Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xviij. Capittel.

Door de gelijckenisse van het werck eens pottebackers, stelt Godt sijnen volcke voor, sijne macht om haer te maken, ofte, te behouden, ende te breken, ende vermaentse daer op tot bekeeringe, versen 1, 2, etc. maer klaeght over hare wederspannigheyt ende snoode ondanckbaerheyt, diergelijcke noch onder de Heydenen, noch andersins, te vinden en zy, daerom hy haer sal moeten straffen, 12. de Propheet klaeght over hare bloetdorstige raetslagen tegen hem, ende bidt Godt, dat hyse daer over straffe, 18.

1

HEt woort, dat tot Ieremia geschiet is van den HEERE, seggende:

2

Maeckt u op, ende gaet af [in] des ¹ pottebackers huys: ende aldaer sal ick u mijne woorden doen hooren.

1 Hebr. des formeerders.

3

Soo gingh ick af [in] des pottebackers huys: ende siet, hy ² maeckte een werck op de ³ schijven.

2 Ofte, hy dede [sijn] werck, hy arbeydde.

3 Het Hebr. woort staet in’t getal van tween, om datter twee raderen of schijven zijn, die de pottebackers in haren arbeyt gebruycken, het onderste, dat grooter is, ende het bovenste, dat kleynder is, gelijck sommige betuygen, dat als noch in de Oostersche landen oock gebruycklick is. And. stoelen, formen.

4

Ende het vat, dat hy ⁴ maeckte, wert verdorven, ⁵ als leem, in de hant des pottebackers: doe maeckte hy daer van ⁶ weder een ander vat, gelijck als het ⁷ recht was in de oogen des pottebackers te maken.

4 And. dat hy van leem maeckte, met sijne handen.

5 D. gelijck leem in de hant eenes pottebackers, somtijts wel pleeght te misvallen.

6 Hebr. hy keerde weder ende maeckte dat een ander vat.

7 D. alsoo het hem goet dochte, ofte behaeghde.

5

Doe geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

6

^a En sal ick u-lieden niet konnen doen, gelijck dese pottebacker, O huys Israëls? spreeckt de HEERE: Siet ^b gelijck leem in de hant des pottebackers, alsoo zijt ghylieden in mijne hant, O huys Israëls.

a Iesa. 45.9. Rom. 9.20.

b Iesa. 64.8.

7

[In] een oogenblick sal ick spreken, over een volck ende over een Koninckrijck; dat ick het sal ^{c 8} uytrucken, ende afbreken, ende verdoen.

c Ier. 1.10.

8 Als boven cap. 1. vers 10.

8

Maer [indien] dat selve volck, over het welcke ick [sulcks] gesproken hebbe, sich [kolom] van sijne boosheyt bekeert; soo sal ick ⁹ berouw hebben over het ¹⁰ quaet, dat ick ¹¹ het selve gedachte te doen.

9 Siet Gen. 6. op vers 6. alsoo vers 10.

10 D. ongeluck, elende, plagen. alsoo vers 11.

11 Dien volcke ende Koninckrijcke.

9

Oock sal ick [in] een oogenblick spreken over een volck, ende over een Koninckrijck; dat ick het sal bouwen ende planten:

10

Maer [indien] het doet dat quaet is in mijne oogen, dat het na mijne stemme niet en hoore; soo sal ick berouw hebben over het ¹² goede, [met] het welcke ick geseyt hadde ¹³ het selve te sullen wel doen.

12 D. geluck, voorspoet, zegen.

13 Dien volcke ende Koninckrijcke.

11

Nu dan, spreeckt nu tot de ¹⁴ mannen van Iuda, ende tot de inwoonders van Ierusalem, seggende; Soo seyt de HEERE: Siet, ick ¹⁵ formeere een ¹⁶ quaet tegen u-lieden, ende dencke tegen u-lieden eene ¹⁷ gedachte: [Soo] ^e bekeert u nu, een yegelick van sijnen boosen wegh, ende ¹⁸ maket uwe wegen ende uwe handelingen goet.

14 Als bov. 17.25. ende 4.3.

15 Het Hebr. woort is het selve, dat boven eenen pottebacker beteeckende. Als of de Heere seyde: Ick sal een quaet tegen u bereyden ende backen, etc.

16 Als vers 8.

17 D. ick hebbe voor genomen dat quaet over u te brengen. Vergel. 2.Sam. cap. 14. vers 14. ende onder vers 18.

e 2.Reg. 17.13. Ierem. 7.3. ende 25.5. ende 26.13. ende 35.15.

18 Siet boven 7. op vers 3.

12

Doch sy seggen, ^{f 19} ’t Is buyten hope: maer wy sullen na onse gedachten wandelen, ende wy sullen doen, een yegelijck het ²⁰ goetduncken sijns boosen herten.

f Ierem. 2.25.

19 Siet bov. 2.25. ende 6.16.

20 Als bov. 3.17.

13

Daerom, soo seyt de HEERE; ^g Vraget nu onder de Heydenen; wie heeft alsulcks gehoort? De ²¹ jonckvrouwe Israëls doet eene seer ²² afschouwelicke sake.

g Ierem. 2.10.

21 Vergel. bov. 14. vers 17.

22 Vergel. bov. 5.30.

14

Sal men oock ²³ om eenen rotzsteen des velts verlaten den sneeuw Libanons? sullen oock de ²⁴ vreemde, koude, vlietende wateren verlaten worden?

23 D. sal men de lieflicke verkoelende sneeuw des berghs Libanons (waer by sich Godt vergelijckt) verlaten om eenen dorren droogen rotzsteen des velts? waer by de afgoden ende de afgoderije vergeleken worden.

24 Die uyt andere af gelegene berghachtige plaetsen door verholene gangen afvlieten ende met canalen af geleydet worden, ende ten laetsten in eene stadt, ofte na by, eene frissche, koele, ende seer aengename fonteyne maken ofte uyt geven, soo dat het sotheyt soude zijn die te verlaten, ende elders ander water te soecken. Anders, sullen oock de stroomen, (T.w. die by der hant ofte na by zijn) verlaten worden [om] vreemde, ofte, uytlantsche, of, schricklick (gelijck het woort vreemt oock genomen wort, Iesa. 28.21.) koude wateren, die onbekent, ongesont, ende seer schadelick mochten zijn? De meyninge deses verskens (dat verscheydentlick wort overgeset) is, dat Godts volck seer dwaeslick handelde, verlatende den waren Godt ende Godtsdienst daer in haer heyl bestont, ende loopende tot Heydensche afgoden ende hulpe, tot haer eygen verderf.

15

Nochtans heeft mijn volck mijner ^h vergeten, sy roocken der ²⁵ ydelheyt: want ²⁶ sy hebbense doen aenstooten op ²⁷ hare wegen, [op] de ^{i 28} oude paden, op dat sy mochten wandelen in stegen van eenen ²⁹ wegh die niet ³⁰ opgehooght en is.

h Ier. 2.32. ende 3.21. ende 13.25.

25 Den afgoden, als boven 14.22.

26 De valsche Propheten hebben te wege gebracht, dat het volck sich ergerende aen den rechten Godtsdienst, tot afgoderije geweken is. Vergel. Mal. 2.8.

27 Die haer van Godt waren voor geschreven.

i Ier. 6.16.

28 Hebr. paden der eeuwigheyt, D. oudtheyt, die in voortijden van Godt waren geleert, door Mosen verklaert, ende van de vrome voorvaderen bewandelt. Van dese beteeckeninge des woorts Olam, siet bov. 2. op vers 20. ende 6.16.

29 Of, ongebaenden wegh: als daer zijn rotzsteenen ende sneeuwachtige bergen, waer van in het voorgaende vers.

30 D. niet gebaent, daer op het onbequaem ende gevaerlick is te wandelen.

16

³¹ Om haer lant te stellen ^k tot eene ³² ontsettinge, [tot] eeuwige ³³ aenfluytingen: al wie daer voor by gaet sal sich ontsetten, ende met sijn ³⁴ hooft schudden.

31 Ofte, stellende, etc. D. dese straffen daer door veroorsakende ende over haren hals halende, of, op dat ick daer door vertoornt zijnde, haer lant, etc. Vergelijckt ond. 27.10, 15. Thren. 2.14. Mich. 6.16. met d’aent.

k Ier. 12.11. ende 19.8. ende 49.13. ende 50.13.

32 D. materie van schrick ende verwonderinge. And. verwoestinge. alsoo ond. 19.8. ende 25.9. ende 29.18. etc.

33 Of, schuyfelingen, sijfelingen, pijpingen der eeuwigheyt: teeckenen van smaetheyt ende schande. siet 1.Reg. 9. op vers 8. ond. 19.8. ende 25.9, 18. ende 29.18. etc.

34 Siet 2.Reg. 19. op vers 21.

17

³⁵ Als een ^l ooste wint, sal ickse ^m verstroijen voor het aengesichte des vyants: Ick sal hen den ³⁶ necke ende niet het aengesichte laten sien, ten dage hares ³⁷ verderfs.

35 D. als of ick een ooste wint ware. Of, als [met] eenen oosten wint. die seer sterck ende doordringende was in die landen. Siet Exod. 10. op vers 13. Iob 27. op vers 21.

l Ies. 27.8. ende 29.6. Ier. 4.11, 12, 13.

m Ier. 13.24.

36 D. my afkeerigh, ende niet goetwilligh of gunstigh tegen hen toonen, gelijck sy tegen my oock gedaen hebben. Hebr. ick sal haer den necke, ende niet het aengesichte sien, ’t welck eenige alsoo verstaen, dat Godt haer vluchtende, van achter sal na sien, of vervolgen. siet ond. 32.33.

37 Of, dootlicken ongevals.

18

Doe seyden ³⁸ sy; Komt aen, laet ons ³⁹ gedachten tegen Ieremia dencken; want ⁿ de ⁴⁰ wet en sal niet vergaen van den Priester, noch de raet van den Wijsen, noch het woort van den Propheet; Komt aen, ende laet ons hem slaen ⁴¹ met de ^o tonge, ende en laet ons niet luysteren na eenige sijne woorden.

38 Tot dewelcke Ieremia dit alles door Godts bevel gesproken hadde. siet bov. vers 11. of, sy hebben geseyt, of, seggen.

39 D. aenslagen tegen hem maken, practijcken practiseeren, om hem van kanten te helpen. Vergel. de maniere van spreken met vers 11.

n Mal. 2.7.

40 Of, leere. siet Psal. 1. op vers 2. Sy willen seggen, dat Ieremia een valsch Propheet is, om dat vast alle, die onder Godts volck in aensien zijn, als Priesters, Oudtsten, ende andere Propheten, hem tegen spreken, van welcken sy nochtans gelooven, dat Godts Geest hen niet en verlaet, ende dat mense moet gehoorsamen. siet Deut. 17.9, 10. Malach. 2.7, 8. Ioan. 7.48, 49.

41 Hem met valsche getuygenissen overvallen, ende als eenen valschen Propheet ter doot helpen. And. om der tongen wille, D. om sijne verdrietlicke ende ondraeghlicke Prophetien.

o Ierem. 9.8.

19

HEERE, luystert na my: ende hoort na de stemme ⁴² mijner twisteren.

42 D. der gener die met my twisten, van dewelcke hy boven geklaeght heeft, datse van hem afvveken. cap. 17. vers 13.

[fol. 42v]

20

⁴³ Sal dan quaet voor goet vergolden worden? want sy hebben ⁴⁴ mijne ziele eenen kuyl gegraven: Gedenckt dat ick voor u aengesichte gestaen hebbe, om ⁴⁵ goet voor hen te spreken, om uwe grimmigheyt van hen af te wenden.

43 Is dat betaemlick? Heb ick dat met mijne getrouwigheyt aen haer verdient? wil de Propheet seggen.

44 D. eenen aenslagh gemaeckt om my het leven te benemen.

45 Ofte, het goede, ten besten, D. om voor hen te bidden: sulcks dat ghy my hebt moeten bevelen, dat ick geene voorbeden meer en soude doen. siet bov. 7.16. en 11.14. en 14.11.

21

Daerom, ⁴⁶ geeft hare sonen den ^p honger over, ende doetse ⁴⁷ wech vloeijen door het ⁴⁸ gewelt des sweerts, ende laet hare wijven van ⁴⁹ kinderen berooft ende weduwen worden, ende laet hare mannen ⁵⁰ door de doot omgebracht, [ende] hare jongelingen ⁵¹ met den sweerde geslagen worden in den strijt.

46 Vergel. dit gebedt met Psalm 69. vers 23, etc. ende 109. vers 6, etc. ende siet d’aenteeck. aldaer.

p Psalm 109.10.

47 Hare krachten vergaen als water dat uytgestort is: ofte, haer bloet wech vloeijen, etc. Vergel. 2.Sam. 14. vers 14. Psal. 22.15. ende 63. vers 11. Ezech. 35.5.

48 Of, middel des sweerts. Hebr. handen des sweerts. Alsoo Iob 5.20. siet aldaer.

49 Vergel. bov. 15. versen 7, 8.

50 Hebr. gedoodde des doots zijn.

51 Hebr. geslagene des sweerts.

22

Laet’er een geschrey uyt hare huysen gehoort worden, wanneer ghy haestelick eene ⁵² bende over hen sult ⁵³ brengen: dewijle sy eenen ⁵⁴ kuyl gegraven hebben om my te vangen, ende stricken ⁵⁵ verborgen voor mijne voeten.

52 Een hoop van roovende ende verdervende krijghslieden, T.w. de Babyloniers.

53 Ofte, gebracht hebben.

54 Vergel. Psalm 7.16. ende 9.16. ende 35.7. ende 57.7. etc.

55 D. in het verborgen geleyt, om my te doen vallen.

23

Doch ghy, HEERE, weet allen haren raet tegen my ⁵⁶ ter doot; en maeckt geene ⁵⁷ versoeninge over hare ongerechtigheyt, ende en delght hare sonde niet uyt ⁵⁸ van voor u aengesichte: maer ⁵⁹ laetse neder gevellet worden voor u aengesichte; handelt [alsoo] ⁶⁰ met hen, ten tijde uwes toorns.

56 Streckende om my te dooden.

57 Of, en bedeckt niet genadighlick. Vergel. Psalm 65.4. met d’aent.

58 Datse niet soude voor u blijven in gedachte ende reeckeninge, om gestraft te worden.

59 Hebr. laetse neder gevellede, neder gestortede, ofte, neder gestootene zijn: alsoo datse tot aenstooten ende struyckelen gebracht zijnde, voorts neder gestort worden.

60 Ofte, tegen hen.