Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxix. Capittel.

Ieremia sendt brieven na Babel aen de Ioden, die met Iechonia gevangelick derwaerts waren gevoert, ende vermaent datse haer daer in ruste willen begeven, voor Babels vrede bidden, hare valsche Propheten ende droomers niet gelooven, noch verlossinge verwachten eer de seventigh jaren om zijn, vers 1, etc. propheteert met eenen, hoe qualick de andere overgeblevene in Iuda varen sullen, 16. met eene bysondere harde Prophetie tegen twee valsche Propheten in Babel, Achab ende Zedekia, 20. Item, Semaja, die uyt Babel na Ierusalem hadde geschreven, dat men Ieremia over sijn schrijven soude straffen, 24.

1

VOorts zijn dit de woorden des briefs, dien de Propheet Ieremia sondt van Ierusalem, tot ¹ de overige Oudtsten, die gevangelick waren wech gevoert, mitsgaders tot de Priesteren, ende tot de Propheten, ende tot den gantschen volcke, dat Nebucadnezar van Ierusalem gevangelick hadde wech gevoert na Babel;

1 Hebr. het overige der Oudtsten der gevangelicke wechvoeringe. Als boven 28. vers 4. ende onder versen 4, 22, 31.

2

(Na dat de Koningh ^a Iechonia, ende de Koninginne, ende de ² Kamerlingen, de Vorsten van Iuda ende Ierusalem, mitsgaders de ³ timmerlieden ende smeden, van Ierusalem waren ⁴ uyt gegaen.)

a 2.Reg. 24.12. etc.

2 Of, hovelingen. Siet Genes. 37. op vers 36.

3 Hebr. de timmerman ende de smit. siet boven 24. op vers 1.

4 Siet 2.Reg. 24. versen 12, 14.

3

⁵ Door de hant van Elasa, den sone Saphans, ende Gemarja den sone van Hilkia: die Zedekia de Koningh van Iuda, na Babel sondt, tot Nebucadnezar den Koningh van Babel, ⁶ seggende:

5 Dit hanght aen dese woorden van het eerste vers, dien de Propheet Ieremia sondt, door de hant, etc. D. door den dienst: Dese gesanten namen dien brief mede.

6 T.w. in den brief, als volght: Alsoo ond. versen 25, 28. etc.

4

Soo seyt de HEERE der ⁷ heyrscharen, de Godt Israëls: tot alle ⁸ die gevangelick zijn wech gevoert, die ⁹ ick gevangelick hebbe doen wech voeren van Ierusalem na Babel:

7 Siet 1.Reg. 18. op vers 15.

8 Hebr. tot de gantsche gevangkelicke wechvoeringe: als vers 1.

9 De Heere.

5

Bouwet huysen, ende woonet [daer in:] ende plantet hoven ende etet de vrucht van dien.[kolom]

6

Nemet wijven, ende gewinnet sonen ende dochteren, ende nemet wijven voor uwe sonen, ende gevet uwe dochteren aen mannen, dat sy sonen ende dochteren baren:

ende wordet aldaer vermenighvuldight, ende en wordet niet vermindert.

7

Ende soecket den ¹⁰ vrede der stadt, daer henen ick u gevangelick hebbe doen wech voeren, ende biddet voor haer tot den HEERE: want in haren ¹¹ vrede sullet ghy vrede hebben.

10 D. welvaert ende voorspoet. Siet Genes. 37. op vers 14.

11 Als ’t haer wel gaet, sal ’t u oock wel gaen.

8

Want soo seyt de HEERE der heyrscharen, de Godt Israëls; En latet uwe Propheten, ende uwe waerseggers, die in het midden van u zijn, u niet ^{b 12} bedriegen: noch en hooret niet na uwe ¹³ droomers, die ghy ¹⁴ doet droomen.

b Ierem. 14.14. ende 23.21. ende 27.15.

12 U-lieden wijs makende, dat ghy binnen twee jaren sult verlost worden.

13 Hebr. droomen. Siet boven 27. op vers 9.

14 Die ghy door uwe ydelheyt, ende licht-geloovigheyt occasie ende oorsake geeft, om u met valsche droomen te verleyden.

9

Want sy propheteeren u ¹⁵ valschelick in mijnen name: Ick en hebse niet gesonden, spreeckt de HEERE.

15 Hebr. in, of, met valsheyt.

10

Want soo seyt de HEERE; Sekerlick, ¹⁶ als seventigh jaren ¹⁷ te Babel sullen vervult zijn, sal ick u-lieden ¹⁸ besoecken: ende ick sal mijn ¹⁹ goet woort over u ²⁰ verwecken, u weder brengende tot dese plaetse.

16 Hebr. aen, of, na den mont van vervult te worden, of, zijn. Dese plaetse is seer aenmerckelick voor het gevoelen der gener, die de seventighjarige gevangenisse aenvangen te reeckenen, niet van de verwoestinge Ierusalems onder den Koningh Zedekia, maer van de wechvoeringe des Koninghs Iechonie, ende veler andere Ioden, (waer van boven vers 2.) die nu in de gevangenisse waren, als Ieremia desen brief aen haer sondt. Vergel. Ezech. 1.2. ende 33. vers 21. ende 40.1. met de aenteeck.

17 Ofte, aen, met, Babel, D. als ghy seventigh jaren aldaer sult geweest zijn, of, als Babel u soo lange in gevangenisse sal gehouden hebben.

18 Verstaet in genade. siet Genes. 21. op vers 1.

19 D. mijne goede genadige ende troostelicke beloften van uwer verlossinge vervullen.

20 Of, bevestigen, daer stellen, doen bestaen.

11

Want ick weet de gedachten, die ick over u dencke, spreeckt de HEERE: gedachten des ²¹ vredes, ende niet des quaets, dat ick u geve het ²² eynde, ende de ²³ verwachtinge.

21 Lichamelicken ende geestelicken zegen, ende niet ter contrarie. siet Gen. cap. 37. op vers 14.

22 Hebr. achterste, laetste, D. hier, eynde. siet Psalm 37. op vers 37. ond. 31. op vers 17. ende vergel. 1.Petr. 1.9.

23 D. eene uytkomste die ick belooft hebbe, ende ghy van my verwachten sult, ofte, het verwachte eynde, het eynde daer ghy na gewacht hebt, een gewenscht eynde.

12

Dan sullet ghy my ^c aenroepen, ende henen gaen, ende tot my bidden; ende ick sal na u hooren.

c Dan. cap. 9.

13

Ende ghy sullet my soecken, ende vinden: wanneer ghy na my sullet vragen met u gantsche herte.

14

Ende ick sal van u-lieden ²⁴ gevonden worden, spreeckt de HEERE, ende ick sal uwe gevangenisse wenden, ende u ^d vergaderen uyt alle de volcken, ende uyt alle de plaetsen, daer henen ick u gedreven hebbe, spreeckt de HEERE: ende ick sal u weder brengen tot de plaetse, van waer ick u gevangelick hebbe doen wech voeren.

24 Ofte, my gereet, ofte, vindelick toonen. Vergel. Psalm 46. op vers 2.

d Ierem. 23.3.

15

Om dat ghy segget: De HEERE heeft ons Propheten ²⁵ na Babel verweckt:

25 And. in Babel, D. om dat ghy u wijs maeckt, dat Godt, niet tegenstaende dat hy u na Babel heeft doen wech voeren, nochtans oock Propheten derwaerts gestiert heeft, die u souden troosten, met belofte, dat Godt het Koninckrijck van Iuda sal staende houden, ende u binnen twee jaren verlossen, ende weder te Ierusalem brengen: Daerom soo hoort nu wat de Heere desen aengaende seyt, op dat ghy de ydele hope, die u uwe valsche Propheten geven, moget verlaten, ende u houden aen de Prophetien, die ick u hier in Godts naem doe, ende in het volgende verhaelt worden. Andere hechten dit versken aen het voorgaende, aldus: Wanneer ghy geseyt sult hebben: De Heere heeft ons, etc. D. dese verlossinge sal komen, als ghy met oprechte boetveerdigheyt sult bekennen, dat ick ende andere getrouwe Propheten, van Godt verweckt zijnde, u de rechte waerheyt hebben geseyt, dat ghy na Babel soudt moeten gaen, ende niet verlost worden voor den tijt, dien Godt daer toe bestemt heeft.

16

Daerom seyt de HEERE alsoo, ²⁶ van den Koningh die op Davids throon sitt, ende van al het volck, dat in dese ²⁷ stadt woont: [te weten] uwe broederen die met u niet en zijn uyt gegaen in de gevangenisse.

26 Hebr. el, dat somtijts voor van genomen wort. Siet Iob 42. op vers 7. ende Psalm 2. op vers 7. ende onder versen 21, 31. ende 30.4.

27 Ierusalem, D. die hier gebleven zijn, tot dewelcke ghy haest in vrede meynt weder te komen, alsoo u de valsche Propheten wijs maken.

17

Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen; Siet ick sal ^e het sweert, den honger, ende de pestilentie onder hen senden: ende ick salse maken, als de ²⁸ afschouwelicke vijgen, die van wegen de boosheyt niet en konnen gegeten worden.

e Ierem. 24.8, 10.

28 Siet bov. 24.8. etc.

18

Ende ick salse achter na jagen met den sweerde, met den honger, ende met de pestilentie: ende ick salse ^{f 29} over geven tot eene beroeringe, allen Koninckrijcken der aerde; tot eenen vloeck, ende tot eenen ³⁰ schrick, ende tot eene aenfluytinge, ende tot eene smaetheyt, onder alle de volcken daer ickse henen gedreven sal hebben.

f Deut. 28. versen 25, 37, Ierem. 15.4. ende 24.9. etc.

29 Siet Deut. 28. op vers 25. ende bov. 15.4. etc.

30 And. verwoestinge, schrickelicke woestheyt.

19

Om dat sy na mijne woorden niet

[fol. 47v]

gehoort en hebben, spreeckt de HEERE: als ick mijne knechten, de Propheten, tot hen sondt, ³¹ vroegh op zijnde ende sendende, maer ghylieden en hebt niet gehoort, spreeeckt de HEERE.

31 Siet bov. 7. op vers 13.

20

Ghy dan, hooret des HEEREN woort: ³² ghy alle die gevangelick zijt wech gevoert, die ick van Ierusalem na Babel hebbe wech gesonden.

32 Hebr. de gantsche gevangelicke wechvoeringe. Als bov. vers 1.

21

Soo seyt de HEERE der heyrscharen, de Godt Israëls, van Achab, sone van Kolaja, ende van Zedekia, sone van Maaseja, die u-lieden in mijnen name ³³ valschelick propheteeren: Siet, ick salse geven in de hant Nebucadrezars des Koninghs van Babel, ende hy salse voor uwe oogen ³⁴ slaen.

33 Ofte, valsheyt, leugen.

34 D. laten ombrengen, als in het volgende verklaert wort.

22

Ende van ³⁵ hen sal een vloeck genomen worden by alle de gevangelick wechgevoerde van Iuda, die in Babel zijn, dat men segge: De HEERE stelle u als Zedekia, ende als ³⁶ Echab, die de Koningh van Babel aen den vyere ³⁷ briet.

35 T.w. van dese valsche Propheten sullen de gevangene Ioden noch een formulier ofte gewoonte van vloecken nemen, ende gebruycken, wanneerse yemant willen vervloecken. Vergel. ond. cap. 42. op vers 18. Iesa. 65.15.

36 In ’t voorgaende vers genoemt Achab.

37 D. liet braden, ofte, roosten.

23

Om dat sy eene ³⁸ dwaesheyt deden in Israël, ende overspel bedreven met de wijven harer naesten, ende spraken het ³⁹ woort valschelick in mijnen name, dat ick hen niet geboden en hadde: ende ick ben de gene die het weet, ende een getuyge [daer van,] spreeckt de HEERE.

38 Siet Genes. 34. op vers 7.

39 Ofte, een valsch woort, een woort dat valsheyt, ofte, leugen was, D. sy leerden ende propheteerden valsheyt, misbruyckende daer toe mijnen naem ende last.

24

Tot Semaja nu, den ⁴⁰ Nechelamiter, sult ghy spreken, seggende:

40 Dit schijnt een naem te zijn van afkomste, of, geboortplaetse: maer sommige meynen, dat Ieremia, ofte Godt selfs hem desen naem spottischer wijse gegeven hebbe, van wegen sijn droomen, want Chalam beteeckent droomen, bov. vers 8. Ond. vers 31. en 32. is Nechlamiter.

25

Soo spreeckt de HEERE der heyrscharen, de Godt Israëls, seggende: Om dat ghy brieven in ⁴¹ uwen name gesonden hebt tot al het volck, dat te Ierusalem is, ende tot Zephanja, den sone van Maaseja, ⁴² den Priester, ende tot alle de Priesteren, ⁴³ seggende:

41 Op uwe eygene authoriteyt, niet door mijnen last, als ghy u valschelick beroemt.

42 Den tweeden Priester. siet 2.Reg. cap. 25. vers 18. ende vergel. bov. 20. op vers 1.

43 Als bov. vers 3.

26

De HEERE heeft u tot Priester gestelt, in plaetse van den Priester ⁴⁴ Iojada, dat ghy ⁴⁵ Opsienders soudet zijn [in] des HEEREN huys, over allen man, die ⁴⁶ onsinnigh is, ende sich voor een Propheet uyt geeft, dat ghy dien stellet in de ^{g 47} gevangenisse, ende in den ⁴⁸ stock.

44 Sommige meynen, dat hy verstaet den Hoogepriester Iojada, (van wiens treflicke daden te sien is 2.Reg. c. 11. en 2.Chron. c. 23.) om, na de wijse der valsche Propheten, hem te flatteeren. Andere meynen, dat het een ander zy geweest, die ofte doot, ofte na Babel mede wech gevoert was, sulcks dat Zephania na de ordre in sijne plaetse gesuccedeert zy.

45 Of, bevelhebbers.

46 Dit duydt hy op Ieremia. Vergelijckt 2.Reg. 9. op vers 11.

g Ierem. 20.1, 2, 3.

47 Van het Hebr. woort siet boven 20. op vers 2.

48 Het Hebr. woort Tsinok wort alleenlick hier gevonden, soo dat het onseker is wat voor een soorte van gevangenisse, ofte ketenen ende boeijen, ofte oock dootstraffe het eygentlick beteeckene. Sommige vergelijckent met Zikkim, dat oock ketenen ende boeijen beteeckent: andere meynen, het zy t’samen gevoeght van Tsi, D. een schip, ende Ianak, D. zuygen, ende setten het over, zuyghschip, of, zuyghschuyte, zijnde geweest by den Persen (oock misschien by andere aengelegene volckeren) eene seer wreede dootstraffe, wanneer een mensche tusschen twee op malkanderen gepaste schuytkens geleyt ende als in gepackt wierde, het hooft, de handen ende voeten alleenlick buyten stekende, ende alsoo gelaten, onder anderen met honigh ende melck (die hy moest in zuygen) gevoedt, steeds met het aensicht na de sonne gekeert, van buyten van de vliegen, en van binnen van het gewormte ende vuyligheyt geplaeght, seer deerlick ten laetsten vergingh.

27

Nu dan, waerom en hebt ghy Ieremia, den Anathothiter, niet ⁴⁹ gescholden, die sich by u-lieden voor een Propheet uyt geeft?

49 Ende voorts gestraft na sijne verdienste.

28

Want ⁵⁰ daerom heeft hy tot ons [na] Babel ⁵¹ gesonden, seggende, ⁵² Het sal lange dueren: bouwet huysen ende woonet [daer in,] ende plantet hoven, ende etet de vrucht van dien.

50 Om te toonen, dat hy een Propheet zy. Ofte, aldus heeft hy, etc.

51 T.w. eenen brief, als boven.

52 Of, sy (de gevangenisse) sal lange dueren, langhdurigh zijn. Hebr. het, ofte, sy, lange, ofte, langhdurigh.

29

Zephanja nu, de Priester, hadde desen brief gelesen voor de ooren des Propheten Ieremia.

30

⁵³ Daerom geschiedde des HEEREN woort tot Ieremia, seggende:

53 Hier wort nu vervolght, het gene boven vers 25. was begonnen.

31

Sendt henen tot alle die ⁵⁴ gevangelick wech gevoert zijn, seggende; Soo seyt de HEERE, van Semaja, den ⁵⁵ Nechlamiter: Om dat Semaja u-lieden gepropheteert heeft, daer ick hem niet gesonden en hebbe, ende heeft gemaeckt dat ghy ^h op leugen vertrouwet:

54 Hebr. de gevangelicke wechvoeringe, als bov. vers 1.

55 Bov. vers 24. Nechelamiter. siet aldaer.

h Ierem. 28.15.

32

Daerom seyt de HEERE alsoo; Siet ick sal ⁵⁶ besoeckinge doen over Semaja den Nechlamiter, ende over sijn zaet; hy en sal niemant hebben, die in het midden deses volcks woone, ende en sal het goede niet [kolom] ⁵⁷ sien, dat ick mijnen volcke doen sal, spreeckt de HEERE: want hy heeft eenen ^{i 58} afval gesproken tegen den HEERE.

56 Door straffe. Siet Genes. 21. op vers 1.

57 D. niet beleven ende genieten. Siet Iob 7. op vers 7.

i Ierem. 28.16.

58 Siet boven 28. op vers 16.