Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxiij. Capittel.

Onder de namen van twee wijven, Ohola ende Oholiba, stelt Godt wijtloopigh voor, de hoererijen ende overspeelderijen van Samaria ende Ierusalem, ofte Israel ende Iuda, versen 1, 2, etc. item 36, etc. Dies dese beyde onverzadelicke overspeelderssen geoordeelt ende getracteert moesten worden na ’t recht, dat daer toe staet, 22, etc. item 45, etc.

1

VOorder geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

2

Menschen kint, daer waren ¹ twee wijven, eener moeder dochteren.

1 Verstaet, Iuda, ende de tien stammen, beyde afkomstigh uyt Israël. Vergel. Ier. 3.7, 8, 10. ende bov. 16.44, 45.

3

Dese ² hoereerden in ^a Egypten: in hare ³ jeught hoereerdense: daer wierden hare borsten gedruckt, ende daer wierden de tepelen haers maeghdoms ⁴ betast.

2 D. bedreven afgoderije. Siet Lev. c. 17. op vers 7. ende bov. 20. vers 8. onder versen 8, 19, etc.

a Ezech. 20.8.

3 Als ickse eerst tot mijn volck aennam. siet Ierem. 2.2. Hos. 2.2. met de aenteeck.

4 Ofte, gehandelt. Hebr. sy handelden, ofte, betasteden: Dat is, men dede’t, het wiert gedaen. Hare afgodische handelingen worden alsoo verbloemder wijse verhaelt. Alsoo onder vers 8, etc. Anders, bedorven, ofte, verbroken.

4

Hare ⁵ namen nu waren ⁶ Ohola de [kolom] ⁷ grootste, ende ⁸ Oholiba hare suster: ende sy wierden ⁹ mijne, ende baerden sonen ende dochteren: dit waren ¹⁰ hare namen: Samaria is Ohola, ende Ierusalem Oholiba.

5 Verstaet figuerlicke namen.

6 D. hare tente, ofte, tabernakel, alsoo noemt Godt de tien stammen, ende Samaria (hare hooftstadt, Iesa. 7.9. als volght) om dat sy haer van Iuda, Godts Tempel, ende waren dienst hadden afgesondert, ende eenen Godtsdienst apart op haer selven aengestelt. Siet 1.Reg. 12.16, 28, 29, etc.

7 Alsoo worden de tien stammen genoemt van wegen hare macht ende aensien.

8 D. mijne tente [is] in, ofte, onder haer. Alsoo noemt Godt Ierusalem ende Iuda, om dat sijn Tempel ende Godtsdienst aldaer waren, die hy selfs hadde verordineert.

9 Of, vvaren mijne. Hebr. my, D. ick trouwdese, ofte, hadse getrouwt, ende een houwelicks verbont met haer gemaeckt. Siet bov. 16.8, 20. want dese namen geeft haer Godt van het gene onder het staende houwelick gebeurt is.

10 Verstaet eygentlicke, ende niet figuerlicke, namen.

5

Ohola nu hoereerde, zijnde ¹¹ onder my: ende sy wert verlieft op hare ¹² boelen, op de ¹³ Assyriers die ¹⁴ na by waren:

11 Dat is, hoewelse mijne getrouwde vrouwe, ende onder mijne subjectie was, soo wertse my nochtans ontrouw, ende boeleerde met anderen, in mijne plaetse, gelijck het Hebreeusch woort oock kan worden overgesett, doch niet sonder alsulcke vervullinge van den sin.

12 De heydensche volcken, met welcken sy verbont maeckte, ende der selver afgoden aennam. siet versen 7, 30, etc.

13 Hebr. Assur.

14 Siet 2.Reg. 15. vers 19. ende Iesa. cap. 7. versen 8, 17, 18. Hos. 8. versen 9, 10, etc.

6

Bekleet met hemels blaeuw, Vorsten, ende Overheden, al te mael ¹⁵ gewenschte jongelingen: ruyteren, rijdende op peerden.

15 Hebr. jongelingen der begeerte, of, des vvenschs, D. begeerlicke, gewenschte, ende alsoo, lieflicke, aengename, etc. alsoo versen12, 23.

7

Alsoo ¹⁶ dreef sy hare hoererije met deselve, die alle de keure der ¹⁷ kinderen Assurs waren: ende ¹⁸ met allen op dewelcke sy verlieft was, met alle der selver dreckgoden verontreynighde sy haer.

16 Hebr. eygentlick gaf, ofte, overgaf sy hare hoererijen aen hen, Dat is, sy stelde haer als eene onbeschaemde hoere.

17 D. Assyriers. siet boven 16. vers 26. alsoo vers 23. ende kinderen van Babel, versen 15, 23.

18 Of, de woorden een weynigh versett zijnde, aldus: Ende sy verontreynighde haer met alle der selver dreckgoden, ende met alle, op devvelcke sy verlieft was.

8

Sy en verliet oock niet hare hoererijen [gebracht] uyt ¹⁹ Egypten: want sy hadden by haer in hare jeught gelegen, ende sy hadden de tepelen hares maeghdoms ²⁰ betastet: ende sy hadden hare hoererije over haer uytgestort.

19 Als boven vers 3. Men kan dit specialick duyden op de afgoderije der goudene kalveren, eerst in de woestijne, daer na te Dan ende Bethel opgericht, ende op de verbonden, met Egypten gemaeckt. siet 2.Reg. 17.4.

20 Als boven vers 3.

9

Daerom gaf ick haer in de hant harer boelen over: in de hant der kinderen ^b Assurs, op dewelcke sy ²¹ verlieft was.

b 2.Reg. capp 17. 18.

21 Ende nochtans van deselve naderhant was afgevallen, 2.Reg. 17.4.

10

Dese ²² ontdeckten hare schaemte; hare sonen ende hare dochteren namense wech, maer ²³ haer doodden sy met den sweerde: ende sy kreegh eenen ²⁴ name onder de wijven, na dat men ²⁵ gerichten over haer geoeffent hadde.

22 Siet bov. 16.37.

23 Het principaelste corpus van den volcke. Vergel. ond. vers 25.

24 D. sy wert vermaert als een bysonder exempel ende spiegel van Godts rechtveerdigh oordeel, onder alle volckeren.

25 D. haer gestraft, om hare trouwloosheyt, tegen Godt ende hare bondtgenooten begaen.

11

Als hare suster ²⁶ Oholiba [dit] sagh, soo verdorf sy hare minne noch meer dan ²⁷ die, ende hare hoererijen meer dan de hoererijen van hare suster.

26 Ierusalem ende Iuda, als bov. vers 4.

27 Sy maeckte het erger dan Ohola, D. de tien stammen, haer niet spiegelende aen der selver exempel. Vergel. dit met Ier. 3.8, 9, 10, 11. boven 16.47, 51.

12

Sy wert verlieft op de kinderen ^{c 28} Assurs, de Vorsten, ende Overheden die ²⁹ na by waren, bekleet met ³⁰ volkomen cieraet, ruyteren, rijdende op peerden: al te mael ³¹ gewenschte jongelingen.

c 2.Reg. 16.7.

28 Siet boven 16.28.

29 Als boven vers 5.

30 Hebr. volkomenheyt, T.w. van cieraet.

31 Als bov. vers 6.

13

Doe sagh ick datse verontreynight was: sy ³² hadden beyde eenderley wegh.

32 Iuda gingh deselve gangen die Israël gegaen hadde. Siet Genes. 6. op vers 12. onder vers 31.

14

Ia sy dede tot hare hoererijen noch meer toe: want doe sy ³³ geschilderde mannen aen de ³⁴ wandt sagh, de beelden der Chaldeen, geschildert met ³⁵ menie,

33 Hebr. mannen van het afgemaelde, of, geschilderde, of, gedruckte, gegraveerde. siet bov. 8. 10.

34 T.w. in haer eygen lant, gelijck de uytlantsche schilderijen, insonderheyt van prachtige natien, over al plegen omgevoert, ende na geschildert te worden, om de nieuwsgierigheyt, curieusheyt, ende pracht van vele menschen te voldoen.

35 Siet Ierem. 22. op vers 14.

15

Gegordet met een gordel aen hare lendenen, hebbende ³⁶ overvloedigh geverwede [hoeden] op hare hoofden, die alle in het aensien Hooftmannen waren, [na] de gelijckenisse der kinderen Babels van Chaldeen, het ³⁷ lant harer geboorte:

36 Ofte, gevervvde overvloedige, ofte, seer nederhangende, svvaeijende.

37 Van waer sy in Iuda gevoert waren, ofte immers gemaelt ofte geschildert na het habijt, dat men in Babel droegh.

16

Soo wert sy op de selve ³⁸ verlieft ³⁹ met het opsien harer oogen: ende sy sondt boden tot hen, na Chaldeen.

38 Gelijck onkuysche vrouwen op vreemde prachtige schilderijen ontsteken ende versott worden, alsoo gingh het Iuda met de schilderijen der Chaldeen. Siet een begin ende voncke van sulcks 2.Reg. 20.12, 13. etc. boven 16.29.

39 D. soo haest als syse met oogen aensagh, ontbrandde sy met eene heydensche, vleeschlicke ende afgodische toegenegentheyt.

17

De kinderen van Babel nu quamen tot haer in tot het ⁴⁰ leger der minnen, ende verontreynighden haer met hare hoererije: oock verontreynighde sy haer met hen; daer na wiert hare ziele van ⁴¹ hen ⁴² afgetrocken.

40 D. om by haer te slapen, D. verbont met haer te maken.

41 Sy vervreemde van de Chaldeen, ende weeck van hen af, lust krijgende tot Egypten. Siet vers 21.

42 Ofte, vveeck af, scheyde sich, begaf sich af van hen: (na den aert des onkuyschen brants:) alsoo versen 18, 22, 28.

18

Alsoo ontdeckte sy hare hoererije, ende ontdeckte hare schaemte: doe wert mijne ziele van haer afgetrocken, gelijck als mijne ziele was afgetrocken van hare ⁴³ suster.

43 Israël, ofte de tien stammen, boven genoemt Ohola.

[fol. 77v]

19

Doch sy vermenighvuldighde hare hoererijen, gedenckende aen de dagen harer jeught, ⁴⁴ als sy gehoereert hadde in het lant van ⁴⁵ Egypten.

44 Ofte, [in] dewelcke, ofte, hoe.

45 Als bov. vers 3.

20

Ende sy wert verlieft meer dan ⁴⁶ der selver bywijven: ⁴⁷ welcker vleesch is [als] het vleesch der ezelen, ende welcker vloet is [als] de vloet der ⁴⁸ peerden.

46 Egyptenaren, Dat is, sy droegh haer veel onmatiger ende soeter als andere volcken, die van oudts met Egypten waren vereenight geweest. Sommige verstaen hier de Babyloniers ende Chaldeen.

47 Egyptenaren, (siet boven 16.26.) die boven maten seer genegen ende sterck waren, tot lichamelicke ende geestelicke hoererije.

48 Of, hencksten.

21

Alsoo hebt ghy ⁴⁹ weder opgehaelt de schendelicke daet uwer jeught: als die van Egypten uwe tepelen betasteden, van wegen de borsten uwer jeught,

49 Hebr. besocht: welck woort in onse tale somtijts oock in die beteeckeninge gebruyckt wort, als men spreeckt van dit ofte dat eens weder te besoecken, beproeven, onderleggen.

22

Daerom, ô Oholiba; alsoo seyt de Heere HEERE; Siet, ick sal uwe ⁵⁰ boelen, van dewelcke uwe ziele is ⁵¹ afgetrocken, tegen u verwecken: ende ick salse van rontom tegen u aenbrengen.

50 Siet boven 16. vers 37.

51 Verstaet van de Chaldeen, als boven vers 17.

23

De kinderen van Babel ende alle Chaldeen, ⁵² Pekod, ende Soa, ende Koa, [ende] alle kinderen van Assur met hen: gewenschte jongelingen, die alle Vorsten, ende Overheden zijn, Hooftmannen ende vermaerde [lieden], die alle te peerde rijden.

52 Dit zijn namen van landen ofte contreijen, gehoorende onder Babel, ende welcker inwoonderen in het krijghsheyr van de Babyloniers mede gebruyckt zijn tegen Iuda ende Ierusalem. Vergel. wijders Ier. 50.21. met de aent. Sommige houden ’t voor namen van Vorsten ofte Krijghs-oversten.

24

Die sullen tegen u komen [met] ⁵³ karren, wagenen, ende wielen, ende met eene vergaderinge van volckeren, rondassen, ende schilden, ende helmen; sy sullen, haer rontom ⁵⁴ tegen u setten: ende ick sal voor haer aengesichte het ⁵⁵ gerichte stellen, ende sy sullen u richten na hare ⁵⁶ rechten.

53 Ofte, strijt-wagens, slachwagens: ende van ’t volgende woort, rijdtwagens. In het Hebr. staen dese woorden alle in ’t eenvoudigh getal, karre, wagen, wiel, rondasse, schilt, helm, na het gebruyck der selver sprake.

54 D. u belegeren.

55 D. ick sal haer het recht voorleggen, datse over u gebruycken sullen, ick sal haer gebruycken als executeurs van mijne gerichten over u, ick salse alsoo regeeren, datse u uwen verdienden loon sullen geven.

56 Of, vvijse, gevvoonte, manieren van doen: soo als sy afvallige ende meyneedige, Item, overspeelderssen, plegen te straffen: siet daer van het volgende.

25

Ende ick sal mijnen ⁵⁷ yver tegen u setten, datse in grimmigheyt met u sullen handelen; sy sullen uwen neuse, ende uwe ooren ⁵⁸ afnemen, ende ⁵⁹ het laetste van u sal door het sweert vallen: sy sullen uwe sonen, ende uwe dochteren wech nemen, ende het laetste van u sal door ’t vyer verteert worden.

57 Mijn ernstige ende rechtveerdige wrake over uwe ontrouwe, tegen my begaen.

58 Of, vvech doen, D. afsnijden: gelijck de Egyptenaers de overspelerssen plachten te doen: waer door voorder verstaen wort alle soorte van wreetheyt, die de vyanden aen haer souden bewijsen.

59 D. dat laetst van u overigh is, u overblijfsel. And. u laetste sal zijn dat ghy door ’t svveert vallen sult, D. het eynde, ofte, eyndelick sult ghy, etc. alsoo in het volgende.

26

Sy sullen u oock uwe kleederen ^d uyttrecken, ende uwen cieraet-tuygh wech nemen.

d Ezech. 16.39.

27

Soo sal ick uwe schendelickheyt van u doen ⁶⁰ ophouden, mitsgaders uwe hoererije [gebracht] uyt Egyptenlant: ende ghy en sult uwe oogen na ⁶¹ hen niet opheffen, ende aen Egypten niet meer gedencken.

60 Vergelijckt boven 22.15.

61 Te weten, de Egyptenaren.

28

Want alsoo seyt de Heere HEERE; Siet, ick sal u over geven in de hant der gener die ghy hatet; in de hant der gener van dewelcke uwe ziele is afgetrocken.

29

Die sullen met u handelen uyt haet, ende allen uwen ⁶² arbeyt wech nemen, ende u ^e naeckt ende bloot laten: dat uwe hoeren-schaemte ontdeckt worde, mitsgaders uwe schendelickheyt, ende uwe hoererijen.

62 Dat is, al wat ghy met uwen arbeyt verkregen hebt, al u goet.

e Ezech. 16.39.

30

Dese dingen ⁶³ sal men u doen: dewijle ghy den Heydenen nagehoereert hebt, [ende] om dat ghy u met hare dreckgoden verontreynight hebt.

63 Ofte, sal ick u doen, sullen sy u doen, om dat het Hebreeusch woort (als elders) sonder bepalinge van persoonen gestelt is.

31

In den ⁶⁴ wegh uwer suster hebt ghy gewandelt: daerom sal ick haren ⁶⁵ beker in uwe hant geven.

64 Als boven vers 13.

65 Den beker mijns toorns, dien sy gedroncken heeft: Dat is, ick sal u met gelijcke straffen straffen, dewijle ghy gelijcke sonden gedaen hebt. Siet Psalm 11. op vers 6. ende Iob cap. 21. op vers 20. Ierem. 25.15. etc.

32

Alsoo seyt de Heere HEERE; Ghy sult den beker uwer suster drincken, die diep ende wijt is: ghy sult tot ⁶⁶ belacchinge, ende spot worden; [de beker] houdt ⁶⁷ veel in.

66 Als de gene, die haer vol gesopen hebben, plegen te worden.

67 Hebr. is veel in het houden, ofte, om te houden, D. daer mach veel drancks in, als wy spreken.

33

Van dronckenschap ende ⁶⁸ jammer sult ghy vol worden: ⁶⁹ de beker van uwe suster Samaria, is een beker der verwoestinge, ende der eensaemheyt.

68 Het woort jammer, ofte, droeffenisse, dient tot verklaringe: als of Godt seyde, Ghy sult droncken ende vol worden, maer het sal van droeffenisse ende elende zijn.

69 Anders, van, ofte, met den beker, etc. [die] etc.

34

Ghy sult hem drincken, ende uytzuy-[kolom]gen, ende ⁷⁰ sijne scherven sult ghy brijselen, ende uwe ⁷¹ borsten sult ghy afrucken: want ick hebbe ’t gesproken, spreeckt de Heere HEERE.

70 Gelijck de dronckene menschen, als rasende, toornigh ende ontstelt zijnde, de drinckvaten wel in stucken smijten: alsoo sult ghy u uytermaten verdrietigh ende ontstelt bevinden over mijne straffen.

71 Met dewelcke ghy den geestelicken hoerdom gepleeght hebt: Dat is, ghy sult u selfs van wegen uwe sonden verfoeijen, door het gevoel der schricklicke straffen, die u daerom over komen.

35

Daerom, alsoo seyt de Heere HEERE; Om dat ghy mijner ^f vergeten, ende my achter uwen ⁷² rugge geworpen hebt; soo draeght ghy oock uwe ⁷³ schendelickheyt, ende uwe hoererijen.

f Ierem. 2.32. ende 3.21. ende 13.25. ende 18.15. Ezech. 22.12.

72 Siet 1.Reg. 14. op vers 9.

73 D. de straffe der selver, alsoo onder vers 49.

36

Ende de HEERE seyde tot my; Menschen kint, soudt ghy ⁷⁴ Ohola, ende Oholiba ^{g 75} recht geven? ja vertoontse hare grouwelen.

74 Siet bov. vers 4.

g Ezech. 20.4. ende 22.2.

75 Siet boven 20. op vers 4. ende 22.2.

37

Want sy hebben overspel gedaen, ende daer is ⁷⁶ bloet in hare handen; ende sy hebben met hare dreckgoden overspel gedaen: daer toe hebbense oock hare kinderen, diese ⁷⁷ my gebaert hadden, voor haer ^{h 78} [door het vyer] laten doorgaen, tot ⁷⁹ spijse.

76 Insonderheyt van hare eygene kinderen. Siet bov. 16. vers 36. ende ond. vers 45.

77 Als zijnde Abrahams zaet ende mijne bondtgenooten, item, geboren, staende noch mijn houwelick met haerlieden. Siet boven 16. op vers 20.

h Ezech. 16.21. ende 20.26, 31.

78 Siet boven 16. versen 20, 21, 36, 45. met d’aent. Item, cap. 20. vers 31.

79 T.w. des vyers, D. om door het vyer verteert te worden. Vergel. bov. 16.20. ende 21.32. met de aenteeckeninge.

38

Noch hebben sy ⁸⁰ my dit gedaen: sy hebben ⁸¹ mijn heylighdom ten selven dage verontreynight, ende mijne ⁱ Sabbathen ontheylight.

80 Ofte, tegen my.

81 And. mijne heylighdommen, D. den Tempel, daer in het Heylige ende Alderheylighste waren.

i Ezech. 22.8.

39

Want als sy hare kinderen haren dreckgoden ^{k 82} geslacht hadden, soo quamense op dien selven dagh, in mijn ⁸³ heylighdom om dat te ontheyligen: ende siet, ^l alsoo hebbense gedaen in ’t midden van mijn huys.

k Ezech. 16.21.

82 Ofte, gekeelt, T.w. ter eeren der afgoden. siet bov. 16. versen 20, 36. met de aent. Item Iesa. cap. 57. vers 5.

83 Als willende my noch quanswijs oock eenighsins dienen ende eeren. Vergel. 2.Reg. 21. versen 4, 5. Ier. 7.9, 10. ende 11. vers 15. boven 8.3, 6. ende onder 43. vers 8.

l 2.Reg. 21.4, etc.

40

Dit is’er oock, datse ⁸⁴ gesonden hebben tot mannen, die van verre souden komen: tot dewelcke als een bode gesonden was, siet soo quamense, voor dewelcke ghy u wiescht, uwe oogen blanckettedet, ende u met cieraet vercierdet;

84 Om ongeoorlofde verbonden te maken met heydensche volckeren, om welcke aen te locken ende te tracteeren, Godt verhaelt, datse gelijcke konsten, practijcken, manieren ende wijsen van doen gebruyckt hebben, als de arge snoode hoeren plegen te doen. Vergel. Prov. 7.16, 17, etc.

41

Ende ghy saet op een heerlick bedde, voor ’t welck eene tafel toegericht was: ^m ende op het welcke ghy ⁸⁵ mijn reuckwerck ende mijne olie geset hadt.

m Prov. 7.17.

85 Dat ick u hadde gegeven, daer mede ick u, als uwe echte man, begaeft ende verciert hadde, ende dat ghy tot mijner eere schuldigh waert te gebruycken. Vergel. Hos. 2.7, 8. ende boven cap. 16. versen 16, 17, 18, 19.

42

Als nu het geruysch der menighte ⁸⁶ daerop stille was, soo ⁸⁷ [sonden sy] tot mannen uyt de ⁸⁸ menighte der menschen, [ende] daer werden wijn- ⁸⁹ suypers aengebracht uyt de woestijne: die deden ⁹⁰ armringen aen ⁹¹ hare handen, ende eene ⁹² cierlicke kroone op hare hoofden.

86 T.w. op het voorseyde bedde, Dat is, als dese susters hare verbonts-handelingen met die groote uytlantsche meesters bestiert hadden, sonden sy na andere. And. ende in haer (namelick, Iuda ende Israël) vvas eene stemme van een vrolicke menighte, (D. men hoorder vreuchde (als in hoeren huysen) over de heydensche verbonden) ende met de menighte, ofte, vermits de menighte der menschen (D. van het gemeyn gepeupel) vverden Sabeërs aengebracht, etc.

87 T.w. Ohola ende Oholiba. Dit is hier ingevoeght tot vervullinge van den sin, uyt vers 40.

88 D. van den gemeynen volcke, ofte slechte lieden,

89 Ofte, dronckaerts, dronckene menschen. And. Sabeërs, om dat het Hebr. woort beyds soude konnen beteeckenen, ende van de woestijne mede vermelt wort, soo dat men hier door, allerley gespuys van vijle natien, als Sabeërs (van dewelcke siet Iob 1. op vers 15.) Arabers, Mooren, etc. (zijnde oock tot drincken ende suypen genegen) kan verstaen, tegen dewelcke dese twee overspelige susters haer als snoode vijle hoeren mede gedragen hebben.

90 Ofte, arm-gesmijde, braseletten.

91 T.w. deser hoeren.

92 Hebr. kroone des cieraets.

43

Doe ⁹³ seyd’ick van dese, die [van] overspeelderijen ⁹⁴ veroudert was: ⁹⁵ Nu sullense hoereeren de hoererijen deser [hoere,] ⁹⁶ ende die [oock.]

93 D. ick dachte, menschelick gesproken, om de ongetemde boosheyt des volcks uyt te drucken.

94 Of, versleten. Dit kan men duyden op Ohola, als welcker hoererije al onder Ierobeam, na Salomons doot, begonnen hadde, ofte van Oholiba, die langhst in haer lant gebleven is, ofte, van elck eene deser beyde. And. ende ick seyde dese oude [hare] overspeelderijen aen, D. ick bestraftese daer over door mijne Propheten, doch te vergeefs, als volght.

95 Als of de Heere seyde: Nu schijnt, dat niet tegenstaende haren ouderdom, hare hoererije op het nieuw weder beginnen sal. And. nu sullense de hoererijen deser [hoere] uyt hoereeren, ende sy selver [oock,] D. nu sullense immers eens moede worden, ende ophouden, soo, die van buyten komen om dese hoeren te hoereeren, als dese hoeren selve: maer neen, het contrarie is gebleken. Anders, [dat] sy nu met dese, dan met die hoereeren. Dese woorden worden, van wegen de kortheyt verscheydentlick overgesett.

96 Ofte, ende [oock] der andere. Het sal nu weder aengaen. Ofte, als andere, het sal eens ophouden met dese beyde.

44

Ende men gingh tot haer in, gelijckmen ingaet tot eene vrouwe, die eene hoere is: alsoo gingen sy in tot Ohola, ende tot Oholiba, die ⁹⁷ schendelicke vrouwen.

97 Hebr. vrouvven der schendelickheyt.

45

⁹⁸ Rechtveerdige mannen dan, die

98 Dit kan men in ’t gemeyn nemen, als of de Heere seyde: Alle eerlievende rechtveerdige mannen sullen dese hoeren moeten veroordeelen: Ofte, men kan het duyden op de Assyriers ende Babyloniers, die rechtveerdige genoemt worden, om dat sy d’executeurs geweest zijn van Godts gerechtigheyt over Israël ende Iuda, ende selfs occasie ende reden daer toe hadden, van wegen hare meyneedigheyt ende rebellie: siet het volgende vers.

[fol. 78r]

sullense ^{n 99} richten [na] het recht der overspeelderssen, ende [na] het ¹⁰⁰ recht der bloetvergieterssen: want sy zijn overspeelderssen, ende ¹ bloet is in hare handen.

n Ezech. 16.38.

99 Of, veroordeelen.

100 Siet bov. 16. op vers 38.

1 Als boven vers 37.

46

Want alsoo seyt de Heere HEERE: ² Ick sal eene vergaderinge tegen haer doen opkomen, ende salse ter beroeringe, ende ten roove over geven.

2 Ofte, men sal, sy sullen, als boven 16. vers 40.

47

Ende de vergaderinge salse met ^o steenen steenigen, ende deselve met hare sweerden neder houwen: hare sonen, ende hare dochteren sullense dooden, ende hare huysen met den vyere ^p verbranden.

o Ezech. 16.38, 40.

p Ezech. 16.41.

48

Alsoo sal ick de schendelickheyt uyt den lande doen ophouden: op dat alle wijven onderwesen worden, datse na uwe schendelickheyt niet en doen.

49

Alsoo sullense uwe schendelickheyt ³ op u leggen, ende ghy sullet de ⁴ sonden uwer dreckgoden dragen: ende ghylieden sult weten, dat ick de Heere HEERE ben.

3 Dat is, op uwen kop, vergeldende en straffende u na uwe verdiensten.

4 Dat is, de straffen der sonden met uwe dreckgoden begaen, als boven vers 35.