Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxij. Capittel.

Godt stelt een register vande grouwelicke sonden, die tegen d’eerste ende tweede tafel der wet binnen Ierusalem in swangh gingen, versen 1, 2, 3, etc. waer over hy haer in seer hevigen toorn voorseyt eene schricklijcke verbaestheyt, ende verstroyinge onder de Heydenen, 13. ende dat hy haer, om datse tot schuym zijn geworden, binnen Ierusalem, als in eenen oven, sal smelten door het vyer sijns toorns, 17. Algemeyne boosheyt, der Propheten, Priesteren, Vorsten, ende des volcks, 23.

1

VOorder geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

2

Ghy nu, menschen kint, soudt ghy der ¹ bloetstadt recht geven? soudt ghyse ^{a 2} recht geven? ja maeckt haer bekent alle hare grouwelen:

1 D. die vol van dootslagh ende moort is. Hebr. stadt der bloeden. alsoo onder c. 24. versen 6, 9. Nah. cap. 3. vers 1. Siet Genes. 37. op vers 26.

a Ezech. 20.4. ende 23.36.

2 Siet boven 20. op vers 4.

3

Ende seght; Alsoo seyt de Heere HEERE, O stadt, ³ die in haer midden bloet vergiet, op dat haren ⁴ tijt kome, ende ⁵ dreckgoden ⁶ tegen haer selven maeckt om haer te verontreynigen.

3 Dat is, welcker inwoonders bloet vergieten, ofte, in dewelcke men bloet vergiet: ende soo in het volgende.

4 Der straffe, ende des verderfs: haer eynde, dat sy haer door hare sonden op den hals halen, ende over haer van Godt rechtveerdighlick is bestemt. Siet boven cap. 7. versen 7, 10. met de aenteeckeninge: alsoo in het volgende, dagen ende jaren. Eenderleije sake wort met verscheydene woorden verklaert. Vergelijckt wijders Mich. cap. 6. op vers 16. ende boven cap. 12. versen 23, 24, 25, 27.

5 Siet Levit. cap. 26. op vers 30.

6 Ofte, by haer, in haer, voor haer.

4

Door ⁷ u bloet dat ghy ^b vergoten hebt, zijt ghy schuldigh geworden, ende met uwe dreckgoden die ghy gemaeckt hebt, hebt ghy u ^c verontreynight, ende hebt uwe ⁸ dagen doen naderen, ende zijt tot uwe jaren gekomen: daerom hebbe ick u den Heydenen [kolom] ⁹ over gegeven [tot] eenen ^d smaet, ende allen landen [tot] eenen spot.

7 Dit wort door de bygevoeghde woorden verklaert. alsoo onder vers 13.

b 2.Reg. 21.16.

c Ezech. 20.30, 31.

8 Siet op het voorgaende vers.

9 Ofte, gestelt, gemaeckt, eenen smaet by, ofte, voor, onder, etc. (siet Deut. c. 28. vers 37.) D. ick sal ’t sekerlick doen, gelijck ick het alreeds begonnen hebbe te doen.

d Ezech. 5.14.

5

Die na by, ende verre van u zijn, sullen u bespotten: ghy ¹⁰ onreyne van name, ende ¹¹ vol onruste.

10 D. die eenen schandelicken naem hebt, zijnde over al befaemt ende vermaert van de boosheyt, die men in u bedrijft.

11 Ofte, overvloedige in woelinge, beroeringe: binnen dewelcke sulcken gestadigen gewoel is, om allerleije grouwelicke boosheyt, ende vyantlickheyt te practiseeren, waer mede ghy over al te schande wort. Dit wort in het volgende verklaert.

6

Siet, de Vorsten Israëls zijn in u ¹² geweest, een yeder na sijne ¹³ kracht, om bloet te vergieten.

12 Of, zijn, (ende soo in het volgende.) D. sy zijn ofte hebben haer daer toe begeven, daer op toegeleyt, daer van haer werck gemaeckt, in plaetse datse sulcks behoorden gestraft te hebben.

13 Hebr. arm, D. na sijn vermogen, elck om seerst, die het niet en doet, dien ontbreeckt het aen de macht, niet aen de wille. Siet Iob 22. op vers 8.

7

Vader ende moeder ¹⁴ hebbense in u ¹⁵ licht geacht; met den vreemdelingh hebbense in ’t midden van u door ¹⁶ verdruckinge gehandelt: sy hebben in u den weese ende de weduwe ¹⁷ verdruckt.

14 D. men heeft, ende soo voorts.

15 D. kleyn geacht, veracht, versmaet.

16 Hem verdruckende door overlast ende gewelt, of, met bedrogh ende list.

17 Ofte, berooft.

8

Mijne heylige dingen hebt ghy veracht, ende mijne Sabbathen hebt ghy ontheylight.

9

¹⁸ Achterklappers zijn in u geweest om bloet te vergieten, ende in u hebbense op de ^e bergen ¹⁹ gegeten, sy hebben schendelickheyt in ’t midden van u gedaen.

18 Hebr. mannen, of, lieden des achterklaps, die met haer loopen ende aendragen den naesten in lijden ende verderf hebben gebracht. siet Levit. op vers 16.

e Ezech. 18.6, 11.

19 Siet boven 18. op vers 6. D. daer zijn in u sulcke geweest, ende zijnder noch, die sulcks doen.

10

Men heeft de ²⁰ schaemte des vaders in u ^f ontdeckt: die ^g onreyn was door ²¹ afsonderinge hebbense in u ²² verkracht.

20 D. grouwelicke bloetschande begaen. siet Lev. 18. op vers 6.

f Levit. 18.8.

g Levit. 18.19. Ezech. 18.6.

21 Siet Levit. 15. op vers 24.

22 Of, onteert, beslapen. Hebr. vernedert. alsoo in ’t volgende vers.

11

Daer toe heeft de een ^h grouwel gedaen met sijns naestens ⁱ huysvrouwe, ende een ander heeft sijns ^k soons vrouwe met schendelickheyt verontreynight: noch een ander heeft in u sijne suster, sijns ¹ vaders dochter, verkracht.

h Levit. 18.20.

i Ierem. 5.8.

k Levit. 18.15.

1 Levit. 18.9.

12

Sy hebben geschencken in u genomen, om bloet te vergieten: ²³ woecker ende overwinste hebt ghy genomen: ende ghy hebt gierigheyt gepleeght aen uwen naesten door ²⁴ verdruckinge: maer ghy hebt mijner vergeten, spreeckt de Heere HEERE.

23 Siet van woecker ende overwinst, Levit. 25. op vers 36.

24 Mits hem onrechtveerdigh gewin afdringende, afperssende, ofte, hem met list ende practijcken vervoordeelende: want het Hebr. woort van beyds gebruyckt wort.

13

Siet dan, ick hebbe mijne ²⁵ hant ^m geslagen om uwe gierigheyt, die ghy bedreven hebt: ende om u ²⁶ bloet; ²⁷ die in het midden van u geweest zijn.

25 T.w. d’eene tegen, of, in d’andere: een teecken van ontsteltenisse, ende d’onverdragelickheyt deser boosheyt, voornemen van straffe, ende aenhitsinge des vyants. Vergel. boven 21.14. met de aenteeckeninge aldaer.

m Ezech. 21.17.

26 Als bov. vers 4.

27 Gierigheyt, ende moorderije.

14

Sal u herte ²⁸ bestaen? sullen uwe handen sterck zijn, in de dagen als ick met u ²⁹ handelen sal? ick de HEERE hebbet gesproken, ende sal het ⁿ doen.

28 Geensins, wil Godt seggen, maer hert ende moedt sullen u als dan voorseker ontvallen, ende uwe handen sullen slap worden.

29 Na mijne gerechtigheyt ende uwe verdiensten.

n Ezech. 17.24.

15

15 Ende ick sal u ^o verstroijen onder de Heydenen, ende u verspreyden in de landen: ende uwe onreynigheyt uyt u ³⁰ verteeren.

o Ezech. 12.14, 15.

30 Ofte, doen vergaen. Dat is, ick sal maken dat uwe inwoonders die onreynigheyt sullen moeten laten, als sy uyt haer lant sullen verdreven ende gevangelick wech gevoert zijn. Vergelijckt onder cap. 23. vers 27.

16

Soo sult ghy in u ³¹ ontheylight zijn voor de oogen der Heydenen: ende ghy sult weten, dat ick de HEERE ben.

31 Als eene onheylige, vijle, verachte stadt getracteert zijnde, vermits uwer verwoestinge. Anders, ghy sult u ten erve geven, ofte, ten erve genomen worden: Dat is, vreemde Heydenen sullen u besitten ende over u heerschen.

17

Wijders geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

18

Menschen kint, ³² die van den huyse Israëls zijn my tot ^{p 33} schuym geworden: sy zijn alle ³⁴ koper, ofte tin, ofte yser, ofte loot, in ’t midden des ovens; silverschuym zijnse geworden.

32 Hebr. het huys Israëls zijn my, etc.

p Iesa. 1.22.

33 Siet Iesa. 1.22. Ierem. 6.28, 29, 30. met d’aenteeck.

34 In plaetse dat sy fijn gout ende silver behoorden te zijn, Dat is, oprecht, heyligh ende vroom.

19

Daerom, alsoo seyt de Heere HEERE; Om dat ghylieden alle tot schuym geworden zijt, daerom siet, ick sal u in het midden van Ierusalem ³⁵ vergaderen.

35 Als in eenen smelt-oven. Dit wort in het volgende verklaert. Vergel. bov. 11.7.

20

[Gelijck] silver, ofte koper, ofte yser, ofte loot, ofte tin in het midden eens ovens ³⁶ vergadert wort, om het vyer daer over op te blasen, op dat men’t smelte: alsoo sal ick u-lieden vergaderen in mijnen toorn, ende in mijne grimmigheyt daer laten, ende smelten.

36 Hebr. [na] de vergaderinge van silver, etc.

21

Ia ick sal u by een brengen, ende sal op u blasen in ’t vyer mijner verbolgentheyt,

[fol. 77r]

dat ghy in ’t midden van ³⁷ haer sult gesmolten worden.

37 Der stadt Ierusalem: alsoo in het volgende vers. Vergel. vers 19.

22

Gelijck het silver in het midden des ovens gesmolten wort, alsoo sult ghylieden in het midden van haer gesmolten worden: ende ghy sult weten, dat ick, de HEERE, mijne grimmigheyt over u uytgegoten hebbe.

23

Voorts geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

24

Menschen kint, seght tot ³⁸ haer; Ghy zijt een lant, dat niet ³⁹ gereynight en is, ⁴⁰ [dat] sijnen plasregen niet en [heeft gehadt] ten dage der ⁴¹ gramschap.

38 Ierusalem, ende het lant Iuda, als volght.

39 Van godtloose ende godtloosheyt, ghy zijt door mijne oordeelen ende straffen niet gebetert.

40 Of, dat niet beregent en is, D. dat niet gesuyvert en is door mijne straffen: gelijck de plasregen het lant pleeght te suyveren, ende de vuyligheyt wech te spoelen. And. [dat] niet beregent sal vvorden, Dat is, ghy sult door mijne oordeelen verdorven ende verteert worden, ende niet verlicht ofte verquickt.

41 D. mijner straffen.

25

⁴² De verbintenisse ⁴³ harer Propheten is in ’t midden van haer, als een brullende leeuw die eenen roof rooft: sy eten de ^{q 44} zielen op, den schat, ende ’t kostelicke nemense wech; hare weduwen ⁴⁵ vermenighvuldigen sy in ’t midden van haer.

42 Ofte, t’samenspanninge, t’samensvveeringe, D. conspiratie. De valsche propheten hebben sich t’samen verbonden tegen de vrome Propheten, ende de gene die deselve zijn toegedaen, om die te ruïneren. Vergelijckt Ier. 20.2. ende 26. versen 8, 9. ende 29. versen 25, 26. Thren. cap. 4. vers 13.

43 Ierusalems, ende soo voorts.

q Matth. 23.14.

44 D. menschen, (siet Genes. 12. op vers 5.) mits haer bloot ende kael makende door haer verleydige prophetien, voor dewelcke sy dier geloont willen zijn: ende de vrome liedenbrengen sy om al het hare, door valsche beschuldigingen ende quade practijcken. Vergelijckt Mich. c. 3. vers 11. Matth. 23.14.

45 Beroovende haer van de mannen, die sy met hare valsche aenklaghten om het leven doen brengen.

26

Hare Priesteren doen mijne wet ⁴⁶ gewelt aen, ende sy ontheyligen mijne heylige dingen; tusschen het heylige ende het onheylige, en maken sy geen ^r onderscheyt, ende [’t verschil] tusschen het onreyne ende reyne, en gevense niet te kennen: daer toe ⁴⁷ verbergen sy hare oogen van mijne Sabbathen; ja ick worde in het midden van hen ⁴⁸ ontheylight.

46 Onbeschroomt deselve inbrekende, ende na haren appetijt treckende. Vergel. Zeph. 3.3, 4.

r Levit. 10.10. Ezech. 44.23.

47 D. sy ontrecken haer van de onderhoudinge mijner Sabbathen, als ofse mijne ordinantie daer van niet eens en wisten.

48 D. onteert, ende niets geacht, als of ick geen Godt en ware: soo handelen sy met my, ende sijn d’oorsake, dat het andere na doen.

27

Hare ^s Vorsten zijn in ’t midden van haer als wolven die eenen roof rooven, om bloet te vergieten, [ende] om ⁴⁹ zielen te verderven; op datse gierigheyt souden plegen.

s Mich. 3.11. Zeph. 3.3.

49 D. menschen, als vers 25.

28

Hare Propheten nu ^{t 50} plaesteren haer met loosen kalcke: ^v siende ⁵¹ ydelheyt ende hen leugen voorseggende, seggende; Alsoo seyt de Heere HEERE; ende de HEERE en heeft niet gesproken.

t Ezec. 13.10.

50 Siet bov. 13. op vers 10.

v Ezec. 21.29.

51 Of, valscheyt: valschelick voorgevende, dat haer Godt dit ende dat door gesichten heeft geopenbaert. siet bov. 13.6.

29

Het volck des lants ⁵² plegen enckel verdruckinge, ende bedrijven enckel rooverije: oock ⁵³ onderdrucken sy den elendigen ende nootdruftigen; ende den vreemdelingh verdrucken sy ⁵⁴ sonder recht.

52 Hebr. verdrucken verdruckinge, of, [met] verdruckinge, ende rooven rooverije, D. ’t gantsche lant is vol van bedriegerije ende gewelt.

53 Of, quellen, plunderen, berooven.

54 Of, t’onrechte, tegen alle reden, sonder mate, of, sonder dat hem recht gedaen vvorde, T.w. van de Overigheyt. Hebr. door, of, in, met, niet recht, oordeel, etc.

30

Ick socht nu eenen man ⁵⁵ uyt hen, die den ⁵⁶ muer mochte toemueren, ende voor mijn aengesicht in de ^x bresse staen voor het lant, op dat ick het niet en mochte verderven: maer ick en vondt niemant.

55 D. onder hen.

56 Siet boven 13.5. met d’aent.

x Psal. 106.23.

31

Daerom heb ick mijne gramschap over hen uytgegoten; door ’t vyer mijner verbolgentheyt heb ickse verteert: haren wegh hebbe ick op haren ^{y 57} kop gegeven, spreeckt de Heere HEERE.

y Ezec. 9.10. ende 11.21. en 16.43.

57 Siet bov. 9. op vers 10.