Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxx. Capittel.

Noch twee Prophetien, d’eene, aengaende de verwoestinge van gantsch Egypten, ende alle hare omliggende helpers ende bondtgenooten, versen 1, 2, 3, 4, etc. de andere, aengaende de verbrekinge van den arm hares Koninghs, ende de sterckinge van den arm des Koninghs van Babel tegen hem, mitsgaders van de verstroyinge der Egyptenaren onder de volcken, 20.

1

WYders geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

2

Menschen kint, propheteert, ende seght; Soo seyt de Heere HEERE: Huylet, Ach dien ¹ dagh!

1 Tijt der straffen ende plagen. Siet Psal. 37.13. Ioël 1. vers 15. met de aent.

3

Want de dagh is naby; ja de dagh des HEEREN is naby: een ² wolckige dagh; het sal der ³ Heydenen tijt zijn.

2 Hebr. dagh der wolcke. siet Ioël 2. vers 2. met de aent.

3 D. de tijt, die tot hare straffe bestemt is. Of, de tijt daer in de Heydenen Egypten sullen verwoesten. Vergel. bov. 22.3. met de aenteeck.

4

Ende ’t sweert sal komen in Egypten, ende daer sal groote ⁴ smerte zijn in ⁵ Moorenlant, als de verslagene ⁶ sullen vallen in Egypten: want ⁷ sy sullen ⁸ des selven menighte wech nemen, ende hare fondamenten sullen verbroken worden.

4 Van allerley jammer sal hen soo bangh worden, als eene barende vrouwe. alsoo vers 9.

5 Als bov. 29.10. ende onder versen 5, 9. Hebr. Cusch.

6 Hebr. de verslagen sal, etc.

7 De Chaldeen.

8 Verst. den overvloet, ofte de menighte van Egypten, als bov. 29.19. ende ond. vers 10.

5

Moorenlant, ende ⁹ Put, ende Lud, ende al den ¹⁰ gemenghden hoop, ende ¹¹ Cub, ende de ¹² kinderen van ’t lant des verbonts, sullen met ¹³ hen vallen door het sweert.

9 Als bov. 27.10. D. de Mooren, Puteers ende Lydiers.

10 Siet Ier. 25. op vers 20.

11 Dit wort gehouden voor eene contreije in Lybia, naby Egypten gelegen.

12 D. de andere bondtgenooten der Egyptenaren, of, een seker naby gelegen volck, dat in nauwe verbintenisse ende gemeenschap stont met Egypten. Sommige verstaen de Ioden, (als bewoont hebbende het lant Canaan, dat hen door Godes verbont gegeven was) die in Egypten gevlucht waren, ende den Koningh van Egypten mede gedient mogen hebben in den oorloge tegen sijnen vyant. siet Ier. 43.7. ende 44.27. ende vergel. de maniere van spreken, kinderen des lants, met Iob 1.3. ende bov. 16.28. ende siet de aent. aldaer.

13 De Egyptenaren.

6

Soo seyt de HEERE; Ia sy sullen vallen die Egypten ¹⁴ ondersteunen, ende de ¹⁵ hoovaerdije ¹⁶ harer sterckte sal neder dalen: van den toren ¹⁷ Syene af sullense ¹⁸ daer in door het sweert vallen, spreeckt de Heere HEERE.

14 D. alle hare helpers, als vers 8.

15 Of, hooghmoet, pracht, hoogheyt. item, uytstekentheyt, uytnementheyt: alsoo onder vers 18.

16 Van Egypten.

17 Siet boven 29. op vers 10.

18 In Egypten.

7

Ende sy sullen verwoest worden in het ¹⁹ midden der verwoeste landen: ende hare steden sullen zijn in het midden der verwoeste steden.

19 Siet bov. 29.12.

8

Ende sy sullen weten, dat ick de HEERE ben, als ick ²⁰ vyer in Egypten sal hebben geleyt, ende alle hare helpers sullen verbroken worden.

20 Van oorloge, elenden ende plagen, (siet Iob 15. op vers 34. Ier. 49.27. bov. 28. op vers 18. ende Amos 1.4, etc.) waer door Egypten sal verteert worden: alsoo ond. versen 14, 16.

9

Te dien dage sullender boden van voor mijn ²¹ aengesichte in schepen uytvaren, om het ²² sorgeloose Moorenlant te verschricken: ende daer sal groote smerte ²³ by hen zijn, ²⁴ als in den dagh van Egypten; want siet, ²⁵ het komt aen. [kolom]

21 D. ick sal beschicken, dat de tijdinge van der Chaldeen inval in Egypten over gebracht worde in Moorenlant: Godt spreeckt hier als Richter, sittende op sijnen richtstoel in Egypten, ende dit gantsche werck regeerende.

22 Hebr. Cusch der sekerheyt, of, des vertrouwens, D. dat seker ende sorgeloos Moorenlant, D. de Mooren.

23 T.w. by de Mooren, als bov. vers 4.

24 Gelijcker was in Egypten, als ’t verwoest wiert, bov. vers 4. Of, (gelijck sommige) als Godt de eerstgeborene in Egypten sloegh, Exod. 12.29, 30.

25 D. het sal gewislick komen, ofte, sy (de voorseyde pijne) sal hen aenkomen.

10

Soo seyt de Heere HEERE; Ia ick sal de ²⁶ menighte van Egypten doen ophouden, door de ²⁷ hant Nebucadrezars des Koninghs van Babel.

26 Of, gedruys, gewoel. siet boven. 29. op vers 19. ende hier vers 4.

27 Dat is, door de macht, of, dienst.

11

Hy, ende sijn volck met hem, de ^{a 28} tyrannighste der Heydenen, sullen ²⁹ aengevoert worden om het lant te verderven: ende sy sullen hare sweerden tegen Egypten ³⁰ uyttrecken, ende het lant met verslagene vervullen.

a Ezech. 28.7.

28 Als bov. 28.7.

29 Door mijne verborgene regeeringe. siet bov. 29.19, 20.

30 Hebr. ledigen, of, ledigh, ydel maken, als bov. 28.7.

12

Ende ick sal de ³¹ rivieren [tot] drooghte maken, ende het lant ³² verkoopen inde hant der ³³ boosen: ende ick sal het lant, met sijne ³⁴ volheyt, verwoesten door de hant der vreemden; ick de HEERE hebbe het gesproken.

31 Siet boven 29. op vers 3.

32 D. overleveren, geven, gelijck de verkochte waere gelevert wort in de hant ende macht des koopers. siet Psa. 44.13. ende bov. 29.19.

33 Der Chaldeen, die wel in desen, als Godts dienaers, ende uytvoerders sijner oordeelen waren, maer van haer selven boos, ende niets voor hebbende, als hare boose lusten, van schade ende overlast te voldoen, welcker boosheyt Godt gebruyckte, om sijne heylige ende onstraflicke oordeelen over de Egyptenaers uyt te voeren. Vergel. bov. 29. op vers 20. ende siet 2.Sam. 12. op vers 12.

34 De gaven, met dewelcke Godt Egypten begaeft, verrijckt, ende verciert hadde. Vergelijckt Psalm 24.1.

13

Soo seyt de Heere HEERE; Ick sal oock de ³⁵ dreckgoden verdoen, ende de ³⁶ nietige afgoden doen ophouden uyt ³⁷ Noph: ende daer en sal geen Vorst meer zijn uyt Egyptenlant: ende ick sal eene vreese in Egyptenlant stellen.

35 Siet Levit. 26. op vers 30.

36 Hebr. Elilim, D. loutere nietigheden. siet Levit. 19.4.

37 Siet Iesa. 19. vers 13. Ierem. 44.1. ende ond. vers 16.

14

Ende ick sal ³⁸ Pathros verwoesten, ende een vyer leggen in ³⁹ Zoan: ende ick sal gerichten oeffenen in ⁴⁰ No.

38 Siet Gen. 10. op vers 14. Ier. 44.1. ende bov. 29.14.

39 Siet Num. 13. op vers 22. Psalm 78. op vers 12.

40 Siet Ier. 46. op vers 25.

15

Ende ick sal mijne grimmigheyt ⁴¹ uytgieten over ⁴² Sin, de sterckte van Egypten: ende ick sal de ⁴³ menighte van No uytroeijen.

41 Siet Iob c. 12. vers 21. Psalm 79. op vers 6.

42 Dat sommige houden voor Pelusium, in het uyterste van Egypten, over een komende met de namen van de woestijne Sin, ende den bergh Sinai.

43 Vergel. Ier. 46. vers 25.

16

Ende ick sal een vyer in Egypten leggen; Sin sal ⁴⁴ seer groote pijne hebben, ende No ⁴⁵ sal gespleten worden, ende Noph ⁴⁶ sal dagelicks seer bange zijn.

44 Hebr. als of men seyde, sal pijne lijdende pijne lijden.

45 Hebr. sal zijn om gespleten te worden.

46 Hebr. bangigheden dagelicks , ofte, by dage, des daeghs [zijn.] And. door de dagelicksche benauwers.

17

De jongelingen van ⁴⁷ Aven ende ⁴⁸ Pi-Beseth sullen door het sweert vallen: ende de ⁴⁹ [dochters] sullen gaen in de gevangenisse:

47 Dit houdt men voor On, dat sommige meynen Heliopolis, D. sonnestadt te zijn. siet Gen. 41. vers 45.

48 Dit houdt men voor Bubastis, ofte, Bubastus, daer de afgodinne Diana ge-eert wiert.

49 Dit is hier ingevoeght uyt de tegenstellinge. Hebr. sy. And. dese [steden] sullen, etc. D. de inwoonders deser steden, of, de onderhoorige, aenliggende, steden ende dorpen, als in ’t volgende vers.

18

Ende te ⁵⁰ Tachpanhes sal de dagh ⁵¹ verduystert worden, als ick het ⁵² jock van Egypten aldaer sal verbreken, ende de ⁵³ hoovaerdije harer sterckte in ⁵⁴ haer sal ophouden: haer sal eene ⁵⁵ wolcke bedecken, ende hare ⁵⁶ dochters sullen gaen in de gevangenisse.

50 Hebr. hier Thechaphneches. siet Ier. 2.16. ende 43.7, 8. met d’aent.

51 Of, verhouden, belett.

52 Of, de diesselen, zeelen, daer men het jock met ofte aen vast maeckt, verstaet den last der dienstbaerheyt, dien sy anderen volcken opleyden, ende siet Ier. 27. op vers 2.

53 Als bov. vers 6.

54 Tachphanhes.

55 Siet boven vers 3.

56 Als vers 17. Andere verstaen de onderhoorige steden ende dorpen, D. d’inwoonders van dien. siet 2.Reg. 19. op vers 21.

19

Alsoo sal ick ⁵⁷ gerichten oeffenen in Egypten: ende sy sullen weten, dat ick de HEERE ben.

57 Als boven 28.22.

20

Oock ⁵⁸ gebeurdet in ’t ⁵⁹ elfste jaer, in d’eerste [maent,] op den sevenden der maent; [dat] het woort des HEEREN tot my geschiedde, seggende:

58 And. was ’t gebeurt.

59 Na Iojachins ofte Iechonias wechvoeringe. siet bov. 1.2. ende ond. 33.21. Hier uyt wert afgenomen, dat in ’t beschrijven ende t’samenvoegen deser Prophetien, niet gevolght is den order des tijts, maer de t’samenvoeginge ende gelijckheyt der saken. Vergel. Ier. 35. op vers 1 ende bov. 29.17.

21

Menschen kint, ick hebbe den ⁶⁰ arm Pharaos, des Koninghs van Egypten, verbroken: ende siet, ⁶¹ hy en sal niet verbonden worden, met plaesters op te leggen, met eenen windeldoeck aen te doen, om dien te verbinden, om dien te stercken, dat hy het sweert houde.

60 D. ick heb hem swack ende machteloos gemaeckt, door de nederlage van Pharao Necho by Carchemis, Ier. 46.2, etc. (waer op dit eenige duyden) na dewelcke de Koningen van Egypten niet bysonders hebben konnen uytrichten. Vergel. de volgende figuerlicke woorden met Ierem. 46.11. Andere duyden het op Pharao Hophra, ende sijne nederlage van de Cyreners.

61 Den arm van Pharao.

22

Daerom seyt de Heere HEERE alsoo; Siet ick ⁶² [wil] aen Pharao, den Koningh van Egypten, ende sal sijne armen verbreken, [beyde,] den ⁶³ stercken, ende den verbrokenen: ende ick sal het sweert uyt sijne hant doen vallen.

62 Siet boven 29.3.

63 Dat is, alle sijne macht, soo die hy noch overigh heeft, als die alreeds vervallen is.

23

Ende ick sal de Egyptenaers verstroijen onder de Heydenen: ende salse ⁶⁴ verspreyden in de landen.

64 Als boven 29.12. ende onder vers 26.

24

Ende ick sal de armen des Koninghs

[fol. 81v]

van Babel stercken, ende ⁶⁵ mijn sweert in sijne hant geven: maer Pharaos armen sal ick verbreken, dat hy voor sijn aengesichte sal ⁶⁶ kermen, ⁶⁷ gelijck een dootlick-verwondde kermt.

65 Als bov. 21.9. ende hier in het volgende vers, ende ond. cap. 32. vers 10. siet Ier. 47. op vers 6.

66 Ofte, suchten, huylen, stenen voor het aengesichte des Koninghs van Babel. siet van ’t Hebr. woort Iob c. 24. op vers 12.

67 Hebr. sal kermen de kermingen, ofte, suchtingen, eens dootlick-verwondden. Vergel. boven 26.15.

25

Ia ick sal de armen des Koninghs van Babel stercken, maer Pharaos armen sullen ⁶⁸ daer henen vallen: ende sy sullen weten, dat ick de HEERE ben; als ick mijn sweert in de hant des Koninghs van Babel sal hebben gegeven, ende hy dat selve over Egyptenlant sal hebben uytgestreckt.

68 Alle sijne macht ende moedt sal hem begeven.

26

Ende ick sal de Egyptenaers verstroijen onder de Heydenen, ende salse verspreyden in de landen: alsoo sullen sy weten, dat ick de HEERE ben.