Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Lxiiij. Capittel.

Het volck Godes vaert voort in sijn gebedt, ’t welcke het op het eynde van het 63 Capittel begonnen heeft, vers 1. biddende dat Godt haer wille verlossen, gelijck hy voormaels gedaen heeft, 3. bekennende ende belijdende hare vuyle sonden, 6. ende onweerdigheyt, 8. biddende insonderheyt om de opbouwinge Ierusalems, 10.

1

¹ OCh dat ghy de Hemelen ² scheurdet, dat ghy neder quaemt, dat de bergen van u aengesichte ³ vervloten;

1 Dit hanght noch aen het laetste vers des 63 Cap. zijnde een continuatie van ’t gebedt der Kercke, dat Godt sijne hulpe soude willen uyt den Hemel doen blijcken tot verderf harer vyanden, ende tot harer verlossinge, voornemelick door de komste des Messiae in den vleesche, waer op gesien wort vers 4.

2 T.w. ontsteken zijnde met yver en grimmigheyt, gelijck de naest-volgende woorden sulcks breeder aenwijsen, allegaer daer toe streckende, om Godt te bidden, dat hy sich in glorie ende macht soude willen openbaren, gelijck hy dede doe hy sijne wet gaf, Exod. cap. 19.

3 D. dat sy mochten smelten, ende als water af vlieten, als verbaest zijnde van de tegenwoordigheyt uwer Majesteyt. Siet dergelijcke allegorische maniere van spreken Deuter. 32.2. Iudic. 5.4, 5, etc. Psal. 18.8. ende 97. vers 5.

2

Gelijck ⁴ een smeltvyer brant, [ende] het vyer de wateren doet opbobbelen; om ⁵ uwen name ⁶ uwe wederpartijders bekent te maken! laet [alsoo] de Heydenen van u aengesichte beven.

4 Hebr. een vyer der smeltingen, D. gelijck een vyer het welck ’tgene dat men gieten wil, doet smelten: ende gelijck het vyer het water doet opbobbelen.

5 D. uwe macht, met dewelcke ghy u aen uwe vyanden wreeckt.

6 D. de vervolgers uwer Kercke, die ghy houdt voor uwe vyanden. Vergelijckt Actor. 9.4.

3

⁷ Doe ghy vreeslicke dingen dedet, [die] wy niet en verwachtten: ⁸ Ghy quaemt neder, van u aengesichte vervloten de bergen.

7 T.w. ten tijde onser vaderen, soo in Egypten, als in de woestijne.

8 And. op dat ghy neder quaemt, ende de bergen voor u aengesichte vervloten.

4

⁹ Ia van oudts en heeft men ’t ^a niet gehoort, noch met ooren vernomen, ¹⁰ noch geen ooge en heeft’et gesien, behalven ghy, O Godt, [wat] ¹¹ hy doen sal dien ¹² die op hem wacht.

9 Dit is voornamelick te verstaen van de verborgentheden des H. Euangeliums, onbekent ende onbegrijpelick in der menschen verstant, behalven de gene die het Godt door sijnen Geest openbaert, gelijck d’Apostel Paulus dit is bewijsende uyt dese plaetse 1.Cor. 2.9, 10.

a Psalm 31.19, 20. 1.Corint. 2.9.

10 Ia het en is noyt in eeniges menschen herte, of gedachte gekomen, gelijck d’Apostel getuyght, 1.Cor. 2.9.

11 Voor, wat ghy doen sult, D. wat weldaden dat ghy doen sult. D’Apostel seyt wat Godt bereyt heeft: T.w. het Koninckrijcke der Hemelen, ’t welck sulck een groote heerlickheyt is, dat sy alle menschelick verstant verre te boven gaet.

12 D’Apostel verklaert dese woorden, voor de gene die hem lief hebben, want op Godt wachten, is een vrucht der liefde. Vergel. met dese plaetse Psal. 31.20.

5

¹³ Ghy ontmoet ¹⁴ den vrolicken, ende die gerechtigheyt doet, ¹⁵ den genen die uwer gedencken op uwe wegen: siet, ¹⁶ ghy waert verbolgen, om dat wy gesondight hebben; in ¹⁷ deselve is de eeuwigheyt, ¹⁸ op dat wy behouden wierden.

13 T.w. met uwe genade ende goedertierenheyt, ende harer hulpe: gelijck de Engelen Iacob ontmoeten, Gen. 32.1. Op andere plaetsen beteeckent het eene ontmoetinge tot schade of quetsinge, als Exod. 5.3.

14 Die sich met vreught begeven om u te dienen, of, die haer in u verblijden.

15 D. die u loven en prijsen van wegen uwe wonderlicke regeeringe ende bescherminge.

16 Ende derhalven hebt ghy ons geslagen.

17 T.w. uwe wegen, wetten, ende wille: of, in uwe genade ende goedertierenheyt, die ghy u volck steets bewijst.

18 D. soo wy in deselve hadden gewandelt, souden wy behouden zijn geweest. And. Siet ghy waert verbolgen, om dat wy altoos tegen deselve (T.w. wegen) hebben gesondight, nochtans zijn wy behouden.

6

Doch wy alle zijn als een onreyne, ende ¹⁹ alle onse gerechtigheden zijn ²⁰ als een wechwerpelick kleet: ende ^{21 b} wy alle vallen af, ²² als een bladt, ende onse ²³ misdaden voeren ons henen wech, als een wint.

19 D. alle onse beste wercken, of het gene dat wy souden mogen goets gedaen hebben: Verstaet hier by, indien ghy het na de strengigheyt uwer rechtveerdigheyt soudt willen examineeren, ons aensiende in onse eygene nature, buyten Christum. siet Phil. 3.8.

20 Hebr. als een kleet der wechwerpinge: of, als een vuyl besoetelt kleet: of, een kleet van lompen en lappen t’samen gevlickt. Siet ter contrarie hoedanige wy zijn in Cristo Iesu, Apoc. 19.8.

21 Of, wy verwelckeren, T.w. van wegen uwen toorn tegen ons ontsteken, dien wy met onse sonden veroorsaeckt hebben. Siet Psalm 90.5, 6.

b Psalm 90.5, 6.

22 Vergel. dese plaetse met Iude vers 12. het contrarie is Psalm 1.3.

23 Dit woort begrijpt niet alleen de misdaden, maer oock de straffe der selver.

7

Ende daer en is ²⁴ niemant, die uwen name ²⁵ aenroept, die sich opweckt, ²⁶ dat hy u aengrijpe: want ghy ²⁷ verberght u aengesichte voor ons, ende ghy doet ons smelten, ²⁸ door het middel van onse ongerechtigheden.

24 D. heel weynige.

25 T.w. met waren geloove, ende met oprecht berouw ende leetwesen, gelijck het betaemt.

26 T.w. om u te rugge te houden, dat ghy niet voort en gaet met ons in uwen toorn te slaen. And. die sich aen u vast houdt.

27 Siet Deut. 31.17.

28 Of, door de kracht van onse ongerechtigheden. Hebr. door de hant onser ongerechtigheden. De sin is, Onse sonden hebben het vyer uwes toorns ontsteken, door het welcke wy versmolten, ende verdelght worden.

8

Doch nu HEERE, ²⁹ Ghy zijt onse Vader: wy zijn leem, ende ghy zijt onsen ³⁰ pottebacker, ende wy alle zijn uwer handen werck.

29 Godt is aller menschen Vader, ten dien aensien dat hyse alle geschapen heeft: Maer sijner uytverkorenen oock daerom, om dat hyse uyt genade tot kinderen heeft aengenomen. Siet Rom. cap. 8. versen 15, 16.

30 Of, formeerder, of, die ons geformeert heeft, ons herte formeerende, gelijck een pottebacker uyt kley of leem, een vat formeert.

9

HEERE, en weest niet soo seer verbolgen, ende en ^c gedenckt niet eeuwighlick der ongerechtigheyt: siet, aenschouwt doch, wy alle zijn u volck.

c Psalm 79.8.

10

³¹ Uwe heylige steden zijn een woestijne geworden, Zion is een woestijne geworden, ³² Ierusalem een verwoestinge.[kolom]

31 Hebr. de steden uwer heyligheyt, T.w. Zion, ende Ierusalem, ende verstaet hier door Zion de stadt Davids, die het boven deel der stadt van Ierusalem was, getimmert op den bergh Zions: Ende door Ierusalem wort het beneden deel der stadt verstaen. Ofte men kan door de heylige steden verstaen in het gemeen de steden Iuda, als zijnde steden des heyligen lants, ende van Godts heyligh volck: ende voorts Zion ende Ierusalem, als volght.

32 D. Ierusalem is verwoest. Siet Psalm 79.1.

11

³³ Ons heyligh, ende ons heerlick huys, daer in onse vaders u loofden, ³⁴ is met vyere verbrant: ende alle onse gewenschte dingen, zijn tot woestheyt geworden.

33 T.w. de Tempel, in welcken de heylige Godtsdienst verricht wiert, ende daer Godt sijne heerlickheyt ende tegenwoordigheyt sien liet. Siet 1.Reg. 8. vers 13, etc.

34 T.w. van de Babyloniers. Want het schijnt, dat dit gebedt van den Propheet den volcke zy voor geschreven geweest, om te spreken ten tijde van de Babylonische gevangenisse. Anders, is [ge-eygent] ten vyere. Hebr. is geworden tot verbrandinge des vyers. De eerste Tempel is verbrant door Nebucadnezar, 2.Reg. 25.9. De tweede door den Keyser Titus. Siet Matth. 24.2.

12

HEERE, soudt ghy u ³⁵ over dese dingen ³⁶ in houden? soudt ghy stille swijgen, ende ons soo seer ³⁷ bedrucken?

35 T.w. over desen elendigen staet uwes volcks.

36 Of, op houden, T.w. sonder wrake te doen over onse vyanden, ende sonder ons wederom te Ierusalem te brengen, om den Tempel te herbouwen, ende om uwen heyligen Godtsdienst te herstellen?

37 Of, neder slaen.