Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xij. Capittel.

Den Propheet wort van Godt bevolen, het heymelick vluchten, ende de gevangelicke wechvoeringe des Koninghs Zedekia, ende des volcks (weynige uytgesondert) in sijn persoon af te beelden, vers 1, etc. oock sijn broot eten ende water drincken met kommer ende anghst, den Ioden tot een teecken, 17. Godt verwerpt het spottisch spreeckwoort der Ioden, ende voorseyt daer tegens eene haestige ende gewisse vervullinge sijner Prophetien, 21.

1

VOorder geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

2

Menschen kint, ghy ¹ woont in het midden van ² een ^a wederspannigh huys, dewelcke oogen hebben om te sien, ende ³ niet en ^b sien, ^c ooren hebben om te hooren, ende ⁴ niet en hooren, want sy zijn een wederspannigh huys.

1 T.w. in Chaldea onder de Ioden, die met den Koningh Iojachin uyt haer vaderlant in Babylonien wech gevoeret waren, onder dewelcke, hoewel Godt de sijne hadde, bov. c. 11. versen 16, 17. etc. nochtans blijckt uyt dese plaetse, dat harer vele ongeloovige, ende moetwillige waren.

2 Siet bov. 2. op vers5. alsoo in ’t volgende.

a Ezech. 2.3, 5, 6, 7, 8. ende 3.26, 27.

3 T.w. inwendighlick door den geest, om te bemercken, wat straffen sy selve geleden hebben, ende andere noch te verwachten stonden, ten eynde datse hen bekeeren souden. Vergelijckt Iesa. 6.9. ende 42.18.

b Iesa. 6.9. Ierem. 5.21.

c Ierem. 5.21.

4 D. niet en gelooven, nochte gehoorsaem en zijn, na alle de vermaningen, ende dreygementen, die Godt door sijne Propheten hen gedaen heeft.

3

⁵ Daerom ghy menschen kint, maeckt u ⁶ gereetschap van vertreckinge; ende vertreckt by dage ⁷ voor hare oogen: ende ghy sult vertrecken ⁸ van uwe plaetse tot een ⁹ ander plaetse voor hare oogen, ¹⁰ misschien sullen sy het ¹¹ mercken, ¹² hoewelse een wederspannigh huys zijn.

5 Om datse niet en willen sien, nochte hooren, sal ick hen noch een ander teecken voorhouden.

6 T.w. een maelken, ofte kofferken, staf, reysmantel, schoenen, of, ander reys-tuych. Vergel. Matth. 10.9, 10. Andere verstaen den huysraet, als bedde, bulster, stoelen, tafelen, kisten, tresooren, etc.

7 D. alsoo datse ’t met haren oogen aenschouwen. Want de Heere wilde dese wechgevoerde, door ’t gene, dat de Propheet openbaerlick doen soude, een seker teecken geven van het gene sekerlick dien van Iuda, ende Ierusalem in korten wedervaren soude, overmits sy niet en geloofden, dattet qualick met hen gaen soude, ja hoopten haest daer henen weder te keeren, Ierem. 28.3. scheldende den Prophete Ieremiam, door wiens vermaninge sy sich in Chaldeen hadden laten wech voeren.

8 T.w. daer ghy woont.

9 T.w. daer ghy in deselve stadt niet gewoont en hebt: ende dat om u allesins te schicken na de wijse van doen der gener die waerlick verhuysen, ende vele wooningen plegen te doorloopen, het welcke den volcke tot een teecken moeste zijn, dat de Koningh Zedekia met de sijne haest souden moeten verhuysen uyt Iuda ende Ierusalem, ende gevangelick wech gevoert worden na Babel.

10 Hy gebruyckt dit woordeken, om den Propheet in twijffelinge te laten van de vruchtbare uytkomste deses teeckens, op dat hy leeren soude te vreden te zijn, met alleen zijn bevel na te komen. Het schijnt oock dat hy in den Propheet wat goede hope wil opwecken, om hem tot neerstigheyt op te scherpen.

11 T.w. hoe ickse om hare wederspannigheyt straffen wil.

12 D. niet tegenstaende datse seer moetwilligh, ende ongehoorsaem zijn, soo datter niet veel beteringe aen is te verwachten, nochtans sal ick dit sichtbaer teecken hen voorstellen, tot harer meerdere overtuyginge. And. om datse een wederspannigh huys zijn. Alsoo soude Godt de reden aenwijsen, om dewelcke van der Ioden bekeeringe niet veel te verwachten en was. Ofte, mogelick sullense sien, D. in haer herte overtuyght worden, datse een wederspannigh huys zijn, na dien sulcke straffen haren volcke sullen over komen, ende sy door de hare in dewelcke sy staken, noch niet gebetert en wierden.

[fol. 70r]

4

Ghy sult dan uwe ¹³ gereetschap by dage voor hare oogen uytbrengen, ¹⁴ als de gereetschap der gener die vertrecken: daer na sult ghy in ¹⁵ den avont uytgaen voor hare oogen, ¹⁶ gelijck sy uytgaen, die vertrecken.

13 T.w. daer van in ’t voorgaende vers gesproken is.

14 Hebr. als de gereetschap der vertreckinge, D. die men mede neemt in het vertrecken, verhuysen, ofte verreysen.

15 Het schijnt dat de Propheet gelast is eerst sijn gereetschap uyt te brengen in een plaetse voor sijn huys binnen den muer zijnde, ende daer na den muer door te breken ende in donckeren met het selve wech te gaen: tot een teecken dat de Ioden souden soecken heymelick te ontkomen, ende dat de Koningh Zedekias met sijne krijgslieden des nachts uyt Ierusalem trecken, ende vluchten soude, gelijck oock geschiet is, 2.Reg. c. 25. vers 4. Ier. 39. vers 4. ende 52.7. Avont is hier voor den nacht genomen. siet Iob 7. op vers 4.

16 Hebr. na de uytgangen der vertreckinge, D. na de wijse van het uytgaen der gener, die eenige reyse aennemen.

5

¹⁷ Doorgraeft u den wandt voor hare oogen: ende brenght daer door ¹⁸ [uwe gereetschap] uyt.

17 T.w. om te beteeckenen, dat de Koningh Zedekia de mueren der stadt soude laten breken, om door de breucke met sijne krijghslieden uyt het perijckel te komen. Siet de vervullinge 2.Reg. c. 25. vers 4. Ier. 52. vers 7.

18 Dit is hier ingevoeght uyt het voorgaende 4 vers ende uyt het volgende 7 vers.

6

¹⁹ Voor hare oogen sult ghyse op de schouderen dragen, in donckeren sult ghyse uytbrengen; ²⁰ u aengesichte sult ghy bedecken, dat ghy het lant niet en siet: want ick hebbe u den huyse Israëls tot een ²¹ wonderteecken gegeven.

19 Siet boven op vers 3.

20 Dit beteeckent dat de Koningh Zedekia soo snellick, ende verslagen soude vluchten, om de handen der Chaldeen te ontkomen, dat hy het lant door het welcke hy vluchtede qualick soude sien. Daer na dat Zedekia sijn gesichte benomen soude worden, door de verblindinge sijner oogen, alsoo dat hy het lant van Babylonien niet sien en soude. siet de vervullinge, 2.Reg. 25.7. Ierem. c. 39. vers 7. ende 52.11. Oock is bedeckinge van het aengesichte een teecken geweest van schande, ende droefheyt die men alreede heeft, ende van swarigheyt, die te verwachten is. Vergelijckt 2.Sam. cap. 15. op vers 30. Esth. cap. 7. vers 8. Ierem. 14.3.

21 T.w. om te beteeckenen dat toekomende was: Namel. den ondergangh des Koninghs Zedekia, ende der stadt Ierusalem. Alsoo onder vers 11. ende 24.24. Vergelijckt Psalm 71.7. met de aenteeckeninge.

7

Ende ick dede alsoo, gelijck als my bevolen was; ick bracht mijn gereetschap uyt by dage, als de gereetschap ²² der gener die vertrecken: daer na in den avont doorgroef ick my den wandt ²³ metter hant; ick bracht²⁴se uyt in donckeren, [ende] ick droeghse op de schouder voor hare oogen.

22 Hebr. der vertreckinge.

23 D. niet met eenige ysere instrumenten, ende openbaer gewelt, maer als met eene dieflicke behendigheyt, ende stilheyt, tot een teecken, dat de Koningh Zedekia met sijn geselschap souden soecken heymelick de handen der Chaldeen te ontvlieden. Siet 2.Reg. 25.4.

24 T.w. de reysgereetschap.

8

Ende des morgens geschiedde ’t woort des HEEREN tot my, seggende:

9

Menschen kint, Heeft niet het huys Israëls, het wederspannigh huys, tot u geseyt, ²⁵ Wat doet ghy?

25 D. wat wilt zijn, dat ghy aldus op eene vreemde maniere in haeste verhuyst?

10

Seght tot hen, Alsoo seyt de Heere HEERE: ²⁶ Dese last is [tegen] den ²⁷ Vorst te Ierusalem, ende ’t gantsche huys Israëls, dat in ’t midden van ²⁸ haer is.

26 D. dese Prophetie, die u door het teecken mijner verhuysinge voorgestelt wort. siet 2.Reg.9. op vers 25. Ofte aldus, Dese last is [tegen] den Vost, tegen Ierusalem, etc.

27 D. den Koningh Zedekiam. De sin is, Dat de last, dien hy op sijne schouderen droegh, een teecken was van den last der grooter elenden, die korts over den Koningh, sijne Heeren ende het gantsche volck komen souden.

28 T.w. de Ioden die binnen Ierusalem woonden, ofte, de stadt Ierusalem, in dewelcke Ioden ende Israëliten vergadert waren.

11

Seght, Ick ben u-lieder ²⁹ wonderteecken: gelijck als ick ³⁰ gedaen hebbe, alsoo sal ³¹ hen gedaen worden: sy sullen door ³² wechvoeringe inde gevangenisse ³³ henen gaen.

29 Siet boven op vers 6.

30 T.w. met dese gereetschap aldus te dragen, om te verhuysen.

31 Namelick, den Koningh van Iuda, ende sijn volck.

32 Ofte, vertreckinge.

33 Te weten, na Babel. Siet de vervullinge hier van 2.Reg. cap. 25.

12

Ende de ³⁴ Vorst, die in het midden van ³⁵ hen is, sal ³⁶ [de gereetschap] op den schouder dragen ³⁷ in donckeren, ende hy sal ^d uytgaen; sy sullen door den ³⁸ wandt graven, om [hem] daer door uyt te brengen: hy sal sijn ³⁹ aengesichte bedecken, op dat hy met d’ooge de aerde niet en sie.

34 Namel. de Koningh Zedekia, van den welcken in het voorgaende 10 vers gesproken is.

35 Dat is, van die van Ierusalem, ende gantsch Iuda.

36 T.w. die ter verreysinge noodigh is, als boven vers 4.

37 Vergelijckt bov. versen 4, 6, 7.

d 2.Reg. 25.4.

38 D. muer: vergel. boven het vers 5.

39 Vergelijckt boven het vers 6.

13

^e Ick sal oock mijn net over hem ⁴⁰ uytspreyden, dat hy in mijn jachtgaren gegrepen worde: ende ick sal hem brengen in Babylonien, ’t lant der Chaldeen; oock en sal hy dat ⁴¹ niet sien, hoewel hy daer sterven sal.

e Ezech. 17.20.

40 T.w. door de Chaldeessche krijghslieden, die hem in de vlucht zijnde najagen, ende vangen sullen. Siet van de vervullinge, 2.Reg. 25.5, 6. ende van de maniere van spreken, Iob cap. 19. op vers 6.

41 T.w. om dat door een gestreken oordeel de oogen te voren hem sullen verblint worden, 2.Reg. 25.7.

14

Ende ⁴² alle die rontom hem zijn [tot] sijner hulpe, ende alle sijne ⁴³ benden sal ick in ⁴⁴ alle winden ^f verstroijen: ende ick sal ⁴⁵ het sweert achter hen uyttrecken.

42 T.w. die den Koningh Zedekiam in sijne vlucht vergeselschapten. Siet de vervullinge hier van 2.Reg. cap. 25. vers 5. Verstaet oock de Egyptenaren, die den Koningh te voren in de belegeringe te hulpe gekomen waren, Ierem. cap. 37. vers 5. Item, die na de doot van Gedalia in Egypten gevluchtet waren, Ierem. 42.16, 17, 18. ende 43.5, 6, 7. etc.

43 Het woort beteeckent eygentlick vleugelen, ende hier, benden, ende scharen van krijghsvolck. alsoo onder 17.21. ende 39.4.

44 Siet bov. 5. op vers 10.

f Ezech. 5.10, 12.

45 Siet bov. cap. 5. op vers 2.

15

Alsoo sullen ⁴⁶ sy weten, ⁴⁷ dat ick de HEERE ben, wanneer ickse onder de Heydenen verspreyden ende haer in de landen verstroijen sal. [kolom]

46 Siet bov. 5. op vers 13.

47 Siet bov. cap. 6. op vers 7.

16

Doch ick sal van ⁴⁸ hen ⁴⁹ weynige lieden doen overblijven van den sweerde, van den honger, ende vande pestilentie: op datse alle ⁵⁰ hare grouwelen ⁵¹ vertellen onder de Heydenen, daer henen sy komen sullen; ende ⁵² sy sullen weten, dat ick de HEERE ben.

48 T.w. van de Ioden, ende andere Israëliten, die in Ierusalem, ende daer buyten onder malkanderen vermenget waren.

49 Hebr. lieden van getal, D. weynige lieden, diemen lichtelick tellen kan. siet Genes. 34. op vers 30.

50 Tegen de eerste, ende de tweede tafel. Siet van deselve 2.Reg. 16.3, 4. etc. ende 21. versen 2, 3. etc. 2.Chro. 33.2, 3. etc. ende 36.14, 16.

51 T.w. niet slechts alleen met woorden, maer oock met de daet harer verstroyinge in alle omliggende landen, waer door sy als op een tooneel gestelt souden worden tot een openbaer bewijs van Godts wrake tegen de sonde.

52 T.w. niet alleen de Ioden, bevindende metter daet, dat ick waerachtigh, rechtveerdigh, ende een vyant der sonden ben, maer oock de Heydenen, onderricht zijnde van de Ioden, ende siende de rechtveerdige plagen, daer mede Godt hare sonden strafte.

17

Daer na geschiedde het woort des HEEREN tot my, seggende:

18

Menschen kint, ⁵³ Ghy sult u broot eten met beven, ende u water sult ghy met beroerte, ende met kommer drincken.

53 T.w. om te beteeckenen, de benaeuwtheyt, vreese, ende verslagentheyt, daer toe de Ioden in Ierusalem, ende over al in ’t lant gebracht souden worden. Vergel. bov. 4.16.

19

Ende ghy sult tot het volck ⁵⁴ des lants seggen: Alsoo seyt de Heere HEERE, van de inwoonderen Ierusalems, in het lant Israëls; Sy sullen haer broot ⁵⁵ met kommer eten, ende haer water sullense met ^g verbaestheyt drincken: ⁵⁶ om dat ⁵⁷ haer lant woest sal worden ⁵⁸ van sijne volheyt, van wegen het gewelt aller der gener die daer in woonen,

54 Namelick, van Chaldeen. Hy verstaet de Ioden, ende Israëliten, die daer als gevangene woonden. Desen was het seer profijtelick te hooren, hoe ’t noch met Ierusalem vergaen soude. Want het was hen leet, verleydet zijnde door de valsche Propheten, datse door den raet Ieremie haer vaderlant verlaten, ende sich haren vyanden overgegeven hadden.

55 D. seer bekommert, verslagen, ende verbaest zijnde over de onverwachte, ende vreeselicke elenden, die hen seffens sullen overvallen.

g Ezech. 4.16.

56 D. op datse daer uyt verstaen mochten, dat niet alleen de stadt belegert, maer oock het gantsche lant verwoest soude worden.

57 Verstaet, het lant van Ierusalem, T.w. daer in dese stadt gelegen was, ende daer over sy heerschede.

58 D. van het gene daer het vol van is, alsoo Psalm 24.1. Verstaet allerley overvloet, ende rijckdom, die van den vyant wech genomen soude worden.

20

Ende de bewoonde steden sullen woest worden, ende het lant sal een wildernisse zijn, ende ghy sult weten, dat ick de HEERE ben.

21

Wederom geschiedde het woort des HEEREN tot my, seggende:

22

Menschen kint, wat is dit voor een ⁵⁹ spreeckwoort [dat] ⁶⁰ ghylieden hebbet in den lande Israëls, seggende: De dagen sullen verlenget worden, ende al het ⁶¹ gesichte sal vergaen.

59 Het Hebreeusch woort beteeckent hier een gemeen seggen, met weynige woorden vele beteeckenende, ende den meesten deel der lieden soo bekent, dattet hen met de eerste occasie stracks op de tonge komt. Siet 1.Sam. 10.12. ende 24.14. ende onder 18.2.

60 T.w. die onder u met mijne dreygementen den spot houdet.

61 De sin van dit spreeckwoort is, datse met de voorseggingen der Propheten, rakende haren ondergangh, niet te doen en hadden, overmits Godt na sijne lanckmoedigheyt den tijt van de aenkomste hares verderfs, dien de Propheten kort maeckten, verlengen soude, ofte dat hare Prophetien nimmermeer en souden waerachtigh bevonden worden.

23

Daerom seght tot hen; Alsoo seyt de Heere HEERE: Ick sal dit spreeckwoort doen ophouden, datse het niet meer ten spreeckwoorde gebruycken en sullen in Israël: maer spreeckt tot hen, ⁶² De dagen zijn na by gekomen, ende ⁶³ het woort van ⁶⁴ yeder gesichte.

62 Dat is, den tijt van haren ondergangh.

63 D. de Prophetie, van hare uytroeyinge door de Chaldeen.

64 D. den inhoudt, de uytvoeringe van elcke Prophetie, rakende u voorseyde verderf.

24

Want geen ⁶⁵ ydel gesichte, en salder meer wesen, nochte ⁶⁶ vleijende waersegginge, in ’t midden van het huys Israëls.

65 D. valsche ende leugenachtige voorsegginge. Alsoo Thren. 2.14. ond. 13.6, 7. Zach. 10.2. ydelheyt voor valscheyt. Siet Iob 31. op vers 5.

66 Hebr. gladde, ofte, des genen die gladt is, T.w. van monde, door vleyinge, ende schoon spreken. Vergel. Prov. 5.3. ende 26.28. ende de aenteeck. Hy spreeckt van de valsche Propheten, die den waren Propheten tegenspraken, ende het volck met soete, ende aengename voorseggingen in haer ongeloove, afgoderije, ende quaet leven voedden. Anders, slibberige, D. twijffelachtige.

25

Want ick ben de HEERE: ick sal spreken; het woort, dat ick sal spreken, sal gedaen worden, [de tijt] en ⁶⁷ sal niet meer ⁶⁸ uytgestelt worden: want in ⁶⁹ uwe dagen, O wederspannigh huys, sal ick een woort spreken, ende het selve doen, spreeckt de Heere HEERE.

67 Want de belegeringe Ierusalems door Nebucadnezar is korts daer na gevolght.

68 Hebr. eygentlick, vertrocken, ofte, vertogen.

69 D. in u leven.

26

Voorder geschiedde het woort des HEEREN tot my, seggende:

27

Menschen kint, siet, die van den huyse Israëls seggen: Het gesichte, dat hy siet, is ⁷⁰ voor vele dagen: ende ⁷¹ hy propheteert van tijden, die verre zijn.

70 D. voor langen tijt, eer het vervult sal worden, soo dat de straffe op onse dagen niet aenkomen en sal. Sy en loochenen niet openbaerlick de waerheyt der Prophetie, maer om sich selven in slaep te wiegen, stellense deselve lange uyt.

71 Sy meynen den Propheet Ezechiel.

28

Daerom seght tot hen: Alsoo seyt de Heere HEERE; Geene mijner woorden en sullen meer uytgestellet worden: Het woort, ’t welck ick gesproken hebbe, dat sal gedaen worden, spreeckt de Heere HEERE.

[fol. 70v]