers 1. ende bov. 18. op vers 20.

[fol. 82v]

⁷⁶ beenderen is, om dat der helden schrick in den lande der levendigen geweest is.

76 Die niemant, vermits hare macht ende vreeslickheyt, in haer leven heeft derven roeren, moeten in ende na haren doot de straffe harer ongerechtigheyt dragen, verrottende na den lichaem, ende na de ziele lijdende, met andere onbesnedene ende godtloose.

28

⁷⁷ Ghy oock sult verbroken worden in het midden der onbesnedenen, ende sult liggen met de verslagene van den sweerde.

77 Ghy Koningh Pharao.

29

Daer is ⁷⁸ Edom, hare Koningen ende alle hare Vorsten; die met haerlieder macht geleyt zijn by de verslagene van den sweerde: die selve liggen met d’onbesnedene, ende met de gene die in den kuyl zijn neder gedaelt.

78 Idumea.

30

Daer zijn de ⁷⁹ geweldige van het ⁸⁰ Noorden, sy alle, ende alle ⁸¹ Zidoniers, die met de verslagene zijn neder gedaelt, beschaemt zijnde van wegen haren ⁸² schrick, [die] ⁸³ uyt hare macht [voort quam,] ende sy liggen onbesneden, by de verslagene van den sweerde, ende dragen hare schande met de gene die in den kuyl zijn neder gedaelt.

79 Ofte, Stadthouders, Leenmannen, Vorsten, Princen, siet Ios. cap. 13. vers 21. Hebr. eygentl. overgotene, ofte, gesalfde.

80 Van Syrien, ende daer ontrent, als Tyriers, ende Zidoniers, (als volght) die alle noordwaert van Egypten afgelegen waren.

81 Hebr. Zidonier. Siet boven 28.21.

82 Dien sy anderen hebben aengedaen.

83 Of, van wegen hare macht. Om datse haer door deselve niet hebben konnen salveeren.

31

⁸⁴ Pharao sal haerlieden sien, ende sich ⁸⁵ troosten over sijne gantsche menighte: de verslagene van den sweerde Pharao, ende sijn gantsche heyr, spreeckt de Heere HEERE.

84 Vergel. boven vers 21.

85 Als hebbende medegesellen in sijne elende ende schande. Siet boven 31.16.

32

Want ick ⁸⁶ hebbe [oock] mijnen schrick gegeven in den lande der levendigen: dies sal hy geleyt worden in ’t midden der onbesnedenen by de verslagene van den sweerde; Pharao ende sijne gantsche menighte, spreeckt de Heere HEERE.

86 Als of de Heere seyde: ’t Sal mijn tijt oock eens worden, dat ick de werelt door mijne oordeelen verschricke, dan sal ick mijne schricklicke oordeelen over Pharao ende sijn volck gewisselick uytvoeren. And. als ick mijnen schrick, etc. dan sal hy, etc.