Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Eerste Capittel.

De Propheet verhaelt met suchten, de treffelickheyt, ende oock den elendigen stant der stadt Ierusalem, vers 1, etc. ende oock des Ioodschen lants, 3. hy bekent dat sy sulcke straffe met hare sonden wel verdient hadden, 8, 18. Vernieuwende elcke reyse wederom het verhael harer elende, 9, 10, etc. De Propheet bidt Godt, dat hy des volcks groote elende wille aensien, ende sich daer over ontfermen, 20. want sy nergens anders troost vinden en konden, 21.

1

¹ ALEPH. ² Hoe sitt ³ die stadt ⁴ [soo] eensaem, die ⁵ vol volcks was! sy is ⁶ als eene weduwe geworden, sy die groot was onder de Heydenen, ⁷ eene Vorstinne onder de lantschappen, is ⁸ cijnsbaer geworden.

1 De Capp. 1. 2. 4. deses Boecks, zijn elck van 22 verssen, elck vers beginnende na de ordre des Hebr. A. B. gelijck dit in meer andre psalmen ende gedichten der H. Schrifture geschiet. Siet de aent. Psalm 25. op den titel des Psalms.

2 Als of hy seyde: O wat zijn de oordeelen Godes wonderlick ende onbegrijpelick? hoe leyt die stadt soo eensaem, die eertijts soo volckrijck plach te zijn? Vergl. ond. 4. vers 1.

3 Die treffelicke, wijt vermaerde, machtige, heylige stadt, daer die groote Koningen, David, Salomon, ende andere, eertijts haer hof in groote magnificentie gehouden hebben! Ende van dewelcke Godt spreeckt, Psal. 132.14. Dit is mijne ruste tot in eeuwigheyt, hier sal ick woonen, want ick hebbese begeert. Siet Cant. 6. op vers 4. Psam 48.2. Thren. 2.15.

4 Soo woest, soo ledigh van burgers, ende inwoonders.

5 Daer eertijts alle huysen bewoont waren, ende de straten dagelicks vol van menschen waren, die dese stadt uyt ende in gingen, komende uyt verre ende na by gelegene natien.

6 Treurende ende weenende van wegen haren bedroefden ende eensamen staet, verlaten zijnde van den Heere, haren echten ende rechten bruydegom, ofte man: hebbende daer en boven geenen Koningh noch Koninckrijcke.

7 Hebbende vele volckeren ende natien onder haer gebiedt, die aen deselve jaerlickschen cijns ende schattingen moesten betalen. Dit is insonderheyt ten tijde Davids ende Salomons geschiet, 1.Chro. 18.6. 2.Chro. 8.7.

8 Hebr. tot tribuyt geworden, D. hoe moetse nu haren necke onder andere heydensche natien buygen, ende tot een teecken van onderdanigheyt, schattinge ofte tribuyt aen deselve betalen: siet 2.Reg. 23. 24, 25. 2.Chron. cap. 36. ende Prov. 12. op vers 24.

2

Beth. ^{a 9} Sy ¹⁰ weent ¹¹ steeds ¹² des nachts, ende hare tranen [loopen] over hare kinnebacken: Sy en heeft geenen trooster ¹³ onder alle hare liefhebbers; alle hare ¹⁴ vrienden hebben trouwlooslick ¹⁵ met haer gehandelt, ¹⁶ sy zijn haer tot vyanden geworden.

a Psalm 6.7.

9 T.w. de stadt van Ierusalem.

10 T.w. van hertzeer over haren verlorenen welstant, ende elende daer sy in vervallen is.

11 Hebr. sy weent weenende, D. steeds, sonder ophouden.

12 Als andere lieden gerustelick liggen en slapen. Siet Iob 7. op vers 3. Men kan oock door den nacht verstaen tegenspoet ende elende. siet de aent. Iob 34. op vers 25.

13 T.w. die naburige volcken, die met haer plachten te handelen. Vers 16. klaeght sy, datse oock van Godt verlaten is.

14 De omliggende volckeren, die met Iuda een verbont gemaeckt hadden.

15 Of, by haer, of, tegen haer.

16 Siet vers 19.

3

Gimel. ¹⁷ Iuda ¹⁸ is in gevangenisse gegaen van wegen de elende, ende van wegen ¹⁹ de veelheyt der dienstbaerheyt: ²⁰ sy ²¹ woont onder de Heydenen, sy en vindt geen ruste: alle hare vervolgers ²² achterhalense ²³ tusschen de enghten. [kolom]

17 D. de inwoonders des Koninckrijcks Iuda.

18 And. verhuyst. soo dat de sin soude zijn, datter in de gemeyne wechvoeringe des Ioodschen volcks na Babylonien, noch eenige by ooghluyckinge by huys en hof gebleven zijn, maer datse van de guarnisoenen ende vreemde soldaten soo zijn geplaeght geweest, dat sy van selfs haer vaderlant, haer huys en hof verlaten hebben, op hope van de elende te ontvluchten. Andere duyden dit op de Ioden die uyt Ierusalem, ende het lant Iuda gevlucht waren uyt vreese van de aenstaende elende ende dienstbaerheyt, eer noch de Chaldeen Ierusalem ingenomen hadden.

19 Ofte, grootheyt der dienstbaerheyt, D. van wegen de groote dienstbaerheyt.

20 T.w. de Ioodsche natie. Het Hebr. woort staet in het vrouwelicke geslacht. Alsoo wort oock vers 1. de stadt van Ierusalem by een weduwe vergeleken.

21 D. sy is gedwongen te woonen onder d’afgodische, ende van Godt vreemde volckeren.

22 D. besettense, tastense aen.

23 D. op sulcke plaetsen, daer het alder-enghst is, daer men noch voor uyt, noch te rugge en kan. Andere verstaen dit van de anghsten ende benauwtheden daer sy in vervallen waren.

4

Daleth. ²⁴ De wegen Zions ²⁵ treuren, om dat niemant ²⁶ op het feest en komt, alle ²⁷ hare ²⁸ poorten zijn woest, hare Priesters ²⁹ suchten: hare jonckvrouwen zijn bedroeft, ende ³⁰ sy selfs is in bitterheyt.

24 D. de wegen die na Ierusalem gaen, gelegen op den bergh Zions.

25 D. sy liggen woest, sy en worden niet betreden, gelijck sy plachten, als de menschen by menighten te Ierusalem tot den Godtsdienst quamen. Den ongevoelicken ende onverstandigen dingen worden menschelicke affectien toegeschreven, soo in dit vers, als elders meer.

26 T.w. op die dagen die geordineert waren tot de offerhanden, insonderheyt op die hooge feestdagen, op dewelcke een yeder moeste verschijnen. Siet Exod. 23.14. Deut. cap. 16. vers 16. ende vergelijckt hier mede Psalm 42.5.

27 T.w. Zions, D. Ierusalems.

28 D. daer en is geen uyt noch ingaen door de stadtspoorten, als het voor desen pleeght te zijn. Of verstaet dit aldus, Daer en wort noch recht, noch justitie geoeffent: want sulcks pleeght in de stadts-poorten te geschieden. Siet Genes. 34.20. Ruth 4.1, 10. 2.Sam. 15.2. ende 18.4. ende 19.8. Psal. 9.14.

29 Om dat de Godtsdienst vervallen is, ende de stadt dus elendelick verwoest is.

30 Hebr. haer is bitter, D. sy (T.w. de stadt van Ierusalem) is vol groote droeffenisse, ja de gantsche natie der Ioden, van wat staet of ouderdom datse zijn, is vol hertzeer ende jammer.

5

He. Hare tegenpartijders zijn ³¹ ten hoofde geworden, hare vyanden ³² zijn gerust: ³³ om datse de HEERE bedroeft heeft van wegen ³⁴ de veelheyt harer overtredingen: hare ³⁵ kinderkens ³⁶ gaen henen [in] de gevangenisse voor het aengesichte des tegenpartijders.

31 Dat is, hebben de heerschappije over haer. Vergel. Deut. 28.13, 44. Psalm 18.44. ende 66.12. Iesa. 9.13. ende 19.15.

32 Of, leven gerustelick, of, hebben goede ruste.

33 Of, want de Heere heeftse (T.w. de stadt van Ierusalem) bedroeft, etc.

34 Of, grootheyt.

35 Van de beteeckenisse deses woorts siet Ps. 8. op vers 3.

36 Als in triumphe, om tot slaven gemaeckt te worden, ofte, gelijck men een kudde beesten, die men gerooft heeft, voor sich henen drijft. Daer wort niemant aengesien nochte verschoont, van wat ouderdom, geslachte, of staet hy zy.

6

Vau. Ende ³⁷ van de dochter Zions is ³⁸ al haren cieraet wech gegaen: hare Vorsten ³⁹ zijn als de herten, [die] ⁴⁰ geen weyde en vinden, ende ⁴¹ sy gaen krachteloos henen voor het aengesichte des vervolgers.

37 D. van ’t volck van Ierusalem.

38 Of, al hare heerlickheyt, insonderheyt de Tempel, ende Godtsdienst: mitsgaders alle die voortreffelicke gaven ende weldaden, die sy van Godt meer maels seer rijckelick ontfangen hadden.

39 D. sy hebben alle couragie verloren, sy vluchten ende loopen, gelijck de herten voor de honden ende jagers doen.

40 D. sy loopen door ’t lant teenemael verarmt, ja verhongert zijnde.

41 Geene kracht noch middel hebbende, om eenigen tegenstant te doen.

7

Zain. Ierusalem is ⁴² [in] de dagen harer elende, ende harer ⁴³ veelvoudiger ballinghschap, indachtigh ⁴⁴ aller harer gewenschter dingen, die sy ⁴⁵ van ouden dagen af gehadt heeft: dewijle haer volck door de hant des tegenpartijders valt, ende sy geenen helper en heeft: de tegenpartijders ⁴⁶ siense aen, sy spotten ⁴⁷ met hare rustdagen.

42 T.w. nu sy met kruys ende tegenspoet beanghstight is.

43 And. harer kermingen. Vergl. cap. 3. vers 19.

44 T.w. eere en goet, mitsgaders allerley soo geestelicke, als lichamelicke gaven, die sy overvloedighlick pleeght te genieten.

45 T.w. doe sy in haren fleur was. Hebr. die van ouden dagen geweest zijn.

46 Sy staen ende gapense aen als een monster.

47 Dit kan men verstaen van den gantschen Godtsdienst, religie, ende ceremonien, die de Ioden hadden, na de instellinge van Godes wet: Ofte, van de verwoestinge des Ioodschen lants, het welck ter tijt der Babylonische gevangenisse, sijne Sabbathen ofte Vyerdagen alsoo hielt, gelijck Godt gedreyght hadde, Levit. 26.34, 43. namelick, dat het lant woest, ende onbebouwt lagh.

8

Cheth. Ierusalem ⁴⁸ heeft swaerlick gesondight, daerom is sy ⁴⁹ als eene afgesonderde [vrouwe] geworden: ⁵⁰ alle diese

48 Hebr. heeft een sonde gesondight, D. swaerlick ende lange gesondight. Anders en is daer geen mensche die niet en sondight, 1.Reg. 8.46. Siet gelijcke maniere van spreken, Exod. 32.30.

49 Hebr. tot eene afgesonderde, D. als een vrouwe die van wegen hare onreynigheyt van de menschen haer moet onthouden, achtervolgens de wet, Lev. 15. vers 19. And. als een omswervende [vrouwe,] of, men heeft [het hooft] over haer geschudt. Siet 2.Reg. 19. op vers 21.

50 D. alle diese in weerde hielden, T.w. doe sy den Heere vreesde, ende heerschappije hadde over andere volcken ende natien.

[fol. 61r]

eerden, achtense onweert, dewijle sy ^{51 b} hare naecktheyt gesien hebben, ⁵² sy sucht oock, ende ⁵³ sy is achterwaerts gekeert.

51 Berooft zijnde van hare vercierselen, insonderheyt van alle Godtsaligheyt ontbloott zijnde. Vergl. Ierem. 13.22, 26. Ezec. 16.37. Hos. 2. vers 9. Nah. 3.5.

b Iesa. 47.3.

52 T.w. nu sy indachtigh wort hoe leelick dat sy Godt verlaten heeft, hulpe soeckende daer geene te vinden en was.

53 D. sy is beschaemt geworden, dewijle sy van den Heere, haren rechten man, verstooten wiert.

9

Teth. ⁵⁴ Hare onreynigheyt ⁵⁵ is in hare zoomen, sy en heeft niet gedacht ⁵⁶ aen haer ^c uyterste: daerom is sy ⁵⁷ wonderbaerlick om leege gedaelt, ⁵⁸ sy en heeft geenen trooster: ⁵⁹ HEERE, ⁶⁰ siet mijne elende aen, want de vyant ⁶¹ maeckt sich groot.

54 D. hare leelicke sonden. Een maniere van spreken genomen van de onreynigheyt der vrouwen. Dit zijn de woorden der Godtsalige Gemeynte, belijdende de rechtveerdigheyt Godes in het straffen der obstinate onboetveerdige sondaers.

55 D. is merckelick te sien: De teeckenen der schandelicker sonden die sy begaen hebben, hangen haer noch aen. Siet de aent. Levit. 18. op vers 6. ende vergelijckt Ierem. 13.22, 26.

56 Ofte, aen haer eynde, D. sy gingh voort in haer godtloos leven, niet denckende, dat haer eens reeckeninge soude afge-eyscht worden van haer doen ende laten, ende dat sy als dan hare straffe soude te dragen hebben. siet Eccles. 7.38.

c Deuter. 32.29.

57 D. op eene schielicke ende vreemde maniere. Het Koninckrijck van Iuda is na de doot des Koninghs Iosiae in twee en twintigh jaren te niete gegaen.

58 Daer is niemant diese met raet ofte daet bystant doet, vers 7.

59 Dit zijn de woorden der overgeblevene burgers van Ierusalem, ofte, des volcks Godes aldaer.

60 Verstaet hier by, ende verlost my uyt deselve. Siet Psalm 31.8. Act. 7.34.

61 D. de vyant verheft sich. siet Psalm 35. de aent. op vers 26. ende 38.17.

10

Jod. ⁶² De tegenpartijder heeft sijne hant aen alle ⁶³ hare gewenschte dingen uytgebreyt: immers heeft ⁶⁴ sy aengesien, dat ⁶⁵ de Heydenen ⁶⁶ in haer heylighdom gingen, ⁶⁷ daer van ghy geboden hadt, ⁶⁸ datse in uwe Gemeynte niet komen en souden.

62 Dit zijn wederom woorden des Propheten.

63 Hier door moet men insonderheyt verstaen de heylige gereetschap, of kostelicke vaten des Tempels, welcke de Chaldeen wech gevoert hebben, Ier. 52.17, 18.

64 T.w. de stadt van Ierusalem, D. de burgers ende inwoonders van Ierusalem.

65 De Chaldeen eygentlick.

66 Verstaet hier door het heylighdom, niet alleen het Ioodsche lant, het welck een heylighdom genoemt wort, Exod. 15.17. maer oock den heyligen Tempel, ja het Heylige der Heyligen, daer de Heydenen ingebroken zijn.

67 Ofte, van dewelcke ghy geboden hadt.

68 D. datse onder u volck niet en souden gereeckent worden: Of, datse geen ampt onder u volck bedienen en souden. Siet Deut. 23. de aent. op vers 3. ende vergel. Actor. 21.28.

11

Caph. ⁶⁹ Al haer volck suchten, ^{70 d} broot soeckende, sy hebben hare gewenschte dingen voor spijse gegeven, ⁷¹ om de ziele te verquicken: ⁷² Siet HEERE, ende aenschouwt, dat ⁷³ ick ⁷⁴ onweert geworden ben.

69 Al het volck van Iuda ende Ierusalem, van wat staet of conditie dat het zy.

70 Het woort broot beteeckent dickwils al het gene dat de mensche tot onderhoudinge des lichaems behoeft, insonderheyt alles wat men eet, soo dat broot oock somtijts vleeschbeteeckent.

d Ierem. 52.6

71 Hebr. om de ziele weder te brengen, ofte, te herstellen, D. om haer te verquicken, alsoo oock versen 16, 19. vergelijckt 1.Sam. 30.12. Psalm 23.3.

72 Van hier af tot het eynde des Capittels zijn het de woorden der burgeren van Ierusalem.

73 D. een yeder onder ons.

74 D. geringe, ende verachtsaem. Siet Psalm 12. de aenteeck. op vers 9. alsoo oock boven vers 8.

12

Lamed. ⁷⁵ En gaet het u-lieden niet aen, ghy alle die over wegh gaet? schouwt het aen, ende siet, ⁷⁶ of’er eene smerte zy gelijck mijne smerte die my aengedaen is daer mede de HEERE [my] bedroeft heeft ten dage der hittigheyt sijnes toorns.

75 Als of hy seyde, Roert u mijnen elendigen staet niet? hebt ghy geen medelijden met my? letter vry op, ende neemt het ter herte. Anders, ’t en gaet u-lieden niet aen, D. ghy laet u- lieden wel duncken dat u dit niet aen en gaet, maer, soo ghy wijs zijt, neemt het ter herte, let’er wel te dege op, ende spiegelt u aen my.

76 Vergel. Ezech. 5.9. ende Dan. 9.12.

13

Mem. ⁷⁷ Van de hooghte heeft ⁷⁸ hy ⁷⁹ een vyer ⁸⁰ in mijne beenderen gesonden, ⁸¹ daer over hy geheerscht heeft: ⁸² hy heeft mijnen voeten een nett uytgebreyt, ⁸³ hy heeft my achterwaerts doen keeren, hy heeft my woest ende sieck ⁸⁴ gemaeckt den gantschen dagh.

77 Dat is, van den hemel.

78 T.w. de Heere.

79 D. groote pijnen ende smerten, die de menschen als een vyer verteeren.

80 D. in de sterckste deelen mijnes lichaems, als Psal. 6. vers 3. Siet de aent. Iob 7.15.

81 D. dewelcke de Heere, niet eenige menschelicke kracht, bestiert, ende sulcke kracht geeft, dat het my verteert.

82 D. hy heeft my soo vast in sijne stricken, dat ick’er niet uyt geraken en kan.

83 D. doe ick hem meynde te ontvluchten, heeft hy my in sijn net gevangen, ende te rugge doen keeren.

84 Hebr. gegeven, D. hy heeft my alle middelen van verlossinge benomen.

14

Nun. ⁸⁵ Het jock mijner overtredingen is aengebonden door sijne hant, ⁸⁶ sy zijn t’samen gevlochten, ⁸⁶ sy zijn op mijnen hals ⁸⁷ geklommen: hy heeft mijne kracht doen ⁸⁸ vervallen; de Heere heeft my ⁸⁹ in [hare] handen gegeven, ⁹⁰ ick en kan niet opstaen.

85 Het sware pack mijner menighvuldiger sonden, is als met touwen vast gebonden, ende de Heere leght my dat op den hals, het welck soo swaer om dragen is, dat het my mijne krachten breeckt. Vergel. Deuter. 28.48. De menschen zijnde als muylen ende peerden, Psalm 32. soo temtse het jock ende de banden des tegenspoets.

86 T.w. mijne overtredingen, die zijn al t’samen als in een bondelken gevlochten.

86 T.w. mijne overtredingen, die zijn al t’samen als in een bondelken gevlochten.

87 D. geleyt.

88 Hebr. struyckelen.

89 D. in de macht der vyanden.

90 D. alle kracht ende vermogen is my teenemael benomen, na het oordeel van vleesch ende bloet: maer wat by de menschen onmogelick is, dat is mogelick by u, O mijn Godt.

15

Samech. De Heere heeft alle ⁹¹ mijne stercke ⁹² in het midden van my vertreden, ⁹³ hy heeft eene by een komste ⁹⁴ over my uytgeroepen, om mijne ⁹⁵ jongelingen te verbreken: ⁹⁶ de Heere heeft de wijnpersse der jonckvrouwe der dochter Iuda getreden.

91 D. mijne kloecke helden, T.w. op dewelcke ick my meest verliet.

92 D. die in my woonden.

93 D. hy heeft vele vyanden tegen my doen t’samen komen, om de bloeme mijnes volcks te niete te maken. Vergel. Zeph. 1.7, 8.

94 Of, tegen my.

95 Eygentl. keurlingen, ofte, uytgelesene, op dewelcke ick my noch eenighsins hadde mogen verlaten. Siet Hose. 9.12, 13.

96 De Heere heeft hare inwoonders door den vyant verplettert, ende in stucken gebroken, gelijck de druyven in de persse verbroken worden. Vergel. Iesa. 63.3. Apoc. 14.19, 20. ende 19.15. Anders, De Heere heeft de dochter Iuda vertreden, [als in] eene wijnpersse.

16

Ain. ⁹⁷ Om deser dingen wille weene ick, ^e mijne ooge, mijn ooge ⁹⁸ vliedt af van [kolom] water, om dat ⁹⁹ de Trooster, die mijne ziele soude ¹⁰⁰ verquicken, verre van my is: ¹ mijne kinderen ² zijn verwoest, ³ om dat de vyant d’overhant heeft.

97 T.w. van wegen mijne groote ende menighvuldige sonden, weshalven ick nu soo vele ende soo groote straffen moet dragen.

e Ierem. 13.17.

98 Ofte, daer vliett water uyt.

99 D. de Heere selfs de Godt aller vertroostinge, 2.Cor. c. 1. vers 3. Of, verstaet door den Trooster, hare vrienden diese troosten souden. siet versen 2, 7.

100 Hebr. weder brengen.

1 Dit is d’oorsake waerom sy soo grootelicks troost van doen heeft.

2 D. sy zijn in eenen desolaten staet.

3 Of, want de vyant heeft d’overhant. Vergel. boven vers 5.

17

Pe. Zion ⁴ breydt hare handen uyt, daer en is geen trooster voor haer: de ⁵ HEERE heeft van Iacob ⁶ geboden, dat die rontom hem zijn, sijne tegenpartijders souden zijn: Ierusalem ⁷ is als eene afgesonderde [vrouwe] onder hen.

4 Siet Ier. 4.31.

5 D. Godt heeft den genen die Ierusalem haten, macht gegeven, haer aen alle zijden te benauwen.

6 Door heymelicke ingevinge beweeght. Ende sulcks doet hy door sijn rechtveerdigh oordeel, hy alleen wetende het quade wel te gebruycken.

7 Siet bov. vers 8.

18

Tsade. ⁸ De HEERE is rechtveerdigh, want ick ben ⁹ sijnen monde wederspannigh geweest: ¹⁰ hoort doch alle ghy volckeren, ende siet mijne smerte: ¹¹ mijne jonckvrouwen, ende ¹¹ mijne jongelingen zijn in de gevangenisse gegaen.

8 In alle dese dingen moet ick bekennen, dat de Heere rechtveerdelick handelt. Vergl. Psal. 119. vers 137. Dan. 9.7.

9 Sijne geboden, die door den mont sijner Propheten my zijn aengedient. siet boven versen 5, 8.

10 D. ick wensche dat alle volcken der aerde, de vreeslicke oordeelen Godes over my, mochten waernemen.

11 D. de gene daer de toekomende eeuwe van soude geplantt worden. Siet Deut. capp. 28. 29.

11 D. de gene daer de toekomende eeuwe van soude geplantt worden. Siet Deut. capp. 28. 29.

19

Koph. Ick riep tot ¹² mijne liefhebbers, [maer] ^{f 13} sy hebben my bedrogen: ¹⁴ mijne Priesters, ende mijne Oudtste, hebben in de stadt den geest gegeven, als sy spijse voor sich sochten, op datse ¹⁵ hare ziele mochten verquicken.

12 D. mijne bondtgenooten, op dewelcke ick my hadde verlaten, ende by dewelcke ick hulpe ende troost plege te soecken, T.w. de Egyptenaers ende Assyriers. Siet Ier. 2.36. ende 22.20. Andere nemen’t in desen sin, Mjne liefhebbers, D. de gene welcken de sorge ende opsicht over my van Godt bevolen was, T.w. mijne Priesters ende Oudtste, die haer selven niet en hebben kunnen redden, want sy zijn versmacht, als sy, etc.

f Ierem. 30.14.

13 D. ick hebbe te vergeefs troost by haer gesocht, sy en hebben my noch met woorden, noch met wercken bystant gedaen.

14 De regeerders der kercke ende des lants.

15 Als boven vers 11.

20

Resch. ¹⁶ Aensiet HEERE, want my is bange: ^g mijn ingewant is ¹⁷ beroert, mijn herte ¹⁸ heeft sich omgekeert in het binnenste van my, want ¹⁹ ick ben seer wederspannigh geweest; van buyten heeft [my] ²⁰ het sweert van kinderen berooft, ²¹ van binnen is als de doot.

16 Siet my aen met uwe barmhertige oogen.

g Iesa. 16.11. Ier. 48.36.

17 Of, omgeroert, of, bemoddert, of, werpt dreck op, gelijck een water dat omgeroert wort. siet Iob 16. op vers 16. Psalm 46. op vers 4.

18 Van benauwtheyt light mijn herte in my en rolt, om dat ick soo grootelicks gerebelleert hebbe tegen den Heere mijnen Godt.

19 Hebr. vvederspannigh zijnde ben ick vvederspannigh gevveest.

20 Siet Deut. 32.25. Ier. 14.18. en 15.7. en 18.21.

21 Of, binnen’s huys is als de doot, of, is de doot selve. Hebr. in’t huys.

21

Schin. Sy hooren dat ick suchte, [maer] ick en hebbe geenen trooster: alle mijne vyanden hooren ²² mijn quaet, [ende] sy zijn vrolick, ²³ dat ghy ’t gedaen hebt: [als] ghy ²⁴ den dagh sult voort gebracht hebben, ²⁵ [dien] ghy uytgeroepen hebt, ²⁶ soo sullen sy zijn gelijck ick ben.

22 D. mijnen ondergangh: ofte, mijn geklagh, het welck ick dagelicks doe van wegen mijn elende, jammer, en verdriet.

23 D. dat ghy my sulcke elende ende swarigheyt hebt opgeleght, O Heere.

24 T.w. dien dagh ofte tijt der verstooringe Babels.

25 D. dien ghy door uwe Propheten, namelick Iesaiam, Ieremiam, ende andere, verkondight hebt, namelick, dat Babel op den selven soude verstoort worden.

26 D. hare elende sal dan in dese werelt soo groot zijn, als de mijne nu is: behalven de straffen ende pijnen die sy in der eeuwigheyt te verwachten hebben.

22

Thau. ²⁷ Laet al haer quaet voor u aengesichte komen, ende ²⁸ doet hen gelijck als ghy my gedaen hebt van wegen alle mijne overtredingen: want mijne suchtingen zijn vele, ende mijn herte is ²⁹ mat.

27 D. voert u ter gedachtenisse alle hare boosheden, T.w. om deselve te straffen, als ghy op uwen throon sult geseten zijn, om recht te doen. Vergel. Psalm 9.8.

28 En laetse niet ongestraft henen gaen, gemerckt ghy my dus swaerlick plaeght van wegen mijne sonden.

29 Of, svvack, of, flaeuvv. Vergl. bov. vers 13. Iob 10.20, 21. Ies. 1.5. ond. 5.17.