Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxv. Capittel.

Prophetien, tegen d’Ammoniten ende Moabiten, van wegen hare blijdtschap over de verstooringe des Tempels, ende d’elende van Godts volck, versen, 1, 2, etc. 8, 9, etc. tegen de Edomiten ende Philistijnen, van wegen hare wraeckgierigheyt ende wreetheyt tegen Godts volck, 12, etc. 15, etc.

1

ENde des HEEREN woort geschiedde tot my, seggende:

2

Menschen kint,^{a 1} sett u aengesichte tegen de ² kinderen Ammons: ende propheteert tegen deselve.

a Ierem. 49.1, etc.

1 Siet bov. 6. op vers 2.

2 Siet Ierem. 49. vers 1. etc. en bov. 21. vers 28. etc. Ammoniten, Moabiten, Edomiten, ende Philistijnen, waren alle vyanden van Godts volck: Ammon ende Moab, in het Oosten over de Iordane, Edom in het Zuyden, de Philistijnen in’t Westen langhs de middelantsche zee.

3

Ende seght tot de kinderen Ammons; Hooret des Heeren HEEREN woort: Alsoo seyt de Heere HEERE, Om dat ghy geseyt hebt, ³ Heah, over mijn heylighdom, als het ⁴ ontheylight wert, ende over het lant Israëls als het verwoest wert, ende over het huys Iuda alsse in gevangenisse gingen;

3 D. uwen lust daer in geschept, ende daer over gejuycht hebt. Siet Iob 39. vers 28. Psal. 35.21. met de aenteeck. alsoo ond. 26.2.

4 Als bov. 24.21.

4

Daerom, siet ick sal u aen ⁵ die van het Oosten over geven tot eene besittinge, dat sy hare ⁶ burchten in u setten, ende hare wooningen in u stellen: die sullen uwe vruchten eten, ende die sullen uwe melck drincken.

5 Hebr. de kinderen van ’t Oosten. Hier door verstaen sommige de Chaldeen ofte Babyloniers: maer om dat de H. Schrift doorgaens seyt, dat de Chaldeen van ’t Noorden souden komen, soo verstaen ’t andere van de de Oostersche natien, die oostwaert aen Ammon grensden, als de Arabiers, die haer in tenten onthielden, Kedarenen, etc. hebbende menighte van kemelen ende vee, genegen om goede weyden te soecken, ende in de Schrifture onder die van ’t Oosten gemeynlick begrepen. Dese (soo vele als’er van Nebucadnezar waren over gelaten of oversien) souden het lant der Ammoniten, van de Chaldeen verstoort, ende d’inwoonders wech gevoert zijnde, tot gerijf voor haer vee hebben ingenomen ende beseten. Siet Genes. 29.1. Iudic. 6.3. ende 8.11. Iob 1.3. Iesa. 60.6, 7. Ierem. 49.28, 29, 31, 32. met de aenteeck.

6 Ofte, sloten, palleysen, statelicke gebouwen, magnifijcke huysen.

5

Ende ick sal ⁷ Rabba tot eenen ⁸ kemel[kolom]stal maken, ende ⁹ de kinderen Ammons tot eene ¹⁰ schaepskoije: ende ghy sult weten dat ick de HEERE ben.

7 De Konincklicke hooftstadt der Ammoniten. Siet 2.Sam. 11. op vers 1.

8 Voor de kemelen van die van ’t Oosten.

9 D. haer lant.

10 Voor de schapen van die van’t Oosten.

6

Want alsoo seyt de Heere HEERE, Om dat ghy met de hant ¹¹ geklapt, ende met den voet gestampt hebt; ende ¹² van herten verblijdt zijt geweest in alle uwe ¹³ plonderinge, over het lant Israëls:

11 Van groote vreughde, ende vermaeck over der Ioden elenden, als ofse seyden, Heah, soo, soo, dat is doch te goet, dat gaet wel. Vergel. vers 3. ende boven 6. op vers 11.

12 Ofte, met lust. Siet Psalm 27. op vers 12. Alsoo vers 15. Of aldus: Ende verblijdt zijt gevveest in alle uvve gretige plunderinge. Hebr. in, ofte, met de ziele. Vergel. ond. 36.5.

13 Of, spijt, item, versmadinge. Als boven 16.57. ende onder vers 15.

7

Daerom, siet, ick sal mijne hant tegen u ¹⁴ uytstrecken, ende u den Heydenen ten buyte geven, ende sal u ¹⁵ uyt de volckeren uytroeijen, ende u uyt de landen verdoen: ick sal u verdelgen; ende ghy sult weten dat ick de HEERE ben.

14 Siet boven 14. op vers 9. Alsoo ond. versen 13, 16.

15 Dat ghy voor geen volck noch lant meer sult gereeckent worden.

8

Alsoo seyt de Heere HEERE: Om dat ^{b 16} Moab ende ¹⁷ Seïr seggen; Siet, ’t huys Iuda is ¹⁸ gelijck alle de Heydenen:

b Ierem. 48.1, etc.

16 Siet Ier. 48. vers 1. etc.

17 Dat is, ’t lant Edom, ende voorts d’Edomiten, Esaus nakomelingen, op dewelcke dit lant vervallen was van Seïrs nakomelingen. Siet Genes. 36. op vers 20. alsoo ond. 35. vers 2. etc. ende wijders van Edom, Ierem. c. 49. vers 7. Obad. vers 1, etc.

18 D. sy hebben haer ingebeelt, datse een bysonder eygendom ende volck Godts waren, ende eene voortocht by hem hadden boven andere natien, maer ’t blijckt nu wel anders, om datse niet meer van de Babyloniers verschoont en worden, als andere: spottende alsoo met Godts verbont ende sijne Kercke, ja met den Godt Israëls selfs.

9

Daerom, siet ick sal de ¹⁹ zijde Moabs openen van de steden aen, van sijne steden, [die] van sijne ²⁰ grenzen af zijn; den cieraet des lants, ²¹ Bethjesimoth, BaalMeon, ²² ende tot Kiriathaim toe;

19 D. ick sal die van ’t Oosten (als volght vers 10) in de beste ende sterckste plaetsen ende contreijen van het lant eenen openen intocht bereyden.

20 Hebr. uyterste, ofte, eynde.

21 Dit waren van de voornaemste steden der Moabiten, tusschen de beke Arnon ende de Iordane gelegen.

22 Of, ende Kiriathaim.

10

Voor die van het ²³ Oosten, ²⁴ met [het lant] der kinderen Ammons; ’t welck ick ter ²⁵ besittinge sal over geven; op dat der kinderen Ammons onder de Heydenen niet [meer] ^c gedacht en worde.

23 Siet op vers 4. Godt wil seggen, gelijck hy Ammons lant aen die van het Oosten heeft over gegeven, alsoo sal hy oock der Moabiten lant voor haer openen.

24 Of, boven, beneffens,

25 Voor die van het Oosten, als vers 4.

c Ezech. 21.32.

11

Ick sal oock in Moab gerichten oeffenen: ende sy sullen weten dat ick de HEERE ben.

12

Alsoo seyt de Heere HEERE; Om dat ²⁶ Edom met ²⁷ enckele wraeckgierigheyt gehandelt heeft tegen het huys van Iuda; ende ²⁸ sy sich seer schuldigh gemaeckt hebben, datse sich aen ²⁹ hen gewroken hebben:

26 Boven genaemt Seïr, vers 8.

27 Hebr. gedaen, ofte, gehandelt heeft in, ofte, met wreken van wrake ofte, met wrake te wreken. Vergel. vers 15.

28 De Edomiten.

29 Aen de Ioden, uyt den ouden haet, dien sy van haren voorvader Esau ge-erft hebben. Siet Genes. 27.41. 2.Chron. 18.17. Psalm 137.7. Amos 1.11. Obad vers 11. etc.

13

Daerom, alsoo seyt de Heere HEERE; Ick sal oock mijne hant ³⁰ uytstrecken tegen Edom, ende ick sal mensch ende beest uyt ³¹ haer uytroeijen: ende sal haer [tot] eene woestheyt stellen van ³² Theman aen; ende sy sullen [tot] Dedan [toe] door ’t sweert vallen.

30 Als boven vers 7.

31 Het lant van Edom, of Idumea.

32 Siet Ier. 49. op vers 7.

14

Ende ick sal mijne wrake ³³ doen aen Edom, ³⁴ door de hant mijns volcks Israëls; ende sy sullen ³⁵ tegen Edom na mijnen toorn ende na mijne grimmigheyt handelen: alsoo sullen sy mijne wrake gewaer worden, spreeckt de Heere HEERE.

33 Hebr. geven, leggen, stellen tegen, of, aen, onder, op, etc. als vers 17.

34 D. (als sommige dit verklaren) door deselve hant, met dewelcke ick mijn volck Iuda geslagen hebbe (namelick het heyr der Babyloniers) sal ick mijne wrake oock aen u uytvoeren. Siet Ierem. 49.19. met de aenteeckeninge. Doch andere nemen het geestelick, door de hant, Dat is, door het middel, den dienst, of, de macht mijner Kercke in haren hoofde Iesu Christo, die de vyanden sijns volcks sal dempen. Vergel. Ies. 11. vers 14. Ier. 49.2. Obad vers 19. met de aenteeck. Van eenige lichamelicke wraken die de Ioden ofte Israëliten aen Edom in volgende tijden souden hebben gedaen, en leestmen niets, als het gene in het tweede boeck der Machabeen, Cap. 10. versen 15, 16. ende volgens verhaelt wort.

35 Of, in, met, Edom.

15

Alsoo seyt de Heere HEERE; Om dat de ³⁶ Philistijnen door wrake gehandelt hebben, ende ³⁷ van herten wrake ³⁸ geoeffent hebben door ³⁹ plonderinge, om te vernielen [door] eene ⁴⁰ eeuwige vyantschap:

36 Siet 2.Chron. 28. vers 18. Ioel cap. 3. vers 4. Amos cap. 1. versen 6, 7, 8.

37 Ofte, met lust, als vers 6.

38 Hebr. gewroken.

39 Ofte, spijt, versmadinge: als vers 6.

40 Hebr. vyantschap der eeuvvigheyt, ofte, oudtheyt.

16

Daerom, alsoo seyt de Heere HEERE, Siet, ick ⁴¹ strecke mijne hant uyt tegen de Philistijnen ende sal de ⁴² Cheretim uytroeijen, ende het overblijfsel van de ⁴³ zeehaven verdoen.

41 Als boven vers 7.

42 Dit schijnt de naem geweest te zijn van eene contreije in der Philistijnen lant, doch daer door worden de Philistijnen in het gemeyn verstaen, als 1.Sam. 30. versen 14, 16. siet aldaer, Item Zephan. cap. 2. vers 5. Doch in het Hebreeusch passen de woorden Cherethim ende uytroeijen, aerdighlick op malkanderen, als of men seyde, Ick sal die uytroeijers uytroeijen.

43 Siet Ierem. 47.7. Zephan. 2.5, 6.

17

Ende ick sal groote wrake met ⁴⁴ grimmige straffingen onder hen doen; ende sy sullen weten dat ick de HEERE ben, als ick mijne wrake aen hen ⁴⁵ gedaen sal hebben.

44 Hebr. straffingen der grimmigheyt.

45 Hebr. gegeven, etc. als vers 14.