Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xix. Capittel.

By het teecken van eene pottebackers kruycke, die den Propheet bevolen wort te breken in het dal des soons Hinnoms, stelt Godt eerst de Politijcke ende Kerckelicke Regeerders, ende daer na den gantschen volcke in den voorhof des Tempels, door den Propheet, voor oogen, eene seer grouwelicke verstooringe van Ierusalem, van wegen de grouwelen, die sy in dat dal, ende voorts over al bedreven.

1

SOo seyt de HEERE; Gaet henen, ende koopt een ¹ pottebackers ² kruycke; ende ³ [neemt tot u] van de Oudtsten des volcks, ende van de Oudtsten der Priesteren.

1 Hebr. kruycke, kanne, of, flessche, eens formeerders van een potscherf, ofte, aerden vat, D. eene flessche die van eenen pottebacker gemaeckt is. And. eene pottebackers aerden flessche, alsoo dat het woort, dat een potscherf, ofte, aerden vat beteeckent, gevoeght worde by het woort kruycke, ende ’t woort formeerder (gelijck elders) alleen voor eenen pottebacker gebruyckt worde, de sake op een uyt komende.

2 Hebr. bakbuk, dat eene kruycke, flessche, ofte, ander drinck, ofte, watervat, beteeckent, hebbende den naem van de holle ledigheyt, ofte, het ledigen: siet onder op vers 7. Wat dese aerden flessche beteeckent siet versen 10, 11.

3 Siet ond. vers 10.

2

Ende gaet uyt na het dal des ⁴ soons Hinnoms, dat voor de deure der ⁵ Sonne-poorte is: ende roept aldaer uyt de woorden, die ick tot u spreken sal:

4 Als boven 7.31. Siet 2.Reg. 23. op vers 10.

5 Alsoo genoemt (na sommiger gevoelen) om datse was in het Oosten van des Tempels voorhof, waer van ond. vers 14. siet oock Nehem. 3. vers 29. Doch andere verstaen veel meer, datse alsoo genoemt is, om datse stont in ’t Zuyden tegen de hitte van de middagh-sonne, alwaer ’t dal Hinnoms lagh, Ios. 15.8.

3

Ende segt, Hoort des HEEREN woort, ghy ⁶ Koningen van Iuda, ende inwoonders van Ierusalem: Alsoo seyt de HEERE der ⁷ heyrscharen, de Godt Israëls; Siet ick sal een ⁸ quaet brengen over dese plaetse, [van] het welcke eenen yederen, die ’t hoort, sijne ⁹ ooren ^a klincken sullen.

6 D. Koningh met sijne Vorsten ende Regenten, als eenige dit verstaen. Vergel. ond. 46. vers 25. Anders kan men ’t oock passen op den tegenwoordigen Koningh ende sijne navolgers, tot de Babylonische gevangenisse toe.

7 Siet 1.Reg. 18. op vers 15.

8 D. plage van elende, ongeluck .

9 Siet 2.Reg. 21. op vers 12.

a 1.Sam. 3.11. 2.Reg. 21.12.

4

Om dat sy my ^b verlaten, ende dese plaetse ¹⁰ vervreemdet, ende anderen goden daer in geroockt hebben, die sy niet gekent en hebben, sy, noch hare vaders, noch de Koningen van Iuda; ende hebben dese plaetse vervult met ^c bloet der onschuldigen.

b Iesa. 65.11. Ierem. 2.13, 17, 19. ende 5.7, 19. ende 15.6. ende 17.13.

10 Van my, anderen goden die toe-eygenende, ende met alsulcke grouwelen vervullende, dat ickse niet meer voor de mijne en kenne.

c Ierem. 7.6.

5

Want sy hebben de hooghten ¹¹ Baals gebouwt, om hare sonen met ¹² vyer te verbranden, den Baal [tot] brand-offeren: ¹³ het welcke ick niet geboden, noch gesproken en hebbe, noch in mijn herte is op gekomen.

11 Een gemeene toenaem der afgoden. siet Iudic. 2. op vers 11. dewelcke hier oock den Moloch gegeven wort.

12 Siet Lev. 18. op vers 21.

13 Siet bov. 7.31, 32.

6

Daerom, siet ^d de dagen komen, spreeckt de HEERE, dat dese plaetse niet meer sal genoemt worden, het Topheth, ofte, dal des soons Hinnoms; maer Moort-dal.

d Ier. 7.32.

7

Want ick sal den ¹⁴ raet van Iuda [kolom] ende Ierusalem in dese plaetse ¹⁵ verydelen, ende salse voor het aengesichte harer vyanden doen vallen door het sweert, ende door de ¹⁶ hant der gener die hare ziele soecken: ende ick sal hare ¹⁷ doode lichamen ^e het gevogelte des hemels, ende het gedierte der aerden tot spijse geven.

14 Waer door sy ’t gewelt der Babyloniers meynen t’ontgaen.

15 Hebr. ledigh maken, ofte, ledigen, gelijck eene flessche wort geledight, datter geene vochtigheyt meer in en is. De sin is, Ick salse gantsch radeloos maken, alle hare raetslagen te niete maken. Dit schijnt te sien op de kruycke ofte flessche (waer van boven vers 1. ende ond. vers 10.) hebbende den naem van ledigen.

16 D. het gewelt der gener, die na haer leven staen. Siet 2.Sam. 4. op vers 8. alsoo onder vers 9.

17 Hebr. doot lichaem: als dickwils.

e Ierem. 15.3. ende 16.4.

8

Ende ick sal dese stadt setten tot eene ¹⁸ ontsettinge, ende tot eene aenfluytinge: al wie voor by haer gaet, sal sich ontsetten ende fluyten over alle hare plagen.

18 Siet boven 18. vers 16.

9

^f Ende ick sal haerlieden het vleesch harer sonen, ende het vleesch harer dochteren doen eten, ende sy sullen eten, een yegelijck het vleesch sijnes naesten: in de belegeringe, ende in de benauwinge, daer mede hen hare vyanden, ende die hare ziele soecken, benauwen sullen.

f Levit. 26.29. Deuter. 28.53. Thren. 4.10.

10

Dan sult ¹⁹ ghy de ²⁰ kruycke verbreken; voor de oogen der mannen die ²¹ met u gegaen zijn:

19 Woorden Godts tot Ieremia.

20 Waer van bov. vers 1.

21 Siet bov. vers 1.

11

Ende sult tot hen seggen, Soo seyt de HEERE der heyrscharen: Alsoo sal ick dit volck ende dese stadt verbreken, gelijck als men een pottebackers vat verbreeckt, dat niet weder ²² geheel kan worden: ende sy ²³ sullense in Topheth ^g begraven, om datter geene [andere] plaetse sal zijn om te begraven.

22 Hebr. geheelt, genesen.

23 Siet bov. 7.32.

g Ierem. 7.32

12

Soo sal ick deser plaetse doen, spreeckt de HEERE, ende haren inwoonderen: ende dat, om dese stadt te stellen als een ²⁴ Topheth.

24 Eene onreyne afschouwelicke plaetse. siet het volgende vers, ende bov. 7. op vers 32.

13

Ende de huysen van Ierusalem, ende de huysen der Koningen van Iuda, sullen gelijck de plaetsen van Topheth, onreyn worden: ²⁵ met alle de huysen, op welcker ²⁶ daken sy allen ²⁷ heyre des hemels geroockt ende vreemden goden ^h dranck-offeren ²⁸ geoffert hebben.

25 And. om, ofte, van wegen.

26 Om datse plat waren. Siet Deut. c. 22. op vers 8. ende onder 32.29.

27 Als boven 8.2.

h Ierem. 7.18.

28 Als bov. 7.18.

14

Doe nu Ieremia van Topheth quam, daer henen hem de HEERE gesonden hadde, om te propheteeren, ²⁹ stont hy in den voorhof van des HEEREN ³⁰ Huys, ende seyde tot al het volck.

29 Ofte, stelde hy sich, gingh, of, bleef staen.

30 D. Tempel: in welckes voorhof de gemeynte vergaderde.

15

Soo seyt de HEERE der heyrscharen, de Godt Israëls; Siet ick sal over dese stadt, ende over alle ³¹ hare steden, al het ³² quaet brengen, dat ick over haer gesproken hebbe: om datse haren ^{i 33} necke verhardet hebben, om mijne woorden niet ³⁴ te hooren.

31 Die onder haer, als hooftstadt van Iuda, gehooren.

32 Als bov. vers 3.

i Ierem. 7.26. ende 17.23.

33 Siet bov. 7.26.

34 Dat is, gehoorsamen.