Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xj. Capittel.

Godt toont den Propheet de boosheyt der voorneemste Regenten binnen Ierusalem, die met Godts Prophetien den spot dreven, vers 1, etc. de Propheet moet propheteeren van hare sonden ende straffen, 4. Een der voorseyde Regenten sterft, waer over de Propheet ontstelt wort, 13. Godt toont hem de spotterije, die sy te Ierusalem dreven met hare broederen, die na Babel waren wech gevoert, den welcken Godt ter contrarie geestelicken ende lichamelicken zegen belooft, 14. de heerlickheyt des Heeren verlaet de stadt, 22. Godt brenght den Propheet weder (in gesichte) tot sijne mede-gevangene broederen in Chaldeen, 24.

1

DOe hief my ¹ de Geest op, ende bracht my tot de ² oostpoorte van het Huys des HEEREN, dewelcke siet oostwaert: ende siet, aen de deure der poorte waren ³ vijf en twintigh mannen: ende in het midden van hen sagh ick ⁴ Iaazanja den sone van Azzur, ende ⁵ Pelatja den sone van Benaja, ⁶ Vorsten des volcks.

1 Verst. den Geest Godts, die hem dit gesichte vertoonde. siet bov. 8. op vers 3.

2 Siet bov. 10. op vers 19.

3 Men meynt dese geweest te zijn oeselve, van dewelcke gesproken is, bov. 8.16. Soo veel is ’t, datse van grooten aensien onder het volck geweest zijn, ende voornemelick welcker namen hier uytgedruckt worden. Sy komen hier uyt het huys des Heeren, van den afgoden-dienst, die sy daer de sonne bewesen hadden, ende spreken t’samen van de versterckinge der stadt.

4 Onderscheyt desen van eenen anderen Iaazania, de sone Saphans, bov. cap. 8. vers 11.

5 Die oock te onderscheyden is van andere deses naems, 1.Chron. c. 3. vers 21. ende 4.42.

6 D. voortreffelicke persoonen, die in de regeeringe des lants uytstekende, by den volcke aensienelick waren, ende volgens een exempel der Godtvruchtigheyt allen billick moesten geweest zijn. Vergel. Exod. 3.16. Levit. cap. 4. vers 15. 2.Reg. 23.1. ende de aenteeck.

2

Ende ⁷ hy seyde tot my; Menschen kint, dese zijn de mannen, die ongerechtigheyt bedencken, ende die quaden raet ⁸ raden in dese stadt.

7 T.w. de Geest, die hem voerde. Waer uyt blijckt, dat het woort niet en moet van den wint verstaen zijn. Andere verstaen door dese sprekende persoon den Heere, die sich over de Cherubim vertoonde, bov. 10. vers 19.

8 T.w. van de stadt niet over te geven in der Chaldeen hant, tegen den raet des Propheten Ieremie, maer die te beschermen.

3

Die seggen, Men moet geene huysen ⁹ na by bouwen: ¹⁰ dese [stadt] ¹¹ soude ¹² de pot, ende wy het vleesch zijn.

9 T.w. na by de stadt. D. in de voorstadt.

10 D. Ierusalem.

11 D. de Chaldeen komende om dese stadt te belegeren, souden in de huysen der voorstadt bequamelick mogen woonen, ende als een vyer, de stadt als een pot zijnde, doen zieden, ende ons, die daer in souden zijn, als het vleesch door honger verteeren. Vergel. onder 24.3. etc. Sy spotten met de Prophetie, Ierem. 1.13. diese met haren raet soecken te schande ende leugenachtigh te maken. And. [ons verderf] en is niet na by, laet ons huysen bouwen, T.w. om hier te blijven woonen: ende soo zy dese stadt de pot, ende wy het vleesch. Want zijn wy het vleesch in de pot, wy moeten daer in blijven: soo dat Ieremias tegen hemselven propheteert, als hy ons spreeckt van wech gevoert te sullen worden.

12 T.w. daer van Ieremias gepropheteert heeft, Ierem. cap. 1.

4

Daerom propheteert tegen hen; propheteert, ô menschen kint.

5

Soo ¹³ viel dan de Geest des HEEREN op my, ende ¹⁴ hy seyde tot my; Seght, Soo seyt de HEERE: ¹⁵ Alsoo segget ghylieden, ô huys ¹⁶ Israëls: want ick weet elck een der ¹⁷ dingen die in uwen geest opklimmen.

13 Siet bov. 1. op vers 3.

14 Siet boven op vers 2.

15 Te weten, gelijck recht te voren vers 3. verhaelt is.

16 D. Iuda, siet 2.Chron. 15.17. ende 21.2. met de aent.

17 Hebr. de opklimmingen uwes geestes, D. dat in de gedachten uwes herten opkomt. Siet van gelijcke maniere van spreken, Ier. 7. op vers 31.

6

¹⁸ Ghy hebbet ¹⁹ uwe verslagene in dese stadt vermenighvuldiget: ende ghy hebbet der selver straten met de verslagene vervullet.

18 T.w. Vorsten, ende Regeerders der stadt, van dewelcke siet bov. op vers 1.

19 D. die ghy door allerley soorte van ongerechtigheyt in de stadt verdrucket hebt. Vergel. bov. 7.23. ende 9.9.

7

Daerom; soo seyt de Heere HEERE, ²⁰ Uwe verslagene, die ghy in het midden der selver neder geleyt hebbet, die zijn dat vleesch, ende dese [stadt] is de pot: maer u-lieden sal ick uyt het midden ²¹ der selver ²² doen uytgaen.

20 Dat de Ioden seyden tot bespottinge van de woorden Ieremia, keert Ezechiel tegens hen, als of hy seyde: Seker is de stadt Ierusalem de pot, maer het vleesch daer in ziedende, zijn de gene, die ghy daer in wreedelick verdrucket hebt, om welcker oorsake, ende alle uwe godtloosheden, Godts toorn u, ende uwer gelijcke noch grouwelicker verslinden sal.

21 T.w. stadt Ierusalem. And. sal hy, sal men, doen uytgaen. Verst. den vyant.

22 Nam. door middel der Chaldeen, diese gevangelick nemen, ende na hare verdiensten straffen souden. siet de vier volgende versen.

8

Ghylieden hebt het ²³ sweert gevreest: ende het sweert sal ick over u brengen, spreeckt de Heere HEERE.

23 D. de oorlooge. siet Levit. 26. op vers 6.

9

Oock sal ick u-lieden uyt het midden der selver doen uytgaen, ende ick sal u over geven in de hant ²⁴ der vreemden: ende ick sal ²⁵ recht onder u doen.

24 Namel. der Chaldeen.

25 Siet bov. op vers 8.

10

Ghy sullet ²⁶ door het sweert vallen;

26 D. door de oorloge omkomen. siet Levit. 26. op vers 7.

[fol. 69v]

in de ²⁷ lantpale Israëls sal ick u ²⁸ richten: ende ghy sullet weten dat ick de HEERE ben.

27 Nam. in Ribla. Siet van dese stadt 2.Reg. 23. op vers 33. ende 25.6. Sy lagh in het lant van Hamath, het welcke benoorden was aen de pale van Palestina, Num. cap. 34. vers 8 Iosu. 13.5.

28 D. straffen. Vergl. Genes. 15. op vers14. alsoo hier in het volgende vers.

11

Dese [stadt] en sal u-lieden niet tot ²⁹ eenen pot zijn, ende ghy en sullet in ’t midden derselver ³⁰ [niet] tot vleesch zijn: ³¹ in de lantpale Israëls ³² sal ick u richten.

29 T.w. om daer in te zieden, D. daer in te blijven, ende uwe meeste straffe, dit leven aengaende, te dragen.

30 Dit woordeken moet hier uyt het voorgaende lidt weder by gestelt zijn.

31 Als boven in het voorgaende vers 10.

32 Siet de vervullinge hier van 2.Reg. cap. 25. vers 21. Ier. cap. 52. vers 10.

12

Ende ghy sullet weten dat ick de HEERE ben, om dat ghy in mijne insettingen niet gewandelt, ende mijne rechten niet gedaen en hebbet: maer na de ³³ rechten der Heydenen, die rontom u zijn, gedaen hebbet.

33 Ofte, wijsen. Verstaet hare afgodische rechten, die Godt hen verboden hadde eenighsins na te volgen. Lev. 18. vers 3. ende 20.23. Deuter. 12.29, 30. ende 18.14. bov. 5. vers 7. worden de Ioden bestraft, om datse na der Heydenen rechten niet en leefden. Doch siet daer van de aent. aldaer.

13

Het geschiedde nu, als ick ³⁴ propheteerde, dat Pelatja de sone van Benaja sterf: doe ³⁵ viel ick neder op mijn aengesichte, ende riep met ³⁶ luyder stemme, ende seyde, Ach, Heere, HEERE ³⁷ sult ghy gantsch eene voleyndinge maken met het overblijfsel Israëls?

34 Het schijnt dat dit propheteeren Ezechiels, ende het sterven van Pelatia eerst in ’t gesichte geschiet is, ende daer na in de daet, alsoo dat Ezechiel den Israëliten, die in Chaldeen waren, dadelick verkondight heeft, dat hy gesien, ende in den geest gedaen hadde, ende dat de doot van Pelatia dan oock dadelick geschiet is, tot de bevestinge deser voorsegginge.

35 T.w. uyt verslagentheyt, ende om voor het overblijfsel des volcks te bidden. Vergel. Num. 14. op vers 5.

36 Hebr. grooter.

37 De Propheet en siet niet eygentlick in dese klaghte op Pelatia, die een godtloos mensche was, maer op de weynige, die noch overigh waren, denckende, indien de Heere soo voort ginge, dat hy haest een eynde soude maken, daer hy nochtans belooft hadde een overblijfsel te behouden. Siet van dese maniere van spreken Ierem. cap. 4. op vers 27.

14

Doe geschiedde ’t woort des HEEREN tot my, seggende:

15

Menschen kint, ³⁸ het zijn uwe ³⁹ broederen, uwe ⁴⁰ broederen, de mannen ⁴¹ uwer maeghschap, ende het gantsche huys Israëls, [ja] dat ⁴² gantsche, tot welcke de inwoonderen Ierusalems ⁴³ geseyt hebben: ⁴⁴ Maeckt u verre af van den HEERE, dit selve lant is ons tot eene erf-besittinge gegeven.

38 Verstaet de gene, die met Iojachin door den raet Ieremia als ballingen in Chaldeen verhuyst waren, 2.Reg. 24.12, etc.

39 D. uwe bloetvrienden, ende nabestaende. siet Genes. 24. op vers 27.

40 Dit herhael geschiet, om den yver Godts, ende de gewichtigheyt der sake uyt te drucken.

41 Hebr. uwer lossinge, D. die uyt kracht van hare maeghschap het recht hebben, om uwe goederen te lossen, ende volgens uwe nabestaende bloetvrienden zijn. Siet Levit. 25.25.

42 T.w. dat daer in Chaldea was, meest behoorende tot den stam Iuda.

43 T.w. deselve bespottende, om datse haer vaderlant verlaten hadden, ende als ballingen in Chaldeen woonden; daer sy andere noch besaten ende gebruyckten het lant, dat Godt haren vaderen tot een erffelick goet gegeven hadde.

44 Als ofse seyden: Wy zijn alleen Godts volck, die sijn lant, dat hy onsen vaderen gegeven heeft, bewoonen. Wy en hebben met u, die van ons gescheyden zijt, niet te doen, ende ghy en sult geen deel met ons hebben, in dit lant, dat ghy verlaten hebbet.

16

Daeromme seght: Soo seyt de Heere HEERE, Hoewel ⁴⁵ ickse verre onder de Heydenen wech gedaen hebbe, ende hoewel ickse inde landen verstroyt hebbe; nochtans sal ick hen een ⁴⁶ weynigh [tijts] tot een heylighdom zijn, ⁴⁷ in de landen, daer in sy gekomen zijn.

45 T.w. die hy in het voorgaende vers des Propheten broederen, ende het huys Israëls genaemt hadde. alsoo in ’t volgende.

46 Ofte, ick ben haer een weynigh [tijts] tot een heylighdom geworden. And. ick sal hen tot een kleyn heylighdom zijn, T.w. in plaetse van den sichtbaren Tempel in Ierusalem, die een teecken was van mijne tegenwoordigheyt, sal ick nu hen voor eenen kleynen tijt by zijn, sonder dat uytwendigh teecken, met mijnen Geest ende genade onder hen woonende, hare gebeden verhoorende, ende haer beschermende. And. een heylighdom der weynigheyt, Dat is, van weynige. Vergelijckt Iesa cap. 8. vers 14.

47 T.w. van Chaldeen, ende andere daer in sy verstroijet zijn.

17

Daerom seght, Alsoo seyt de Heere HEERE; ja ⁴⁸ ick sal u-lieden vergaderen uyt de volckeren, ende ick sal u versamelen uyt de landen daer in ghy verstroyt zijt, ende ⁴⁹ ick sal u het lant Israëls geven.

48 Het welcke vervult is, als de Ioden weder gekomen zijn uyt de Babylonische gevangenisse na haer vaderlant, ende noch volmaeckter, als de Heere Christus sijne Gemeynte door den dienst der Apostelen, uyt alle volckeren vergadert heeft.

49 T.w. na de gevangenisse van seventigh jaren.

18

Ende sy sullen daer henen komen, ende alle des selven ⁵⁰ verfoeyselen, ende alle des selven grouwelen van daer wech doen.

50 D. afgoden, die men verfoeijen moet, ende daer van men eenen grouwel hebben moet.

19

Ende ick sal hen ^{a 51} eenderley ⁵² herte geven, ende sal eenen ⁵³ nieuwen geest in het binnenste van u geven: ende ick sal ⁵⁴ het steenen herte uyt ⁵⁵ haren vleesche [kolom] ⁵⁶ wech nemen, ende sal hen een ⁵⁷ vleeschen herte geven.

a Ier. 32.39. Ezech. 36.26.

51 D. het welck niet dobbel, nochte valsch en zy, maer oprecht, ongeveynst, my alleen aenhangende, ende niet verdeelt tusschen my, ende de afgoden. siet wijders. Ier. 32.39. met de aenteeck.

52 D. wille, genegentheyt, beweginge. Soo is het woort herte meest genomen, als’t by het woort geest gestelt wort: ’t welke dan beteeckent den sin, het verstant, ende de gedachten des menschen, Psal. 51.12. ond. 18.31. ende 36.26.

53 D. andere sinnen, ende gedachten, dan te vooren in u waren. Verstaet eene veranderinge des geestes, niet in wesen, maer in hoedanigheden, ende krachten. Vergelijckt de voor-aengewesene plaetsen, item Rom. 7.6. ende 12.2. 2.Cor. 4.13. Ephes. 4.23. Coloss. 3.10.

54 Hebr. het herte des steens, D. een steenen, ofte steenigh herte. Het herte des onherboren menschen wort hier by eenen steen vergeleken, ten aensien van sijne natuerlicke hardigheyt. De gelijckenisse bestaet voorts hier in: Dat, gelijck een steen uyt sijne nature de kracht niet en heeft, om sich in vleesch te veranderen, dat oock alsoo een onherboren mensch uyt sijne eygene onherborene nature de kracht niet en heeft, om sich tot Godt te bekeeren, maer gelijck Godt kan uyt steenen Abrahams kinderen verwecken, Matth. 3.9. soo kan hy oock steenachtige herten door sijnen heylighmakenden Geest vermorwen.

55 D. haren lichame, daer in de ziele woont. Siet Iob cap. 12. op vers 10.

56 T.w. mits uyt de ziele de quade hoedanigheden, ende krachten, daer mede sy door hare verdorvene nature my wederstaen, uyt te roeijen ende van hen door den Geest der wedergeboorte wech te doen, op datse my niet meer en wederstreven.

57 Hebr. een herte des vleesches, D. een vleeschen herte. Het herte eens herboren menschen wort hier by vleesch vergeleken, het welcke niet hardt en is als een steen, maer buygelick, ende gedweeghsaem is, ende sich gewillighlick van Godts Geest laet leyden. Soodanigh is des menschen herte, na dat Godt het steenen herte wech genomen, ende een nieuw herte gegeven heeft.

20

⁵⁸ Op datse wandelen in mijne insettingen, ende mijne rechten ⁵⁹ bewaren, ende deselve doen: ⁶⁰ ende sy sullen my tot een ^b volck zijn, ende ick sal hen ⁶¹ tot een Godt zijn.

58 Hy en seyt niet, op datse konnen, ofte, mogen wandelen, etc. maer hy spreeckt van de dadelicke gehoorsaemheyt, die de wedergeborene tegen Godt bewijsen.

59 Dit woort siet op de sekere volstandigheyt der gener die tot Godt waerlick bekeert zijn.

60 Siet Levit. cap. 26. op vers 12.

b Ierem. 24.7. ende 30.22. ende 31.1. ende 32.38.

61 Siet Genes. 17. op vers 7. ende Levit. 18. op vers 2.

21

⁶² Maer welcker herte ⁶³ het herte harer ⁶⁴ verfoeyselen ende harer grouwelen ⁶⁵ na wandelt, der selver wegh sal ick ⁶⁶ op haren ^c kop geven, spreeckt de Heere HEERE.

62 And. maer aengaende die, welcker herte het herte harer verfoeyselen, ende hare grouwelen nawandelt.

63 D. ’twelck sy meynen, dat hare afgoden begeeren, ende wenschen.

64 D. afgoden.

65 Vergel. 1.Reg. 11. op vers 5.

66 Siet bov. 9. op vers 10.

c Boven 9.10.

22

Doe hieven de ⁶⁷ Cherubim ⁶⁸ hare vleugelen op, ende de ⁶⁹ raderen tegens over hen: ende de ⁷⁰ heerlickheyt des Godts Israëls was over hen van boven.

67 Siet bov. 1.5. op het woort dieren.

68 T.w. daer mede sy vlogen. siet bov. 1. op vers 6.

69 Siet bov. 1. op vers 15.

70 Siet bov. 1. op vers 28. alsoo in ’t volgende vers.

23

Ende de heerlickheyt des HEEREN ⁷¹ rees op van het midden der stadt, ende ⁷² stont op den bergh, die tegen ’t Oosten der stadt is.

71 Vergel. bov. 10. op vers 4.

72 D. bleef, ofte gingh staen, stelde haer op den bergh. Verstaet den olijfbergh, van den welcken siet 2.Sam. 15.30. Zach. 14.4. Matth. 24.3.

24

Daer na nam my de Geest op, ende bracht my in gesichte ⁷³ door den Geest Godts in Chaldea tot ⁷⁴ de gevangelick-wechgevoerde: ende het gesichte dat ick gesien hadde, voer ⁷⁵ van my op.

73 D. dat my van den Geest Godts gewesen was. Vergel. bov. 4. op vers 4. De sin is, Dat dit al hem geschiet is in het gesichte sijns geestes, ende niet dadelick in sijn lichaem, het welcke nu vast in Chaldea bleef.

74 Hebr. gevangelicke wechvoeringe. Alsoo in het volgende vers. Siet boven cap. 1. op vers 1.

75 D. hielt op, ofte verdween.

25

Ende ick sprack tot de gevangelick-wechgevoerde alle de ⁷⁶ woorden des HEEREN, die hy my hadde doen sien.

76 Ofte, saken, dingen.