Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxij. Capittel.

Godt sendt den Propheet te hove, om aldaer te prediken, watse moesten doen, soose wel wilden varen, vers 1, etc. ende dewijle sy het contrarie deden, dreyght hy den huyse des Koninghs ende Ierusalem het uyterste verderf, 6. Prophetie van Sallum, 10. Iojakim, 13. ende Chonia, 24.

1

ALsoo seyt de HEERE; Gaet af [in] het huys des Koninghs van Iuda, ende spreeckt aldaer dit woort,

2

Ende seght, Hoort het woort des HEEREN, ghy Koningh van Iuda, ghy die sitt op Davids throon, ghy, ende uwe knechten, ende u volck, die door dese poorten in gaen.

3

Soo seyt de HEERE; ^{a 1} Doet recht ende gerechtigheyt, ende reddet den beroofden uyt de hant des verdruckers: ende den ^b vreemdelingh, den weese, noch de weduwe, en ² onderdruckt niet, en ³ doet geen gewelt, ende en vergietet geen onschuldigh bloet in dese plaetse.

a Ierem. 21.12.

1 Siet 1.Reg. 10. op vers 9.

b Ierem. 7.6.

2 Ofte, plaget, beroovet niet.

3 Aen hen, ofte aen yemant.

4

Want indien ghylieden ⁴ dese sake ⁵ ernstelick sult doen, ^c soo sullen door de poorten van dit huys Koningen in gaen, sittende ⁶ den David op sijnen throon, rijdende op wagen ende op peerden, ⁷ hy, ende sijne knechten, ende sijn volck.

4 Ofte, dit vvoort.

5 Hebr. doende doen sult.

c Ierem. 17.25.

6 D. in Davids plaetse.

7 De Koningh, dieder zijn sal.

5

Indien ghy daer en tegen dese woorden niet en sullet hooren, soo hebbe ick by my gesworen, spreeckt de HEERE, dat dit huys tot eene woestheyt worden sal.

6

Want soo seyt de HEERE van den huyse des Koninghs van Iuda; Ghy zijt my een ⁸ Gilead, eene ⁹ hooghte Libanons: [maer] soo ick u niet en sette [als] eene woestijne, [ende] onbewoonde steden! ¹⁰

8 D. soo van my gezegent met alles wat gewenscht ende lieflick is, dat ghy den lande Gileads gelijck zijt. siet Gen. c. 37. vers 25. Ofte, (als sommige) ghy [sult] my [zijn] etc. D. ick sal u soo weynigh verschoonen, als ick Gilead gedaen hebbe. siet 2.Reg. 15. vers 29.

9 Soo verheven in eere ende hoogheyt, als de spitze Libanons, ofte de hooghste cederen, die daer op staen. Hebr. hooft.

10 Een afgebroken reden in ’t eedtsweeren gebruycklick. siet Deut. 1. op vers 35.

7

Want ick sal ^d verdervers tegen u ¹¹ heyligen elck met sijn gereetschap: die sullen ¹² uwe uytgelesene cederen omhouwen, ende ¹³ in’t vyer werpen.

d Ierem. 15.6.

11 D. daer toe afsonderen, verordineeren, beschicken, bereyden, toerusten. siet Ies. 13. op vers 3. ende vergel. bov. 6. op vers 4.

12 Hebr. de keure uwer cederen, D. (als ’t volgende uytwijst) uwe beste ende uytgelesenste huysen van cederenhout getimmert. Vergel. bov. 21. op vers 14. ende ond. versen 14, 15. ende de maniere van spreken met Genes. 23.6.

13 Ofte, neder vellen ten vyere.

8

Dan sullen vele ¹⁴ Heydenen voor by dese stadt gaen, ende sullen seggen een yeder tot sijnen naesten; ^e Waerom heeft de HEERE alsoo gedaen, aen dese groote stadt?

14 Ofte, natien.

e Deut. 29.24. 1.Reg. 9.8.

9

Ende sy ¹⁵ sullen seggen; Om dat sy ’t verbont des HEEREN hares Godts hebben verlaten; ende hebben sich voor andere goden neder gebogen, ende die gedient.

15 D. men sal antwoorden.

10

En weenet niet over den ¹⁶ dooden, ende en beklaget hem niet: Weenet ¹⁷ vry over dien ¹⁸ die wech gegaen is, want hy en sal nimmermeer weder komen, dat hy het lant sijner geboorte sie.[kolom]

16 Nam. den vroomen Koningh Iosia, die onlanghs in den slagh tegen Pharao Necho gebleven ende van den volcke seer beklaeght was, 2.Reg. 23.29. 2.Chron. 35.23, 24. desen Koningh wert wech geruckt voor dese grouwelicke verwoestingen, als oorseyt was, 2.Reg. 22.20.

17 Hebr. vveenet vveenende.

18 T.w. Ioahas, dien Pharao Necho gevangelick na Egypten gevoert hadde, 2.Reg. 23.33, 34. alwaer hy oock gestorven is. Dit duyden sommige op den Koningh Iojachin, die daer na gevangelick gegaen is na Babel, ende aldaer gestorven, 2.Reg. 24.15. ende 25.29. als oock Zedekia, 2.Reg. 25.7. ende setten het over, Den vvechgaenden, ofte, dien die vvech gaen sal, doch men heeft te letten op de volgende woorden.

11

Want soo seyt de HEERE van ¹⁹ Sallum den sone van Iosia, Koningh van Iuda, die in de plaetse van sijnen vader Iosia regeerde; die uyt dese plaetse is uytgegaen: Hy en sal daer nimmermeer weder komen.

19 Dese is (na sommiger gevoelen( Ioahas, oock genoemt Iehoahaz, ende Iohanan, sone van Iosia. Siet 2.Reg. 23.31. 2.Chron. 36.1, 2. Vergel. 2.Reg. 15.13. ende cap. 23. vers 31. 1.Chron. 3.15. wort oock een vierde soon van Iosia met desen name genoemt.

12

Maer in de plaetse, daer henen sy hem gevangelick hebben wech gevoert, sal hy sterven: ende dit lant en sal hy niet meer sien.

13

²⁰ Wee ^f dien die sijn huys bouwt ²¹ met ongerechtigheyt, ende sijne opperzalen ²² met onrecht: die ²³ sijns naesten dienst om niet gebruyckt, ende en geeft hem sijn ²⁴ arbeytsloon niet.

20 Of, hey, ô ghy, die, etc. dit, als oock het volgende, siet op den Koningh Iojakim (siet ond. vers 18.) die beschuldight wort van pracht, overdaet, onrechtveerdigheyt, gierigheyt, ende tyrannije.

f Levit. 19.13. Deuter. 24.14, 15. Habak. 2.9.

21 Hebr. met niet gerechtigheyt, D. met geene gerechtigheyt, ofte, sonder gerechtigheyt.

22 Hebr. met niet recht.

23 Ofte, sich dient van sijnen naesten, gebruyckende sijnen arbeyt, ofte, hen dvvingt te dienen. Vergel. onder 25.14. ende 27.7. ende 30. vers 8. ende 34.9.

24 Hebr. eygentlick vverck, ofte, arbeyt, D. arbeytsloon, als Num. 22.7. vvaerseggingen, of, voorseggingen, voor, loon der waerseggingen. siet wijders Lev. 19. vers 13. Iesa. 49.4. Ezech. 29.20.

14

Die daer seyt; Ick sal my een ²⁵ seer hoogh huys bouwen, ende ²⁶ doorluchtige opperzalen: ²⁷ ende hy houwt sich vensteren uyt, ende het is ²⁸ bedeckt met ceder, ende ²⁹ aengestreken met ³⁰ menie.

25 Hebr. een huys der maten, D. sonderlinge ofte boven maten hoogh ofte groot. Vergel. Num. cap. 13. op vers 32.

26 Daer in men lucht kan scheppen, ofte, daer de wint kan door waeijen, D. wijde, luchtige.

27 And. die mijne vensteren voor sich daer uyt scheurt, ende dat met ceder beschoten is, ende bemaelt het met menie, etc. Verstaende dat Iojakim uyt Godts huys hebbe laten uytbreken, tot gerijf van sijn gebouw, wat hem beliefde, latende het daer na met allerleije verwen soo overstrijcken, dat men het niet konde mercken.

28 Sijn huys is over al gesoldert ende beschoten met cederen balcken ende plancken.

29 Hebr. gesalft, ofte, salvende, D. hy laet bestrijcken, bemalen ofte beschilderen.

30 Of, vermilioen, of purperblaeuvv, sommige meynen dat het eygentlick zy het Indisch blaeuvv, gemaeckt van Indische vveedt, of (als sommige schrijven) gewassen in ’t Indisch riet, ende in het Hebr. Schaschar genoemt, van een volck in Indien (Sasuri genoemt) van waer ’t soude komen. De sin is, Dat hy sijn huys met allerleije vreemde uytstekende kostelicke verwen ende schilderijen verciert heeft. Vergelijckt Ezech. 23.14. alwaer het selve Hebr. woort gevonden wort.

15

Soudt ghy ³¹ regeeren, om dat ghy u ³² menght met den ceder? heeft niet uw’ ³³ vader ³⁴ gegeten ende gedroncken, ende ³⁵ recht ende gerechtigheyt gedaen, [ende] ³⁶ het gingh hem doe wel?

31 D. u Koninckrijck tegen Godts dreygementen vast ende bestandigh maken.

32 D. aldus, om strijt (als men spreeckt) boven uwen vader pronckt ende praelt met cederen gebouwen?

33 De vrome Koningh Iosias, als ond. vers 18.

34 D. bequamelick ende vrolick geleeft. siet Eccles. 3.13.

35 Als bov. vers 3.

36 Hebr. doe [was] hem goet, of, vvel: alsoo in’t volgende. Vergel. Ies. 3.10, 11. alwaer de Hebr. woordekens beteeckenende goet ende quaet, oock alsoo gebruyckt worden, voor vvel ende qualick gaen.

16

Hy heeft de rechtsake des elendigen ende nootdruftigen gerichtet, doe gingh het [hem] wel: is dat niet my te ³⁷ kennen, spreeckt de HEERE?

37 D. een bewijs ende vrucht van mijner ware kennisse?

17

Maer uwe oogen ende u herte en zijn niet dan op ³⁸ uwe gierigheyt: ende op onschuldigh bloet om dat te vergieten, ende op verdruckinge ende ³⁹ overlast, om [die] te doen.

38 Ofte, u gevvin.

39 Hebr. loop, als 2.Sam. 18.27. ende voorts aenloop, verstaet van gevvelt, overval, vertredinge, verpletteringe, als hier.

18

Daerom seyt de HEERE alsoo van Iojakim, sone van Iosia, Koningh van Iuda; ^f Sy en sullen hem niet ⁴⁰ beklagen, ⁴¹ Och mijn broeder, ofte, och suster! sy en sullen hem niet beklagen; Och Heere, ofte, och sijne Majesteyt!

f Ier. 16.4, 5, 6.

40 Of, misbaer bedrijven, over sijnen doot. siet Genes. 23. op vers 2. ende van Iojakims vader, 2.Chron. 35. versen 24, 25.

41 Dit zijn formulieren, gebruycklick in’t beklagen eens verstorvenen.

19

Met eene ⁴² ezels begraeffenisse sal hy begraven worden: men sal [hem] ^g sleypen ende daer henen ^h werpen, ⁴³ verre wech vande poorten Ierusalems.

42 D. men sal hem onbegraven, als een ezels aes, wech werpen.

g Ierem. 15.3.

h Ier. 36.30.

43 Buyten dit lant, in Babel, ofte onderweeghs, als hy na Babel gevoert wort. Vergel. 2.Reg. 24. op vers 6. ende 2.Chron. 36. op vers 6. ende onder 36.30.

20

⁴⁴ Klimt op den ⁴⁵ Libanon ende ⁴⁶ roept, ende ⁴⁷ verheft uwe stemme op den Basan: roept oock van de ⁴⁸ veyren; ⁴⁹ maer alle uwe liefhebbers zijn ⁵⁰ verbroken.

44 Ghy dochter mijns volcks, D. ghy volck van Iuda.

45 Dese bergen waren in’t Noorden ende Noord-oosten van Canaan gelegen, na Assyrien toe.

46 Aen de Assyriers om hulpe: dit is spots wijse gesproken, als volght.

47 Hebr. geeft.

48 Of, overvaerten, T.w. de rivieren, die men passeeren moest na Egypten, dat d’Egyptenaers u te hulpe komen: Hebr. Abarim, dat sommige nemen voor ’t geberghte Abarim, waer van Num. 33. op vers 47.

49 ’t Is te vergeefs, wil de Heere seggen, want beyde Assyriers ende Egyptenaers zijn van den Koningh van Babel t’onder gebracht, verwoest, ende machteloos gemaeckt. Vergel. bov. 2.36. Ezech. 16.26, 28. ende 23.7, 8.

50 Siet bov. 4. op vers 6.

21

Ick sprack u aen in uwen ⁵¹ grooten voorspoet, [maer] ghy seydet, Ick en sal ⁱ niet hooren: Dit is uwen ⁵² wegh van uwer ⁵³ jeught aen, dat ghy mijner stemme niet en hebt gehoorsaemt.

51 Hebr. voorspoedigheden, ofte, gerustheden, D. ick waerschouwde u, doe het u noch seer wel gingh.

i Ierem. 5.23. ende cap. 7. versen 23, 24, 25, 26, 27, 28. ende 11.7, 8. ende 13.10, 11. ende 16.12. ende 17.23. ende 18.12. ende 19.15.

52 D. maniere van doen. Siet Genes. 6. op vers 12.

53 Zedert dat ick u tot mijn volck heb aengenomen, ende mijne wetten gegeven.

22

⁵⁴ De wint sal alle uwe herders weyden, ende uwe ⁵⁵ liefhebbers sullen in de

54 D. alle uwe geestlicke ende wereltlicke Regeerders sullen beschaemt staen in hare ydele inbeeldingen, raetslagen ende hope, etc. Die hen niet meer sullen stercken, als wanneer yemant van den wint meynt te leven. Vergel. Eccles. 1. op vers 14. Hos. 12.2. Anders, afvveyden, D. sy sullen verdwijnen, als roock voor den wint.

55 Priesters ende valsche Propheten, daermede ghy geboeleert hebt.

[fol. 44r]

gevangenisse gaen: dan sult ghy sekerlick beschaemt ende te schande worden, van wegen alle uwe boosheyt.

23

O Ghy die nu in den ⁵⁶ Libanon woont, [ende] in de cederen nestelt; ⁵⁷ hoe begenadight sult ghy zijn, als u de smerten sullen aenkomen, het wee als eener barender [vrouwe!]

56 D. nu aldus praelt met gebouwen van cederen, die ghy van den Libanon haelt. Dit schijnt principalick te sien op des Koninghs huys, waer van in het volgende.

57 Als of de Heere seyde: U en sal gantsch geene genade noch gunst wedervaren van de Babyloniers, maer het contrarie, alsvolght. And. hoe gunstrijck, ofte, aengenaem sult ghy zijn? ofte, hoe sult ghy smeecken?

24

[Soo waerachtigh als] Ick leve, spreeckt de HEERE, of schoon ⁵⁸ Chonia, de sone Iojakims, des Koninghs van Iuda, een ⁵⁹ zegelringh ware aen mijne rechterhant; soo sal ick ⁶⁰ u doch ⁶¹ van daer wech rucken.

58 Hebr. Chonjahu: oock genoemt Iechonia. 1.Chron. c. 3. vers 16. ende Iojachin, 2.Reg. 24.6, 8.

59 D. noch soo lieven ende aengenamen jongelingh, met verscheyden weldaden van my verciert ende gekroont, ende van Davids zaet, dies sy meynden dat de successie ongetwijffelt soude zijn, ende datse van Babel geenen noot en hadden. siet gelijcke maniere van spreken Cant. 8.6. Hagg. 2.24.

60 Hier spreeckt Godt den Chonia selfs aen.

61 Dit kan men verstaen van de rechter hant, ofte, van Ierusalem, uyt het Konincklicke hof ende uyt Iudea, vermits sijne wechvoeringe na Babel, als volght.

25

Ende ick sal u geven in de hant der gener die uwe ⁶² ziele soecken, ende in de hant der gener, voor welcker aengesichte ghy schrickt: namelick in de hant Nebucadrezars, des Koninghs van Babel, ende in de hant der Chaldeen.

62 U na het leven staen: als dickwils.

26

Ende ick sal u, ende uwe moeder, die u gebaert heeft, uytwerpen in een ander lant, daer in ghylieden niet geboren en zijt: ende daer sult ghy sterven.

27

Ende in ’t lant, na het welcke ⁶³ hare ziele verlanght om daer weder te komen, daer henen en sullen sy niet weder komen.

63 Hebr. sy hare ziele opheffen, D. begeerte, lust, verlangen na hebben. Siet Deut. 24. op vers 15. Psalm 24. op vers 4. alsoo onder 44.14.

28

⁶⁴ Is dan dese man Chonia een veracht verstroyt ⁶⁵ afgodisch beelt? of is hy een ⁶⁶ vat, daer aen men geenen lust en heeft? Waerom zijn, hy ende ⁶⁷ sijn zaet, uyt geworpen? ja wech geworpen in een lant, dat sy niet en kennen?

64 Dit wort vraeghs wijse, als in des volcks name, voorgestelt, waer op Godts antwoort volght. ’t Blijckt dat men veel van hem gehouden heeft, van wegen sijne bevalligheyt.

65 Of, beelt, dat veracht is, ende in stucken behoort geslagen te worden, alsoo dat de stucken verstroyt worden. Van ’t Hebreeusch woort, beteeckenende eenen afgodt, of, afgodisch beelt, siet 1.Sam. 31. op vers 9. 2.Sam. 5. op vers 21.

66 Ofte, daer niet behaeghlicks in en is. Vergel. onder 48.38. Hos. 8.8.

67 D. kinderen, die hy soude mogen krijgen, ofte, gehadt heeft, (als eenige besluyten uyt Matth. 1.12.) hoewelse hem in’t Koninckrijcke niet en zijn gesuccedeert, als onder vers 30. te sien is.

29

O Lant, lant, lant! Hoort des HEEREN woort.

30

⁶⁸ Soo seyt de HEERE; ⁶⁹ Schrijvet desen selven ⁷⁰ man ⁷¹ kinderloos; eenen man [die] niet voorspoedigh en sal zijn in sijne dagen: want daer en sal niemant van sijnen zade voorspoedigh zijn, ⁷² sittende op den throon Davids, ende heerschende meer in Iuda.

68 Dit is Godts antwoort op de voorgaende vrage des volcks.

69 Teeckent het op ter gedachtenisse, als een gewis ende onwederroepelick besluyt Godts.

70 Chonia.

71 Hebr. geheel ontbloot, ofte, d’alder-ontblootste, T.w. van nakomelingen ofte successeurs, als sommige; ofte, als andere, van lant ende goet. in plaetse datse haer inbeelden, dat sijn zaet voor altoos soude regeeren. Siet hier van 1.Chron. 3. op vers 16.

72 Sommige gevoelen, dat na de Babylonische gevangenisse niet Salomons, maer Nathans (Salomons broeders) nakomelingen het regiment gehadt hebben. Andere verstaen dat Salathiel sijn eygen rechte sone door geboorte geweest is, doch Zerubbabel, die hem gevolght is na de gevangenisse, en is niet meer als een Vorst ofte Gouverneur geweest, als te sien is Hagg. 1.1. ende in het boeck Ezra, ende geensins Koningh, sittende op den throon Davids.