Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het vj. Capittel.

Prophetie van de verwoestinge des lants, om de grouwelicke afgoderije des volcks, vers 1, etc. beloften van genade aen een kleyn boetveerdigh overblijfsel, 8. den Propheet wort belast door gebeerden van ontsteltenisse ende rouwe, af te beelden des volcks sonden ende plagen, 11.

1

ENde het woort des HEEREN geschiedde tot my, seggende:

2

Menschen kint, ¹ set u aengesichte tegen ^{a 2} de bergen Israëls, ende propheteert tegen deselve.

1 D. neemt een vast voornemen, ende maeckt u veerdig om onbeschroomt daer tegen te propheteeren. alsoo ond. 13. vers 17. ende 20.46. ende 21.2. ende 25.2. ende 28.21. ende 35.2. ende 38.2.

a Ezech. 36.16.

2 Te weten, die ontrent, ende rontom Ierusalem waren. Siet Psalm 125.2. Verstaet het lant, ende Koninckrijcke van Iuda, het welcke Israël genaemt wort, niet alleene om dat de Ioden soo wel als de Israëliten van den Patriarch Israël, dat is, Iacob afcomstigh waren, maer oock om andere oorsaken vermelt, 2.Chron. 15. op vers 17. ende cap. 21. op vers 2.

3

Ende seght, Ghy ³ bergen Israëls,

3 Verstaet de menschen, die op de bergen woonden. Alsoo moeten in het volgende de woorden, heuvelen, beken, ende dalen genomen worden, namelick voor de gene, die daer op, ofte daer by, ofte daer in hare wooningen hadden. Vergelijckt Iudic. cap. 1. vers 19. Psalm 98. vers 8. onder 36.1. Mich. cap. 6. versen 1, 2.

[fol. 67r]

hoort het woort des Heeren HEEREN: Soo seyt de Heere HEERE tot de bergen, ende tot de heuvelen, tot de ⁴ beken, ende tot de dalen, Siet ick, ick brenge over u het ⁵ sweert, ende ick sal uwe ⁶ hooghten verderven.

4 Ofte, stroomen, vloeden, rivieren, kolcken, die haren loop sterckelick in het lant uytspreyden. Alsoo is ’t woort genomen Iob 6.15. ond. cap. 31. vers 12. ende 35.8.

5 D. de oorloge. siet Levit. 26. vers 6. ende 2.Chron. 20.9. ende de aenteeck.

6 Siet Levit. 26. op vers 30.

4

Daer toe sullen uwe ⁷ altaren verwoest, ende uwe ⁸ sonnebeelden verbroken worden: ende ick sal ⁹ uwe verslagene neder vellen voor het aengesichte uwer ¹⁰ dreckgoden.

7 T.w. diese ter eere van hare afgoden opgericht hadden.

8 Siet van dese Levit. c. 26. op het vers 30.

9 Ofte, uwe dootlick-gewondde. Verstaet de Ioden, die van hare vyanden verslagen, ende vermoort souden worden, selfs als sy tot hare afgoden gevloden souden zijn, om in haren noot van die geholpen te worden.

10 Siet Levit. 26. op ’t vers 30.

5

Ende ¹¹ ick sal de doode lichamen der kinderen Israëls voor het aengesichte harer dreckgoden ¹² leggen, ende ick sal uwe beenderen rontom uwe altaren stroijen.

11 D. ick en salse niet alleen laten vermoorden voor hare afgoden, maer sal oock hare doode lichamen, ende de stucken daer van laten liggen, ende maken verstroyt te worden ontrent hare afgodische altaren, om die daer mede te verontreynigen. Want de doode lichamen der menschen waren seer verfoeijelick gehouden ontrent de altaren, ende offerhanden.

12 Hebr. eygentlick, geven.

6

¹³ In alle uwe wooningen sullen de steden verwoestet, ende de hooghten ter wildernisse worden, op dat uwe altaren woest ende eensaem zijn, ende uwe dreckgoden verbroken worden, ende ophouden, ende uwe sonnebeelden afgehouwen, ¹⁴ ende uwe wercken uytgedelght worden.

13 D. in alle plaetse, daer ghy soudet mogen woonen.

14 Verst. de beelden, ende afgoden met al haer afgodisch getuygh, door menschen handen gemaeckt. siet 2.Reg. cap. 22. op ’t vers 17.

7

Ende de verslagene sullen in ’t midden van u ¹⁵ liggen; op dat ¹⁶ ghy wetet, dat ick de ¹⁷ HEERE ben.

15 Hebr. vallen. vallen voor liggen. siet Ier. 9. op ’t vers 22.

16 Siet bov. 5. op het vers 13.

17 D. de eenige, ende ware Godt, die dit door mijne Propheten gesproken hebbe, ende metter daet betoonen sal, dat ick waerachtigh ende rechtveerdigh ben. Alsoo onder vers 10. ende 11.10. ende 12.15. etc.

8

Ick sal dan noch een overblijfsel laten, als ghy [eenige] sullet hebben, ¹⁸ die ’t sweert ontkomen onder de Heydenen, wanneer ghy in de landen sullet verstroyt worden.

18 Hebr. ontkomers des sweerts. Verst. de gene, die wel ballingen souden moeten worden in vreemde landen, maer door Godts genade tot haren besten in het leven souden over blijven, op dat Godt hem hier altijt een seker volck in ’t midden van alle verwoestingen behielde.

9

Dan sullen uwe ontkomene ¹⁹ mijner gedencken onder de Heydenen, daer sy gevangelick sullen geworden zijn, om dat ick ²⁰ verbroken ben door haer ²¹ hoerachtigh herte dat van my afgeweken is, ende door hare ²² oogen, die hare dreckgoden na hoereeren: ende sy sullen ²³ eene walginge ²⁴ aen sich selven hebben, ²⁵ over de boosheden die sy in alle hare grouwelen gedaen hebben.

19 T.w. dien sy, in haren voorspoet zijnde, ende in wellusten levende, vergeten hadden. Godt te gedencken is hier tot hem weder te keeren, met versakinge van het voorgaende leven. Vergelijckt Ierem. cap. 51. vers 50.

20 Dat is, my bekommert, ofte, gequelt hebbe. Soo wort menschelicker wijse van Godt gesproken, om te toonen dat de sonden der Ioden hem seer mishaeghden, ende den loop sijner weldaden aen hen verhinderden, ende afbraken.

21 Verstaet dit van het geestelick hoerdom, het welck is afgoderije. Siet Levit. 17. op het vers 7. ende 20. op het vers 5.

22 Vergelijckt ond. 20. op ’t vers 24.

23 Dat is, sich selven met smertelicke droefheyt, ende doorsnijdinge des herten verfoeijen, van wegen haer voorgaende leven, ende sich tot Godt bekeeren. Vergel. onder 20.43. ende 36.31.

24 Hebr. in hare aengesichten. Dat is, aen sich selven.

25 ’t Hebreeusch woordeken is oock alsoo genomen, 1.Reg. 21.22. 2.Reg. 7.7. ende hier in ’t vers 11.

10

Ende sy ²⁶ sullen weten, dat ick de HEERE ben; ick en hebbe niet ²⁷ te vergeefs gesproken, van hen dit quaet aen te doen.

26 Siet bov. 5. op vers 13.

27 Te weten, om dat mijne trouwe vereyscht, dat ickse soo vermaenen, ende dreygen soude door mijne Propheten, ende mijne gerechtigheyt, dat ickse soo verderven soude door hare vyanden.

11

Soo seyt de Heere HEERE; ^{b 28} Slaet met uwe hant, ²⁹ ende stampt met uwen voet, ende seght, Ach, over alle grouwelen der boosheden van het huys Israëls: want sy sullen door het sweert, door den honger, ende door de pestilentie ³⁰ vallen.

b Ezech. 21.17.

28 Te weten, tot een teecken van droefheyt, ende swarigheyt, die ghy maken sult over de sonden des volcks, ende de straffen, die daer op volgen sullen. Vergelijckt Num. 24.10. ende de aenteeckeningh. Het hantslaen, ofte klappen (doch met andere woorden in den oorspronck) is oock gebruyckt geweest in teecken van verachtinge. Siet Iob cap. 34. op vers ’t 37. Thren. 2. vers 15. ja selfs in teecken van vreughde, Psalm 47. vers 2. ende 98. vers 8. onder cap. 25. vers 6. ende van contracten, Iob cap. 17. op ’t vers 3.

29 Oock tot een teecken van droefheyt. Een gelijck teecken is, op de dije, of heupe kloppen, Ierem. cap. 31. vers 19. ende 21.12.

30 Dat is, vergaen, ende omkomen. Siet Genes. cap. 14. vers 10. ende de aenteeck. Levit. 26.7. ende de aenteeck.

12

Die ³¹ verre af is, sal door de peste sterven; ende die ³² na by is, sal door ’t sweert vallen; maer die over gebleven, ende ³³ belegert is, sal door honger sterven: alsoo sal ick mijne grimmigheyt tegen hen volbrengen.

31 Verstaet de gene, die in de omliggende landen souden gevlucht zijn, ofte hier ende daer in bosschen ende speloncken sich versteken souden.

32 Dat is, die in der Chaldeen handen vallen souden.

33 Te weten, in de stadt Ierusalem. And. behoedt is.

13

Dan sult ghy weten, dat ick de HEERE ben, als hare verslagene in het midden harer dreckgoden, rontom hare altaren wesen sullen op ³⁴ alle hooge heuvelen, op alle toppen der bergen, ende onder allen groenen boom, ende onder alle ³⁵ dichte eycken, de [kolom] plaetse, alwaer sy allen haren dreckgoden ³⁶ lieflicken reuck maeckten.

34 Siet Deut. 12. op ’t vers 2. 1.Reg. cap. 14. vers 23. 2.Reg. 16.4.

35 D. seer dicht getackte.

36 Hebr. den reuck der ruste. T.w. van offerhanden, ofte reuckwerck, daer in sy meynden, dat hare afgoden ruste, vermaeck, ende welbehagen hadden: ende nabotsten alsoo dat Godt ingestelt hadde. Siet Gen. 8. op ’t vers 21. ende Levit. 26. op ’t vers 31.

14

Daeromme sal ick mijne hant over hen uytstrecken, ende sal ’t lant woest maken, ja woester dan ³⁷ de woestijne na ³⁸ Diblath henen, in alle hare wooningen: ende sy sullen bevinden dat ick de HEERE ben.

37 Men meynt dat dese woestijne gelegen zy geweest in ’t lant der Moabiten, seer afgrijselick van wegen hare extra-ordinare woestigheyt, waer door de Israëliten passeerden, als’se eerst in het lant van Canaan souden komen. Num. 33.47. Ier. 48.22.

38 Eene stadt in ’t voorgemelde lant der Moabiten, soo men meynt, anders genaemt Diblathaim. Ier. 48.22.