Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Lviij. Capittel.

De Heere beveelt den Propheet, dat hy de Ioden hare huychelerije, insonderheyt in’t vasten, soude verwijten, vers 1, etc. ende haer leeren wat een recht vasten zy, ’t welck hy vereyscht, 6. belovende den genen die hem in oprechtigheyt des herten dienen, ende de boosheyt af leggen, insonderheyt die sijne Sabbathen oprechtelick onderhouden, allen welvaert ende zegen, 8, etc.

1

ROept uyt der kele, ¹ en houdt niet in, verheft uwe stemme als een basuyne, ende verkondight mijnen volcke hare overtredinge, ende den huyse Iacobs hare sonden.

1 En houdt uwe stemme niet op, of, niet in.

2

² Hoewel sy my ³ dagelicks ⁴ soecken, ende ⁵ eenen lust hebben aen de kennisse mijner wegen, als een volck dat gerechtigheyt doet, ende het recht sijnes Godts niet en verlaet, ⁶ vragen sy my na de rechten der gerechtigheyt, ⁷ sy hebben eenen lust tot Godt te naderen.

2 Of, want sy soecken my dagelicks.

3 Hebr. dagh, dagh. siet Psal. 61. op vers 9.

4 D. in den tempel komen, om my hare offerhanden te brengen, ende hare gebeden aldaer te doen: maer ’t en gaet haer niet ter herten, het geschiet al uyt hypocrisie.

5 D. haer gelaten als of sy daer eenen oprechten lust aen hadden, dat sy de Priesters hooren de Wet lesen ende verklaren.

6 T.w. door de Propheten.

7 Hebr. sy hebben lust tot de naderinge Godes, D. sy stellen haer uytwendelick alsoo aen, als of sy lust daer aen hadden, ende als of het hen ernst ware mijne geboden te weten, ende haer leven na deselve aen te stellen.

3

[Seggende,] ⁸ Waerom vasten wy, ende ghy en siet het niet aen? [waerom] ⁹ quellen wy onse ziele, ende ¹⁰ ghy en weet het niet? ¹¹ siet, ten dage wanneer ghylieden vastet, ¹² soo vindet ghy [uwen] lust, ende ghy eyscht strengelick ¹³ allen uwen arbeyt.

8 Dit zijn de woorden der huychelaers, die door haren huychelischen ende uyterlicken Godtsdienst, vele by Godt meenen te verdienen.

9 T.w. met vasten ende honger te lijden. siet Levit. 16.29.

10 D. houdt u als of ghy het niet en wist.

11 Dit is de antwoorde des Heeren op de voorgaende vrage der Ioden, als of hy seyde, Wilt ghy d’oorsake weten waerom u-lieder vasten my niet aengenaem en is? siet, ick salse u seggen: uwe hypocrisie isser oorsake van, want terwijle dat ghy vast, soo en laet ghy niet af van boose stucken te bedrijven.

12 D. soo richt ghy uyt wat u behaeght, als vers 13. Ofte, ghy beneerstight u om te vinden ende te genieten daer ghy lust ende genoeghte aen hebt.

13 Hebr. smerten, D. arbeyt die uwe knechten ende maeghden met smerte moeten doen. And. allen uvven arbeyt, D. al u goet dat ghy met arbeyt verkregen hebt, ende voorts uwe schulden die ghy van u goet hebt uyt staen, vordert ghy strengelick. Siet Prov. 5.10.

4

Siet, ¹⁴ tot twist ende gekijf vastet ghylieden, ende ¹⁵ om godtlooslick met de vuyst te slaen: en vastet niet ¹⁶ gelijck heden, ¹⁷ om uwe stemme te doen hooren in der hooghte.

14 D. om met uwe knechten, maeghden, schuldenaers, ende andere te twisten.

15 Hebr. om met de vuyst der godtloosheyt te slaen, T.w. uwe knechten ende maeghden.

16 Hebr. als heden of, na desen dagh. ’t Welck eenige uytleggen, gelijck het desen dagh [vereyscht] in den welcken Godt doet blijcken, dat hy tegen u-lieden vertoornt is.

17 D. op dat u gebedt verhoort worde in den Hemel by Godt.

5

^a Soude ’t sulck een vasten zijn, ¹⁸ dat ick verkiesen soude, dat de mensche ¹⁹ sijne ziele eenen dagh quelle? dat hy sijn hooft kromme gelijck een biese, ende eenen sack ende assche onder [sich] spreyde? soudt ghy dat een vasten heeten, ende ²⁰ eenen dagh den HEERE aengenaem?

a Zach. 7.5.

18 D. dat my aengenaem soude wesen.

19 T.w. alleen uytwendelick, sonder innerlick met een rechtmatigh berouw sijner sonden geraeckt te zijn, ende sich alsoo oprechtelick voor Godt te verootmoedigen: ofte aldus, Een dagh dat de mensche sijn ziele quelle.

20 Hebr. eenen dagh der aengenaemheyt des Heeren, of, den Heere.

6

Is niet dit het vasten dat ick verkiese? Dat ghy los maeckt ²¹ de knoopen der godtloosheyt, dat ghy ontdoet de banden ²² des jocks, ende dat ghy vry los latet ²³ de

21 D. de sware dienstbaerheyt uwer broederen, die haer selven uyt armoede aen u verkocht hebben, ende die ghy onbarmhertelick tot swaren arbeyt aendrijft, als of het vreemde slaven waren, het welck Godt verbiet Lev. 25.39. siet de aent. aldaer.

22 T.w. des jocks, ofte der dienstbaerheyt, die ghy uwe verarmde broederen op leght, deselve onderdruckende met uwen woecker ende boose practijcken.

23 Ofte, gebrokene, D. tot verderf, of tot niet gebrachtte.

[fol. 28v]

verpletterde, ende alle ²⁴ jock verscheurt?

24 Iock) Dat is, sware, ende onverdragelicke lasten. In somma, de Heere leert in dit ende in het volgende vers, dat wanneer men recht ende wel vasten sal, soo en moet men sich niet alleen onthouden van lichamelicke spijse, maer men moet oock wercken des lichts doen.

7

^b Is’t niet dat ghy den hongerigen u broot ²⁵ mede deylt, ende de arme ²⁶ verdrevene in huys brenght? als ghy ²⁷ eenen naeckten siet, dat ghy hem ²⁸ deckt, ende dat ghy u ²⁹ voor u vleesch ³⁰ niet en verberght?

b Ezech. 18.7, 16. Matth. 25.35.

25 Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick in twee stucken deelen, als wanneer yemant een broot midden door snede, ende gave sijnen nootdruftigen broeder d’eene helft.

26 De sin is, Die als rebelle uyt haer vaderlant t’onrechte verdreven zijn. And. de elendige, bedruckte, T.w. door de geweldige heerschappije der Grooten.

27 D. eenen qualick gekleedden. siet Iob 22. op vers 6.

28 T.w. met kleederen.

29 Voor uwen naesten, die eenerley vleesch ende bloet heeft gelijck ghy. siet Nehem. cap. 5. de aent. op vers 5.

30 Verstaet hier by, maer dat ghy door de armoede ende elende uwer broederen u tot barmhertigheyt laet bewegen.

8

Dan sal ³¹ u licht voort breken als de dageraet, ende uwe genesinge sal snellick uyt spruyten: ende ³² uwe gerechtigheyt sal voor u aengesichte henen gaen: [ende] ³³ de heerlickheyt des HEEREN ³⁴ sal uwen achtertocht wesen.

31 D. u geluck en vreught. siet Esth. 8. op vers 16. ende Iob cap. 18. op vers 6.

32 D. de vrucht uwer gerechtigheyt, T.w. uwe gelucksaligheyt, die u de Heere uyt genade geven sal. Siet Psalm 24. op vers 5. Andre verstaen hier door de gerechtigheyt den Heere Christum selfs, als Ierem. 23.6.

33 D. de gelucksaligheyt, die haren oorspronck heeft uyt de goetheyt ende macht des Heeren, die daer mede sijne heerlickheyt te kennen geeft.

34 Hebr. sal u versamelen. siet de aent. Num. 10. op vers 25. Iesa. 52. op vers 12.

9

Dan sult ghy roepen, ende de HEERE ³⁵ sal antwoorden, ghy sult schreeuwen, ende hy sal seggen, Siet [hier] ben ick; soo ghy uyt het midden van u wech doet ³⁶ het jock, ³⁷ ’t uytsteken des vingers, ende ³⁸ het spreken ³⁹ der ongerechtigheyt.

35 D. hy sal u verhooren.

36 Siet bov. vers 6.

37 D. het dreygen, als ghy yemant met de vinger dreyght: of, als ghy met het opsteken des vingers, ofte het opheffen van de vuyst te kennen geeft het voornemen dat ghy hebt om u gewelt in het werck te stellen.

38 T.w. als ghy uwen naesten scheldt ende smaet.

39 Of, ondeught, ydelheyt.

10

Ende soo ghy ⁴⁰ uwe ziele opent voor den hongerigen, ende ⁴¹ de bedruckte ziele verzadight: dan sal ⁴² u licht in de duysternisse op gaen, ende ⁴³ uwe donckerheyt sal zijn als de middagh.

40 Of, uwe ziele voort brenght, D. u herte, u selven, uwe hertelicke goetgunstigheyt. De sin is, Soo ghy u herte den hongerigen opent, ende uyt mededoogentheyt den armen ende hongerigen goet doen sult.

41 D. den bedruckten mensche.

42 Verstaet hier door het licht, zegen ende welstant. siet bov. vers 8. gelijck door duysternisse allerley tegenspoet. siet Gen. c. 15. de aent. op vers 12.

43 D. uwe elenden ende swarigheden sullen in blijdschap verandert worden.

11

Ende de HEERE sal u gedurighlick ⁴⁴ leyden, ende hy sal uwe ziele verzadigen ⁴⁵ in groote drooghten, ende uwe beenderen ⁴⁶ veerdigh maken: ende ghy sult zijn als een gewatert hof, ende als een ⁴⁷ sprinckader der wateren, welckes wateren niet en ⁴⁸ ontbreken.

44 Gelijck een herder sijne schapen leyt.

45 Hebr. in dorrigheden, D. in diere tijden ende hongers noot.

46 Of, vet maken, D. stercken. siet Prov. 15.30.

47 Hebr. uytgangh.

48 Hebr. liegen, D. den welcken het nimmermeer aen water en ontbreeckt, ende derhalven niemant te vergeefs en komt om daer uyt te scheppen of putten. Vergel. Iob 6. op vers 15. ende 40. op vers 28.

12

Ende ⁴⁹ die uyt u [voort komen] sullen bouwen ⁵⁰ de oude verwoeste plaetsen: de fondamenten ⁵¹ van geslachte tot geslachte [verwoestet] sult ghy ⁵² oprichten: ende ghy sult genaemt worden, ⁵³ Die de bressen toemuert, die de paden weder op maeckt, om te bewoonen.

49 Hebr. die uyt u] Dat is, uwe nakomelingen, die uyt u sullen geboren worden.

50 Hebr. de woestheden, of, dorre woeste plaetsen der eeuwigheyt, D. die plaetsen die lange woest gelegen hebben, T.w. de vervallene huysen binnen Ierusalem, ende wat daer om her lange vervallen, ongebouwt, verwoest, ende ledigh gelegen heeft. siet Iesa. 61.4.

51 Dat is, veel jaren langh.

52 Hebr. verwecken, ofte, doen op staen.

53 Hebr. een verbeteraer der bressen, of, der vervallene [mueren,] een wederbrenger der stegen, datmen [in ’t lant] vveder vvoonen moge.

13

⁵⁴ Indien ghy uwen voet van den Sabbath afkeert, [van] te doen uwen lust op mijnen heyligen dagh: ende ⁵⁵ [indien] ghy den Sabbath noemt eene verlustinge, ⁵⁶ op dat de HEERE geheylight worde, die te eeren is; ende [indien] ghy dien eeret, dat ghy ⁵⁷ uwe wegen niet en doet, [noch] ⁵⁸ uwen eygenen lust niet en vindet, ⁵⁹ nochte een woort [daer van] en spreeckt:

54 D. indien ghy uwen voet op den Sabbath af houdt, dat ghy niet en doet wat u behaeght. Ofte, om des Sabbaths vville.

55 D. soo ghy eenen lust hebt den selven na Godes wet en wille te vyeren.

56 And. den geheylighden [dagh] des Heeren, den verheerlickten.

57 D. uwe gewoonlicke wercken niet doende.

58 Siet vers 3.

59 And. nochte yet en spreeckt, T.w. dat onbillick, ofte onbetamelick is. als vers 9.

14

⁶⁰ Dan sult ghy u verlusten in den HEERE, ende ⁶¹ ick sal u doen rijden op de hooghten der aerde: ende ⁶² ick sal u spijsigen met de erve uwes vaders Iacobs: want de mont des HEEREN heeft [het] gesproken.

60 D. dan sult ghy sijne goedertierentheyt ende zegen genieten.

61 D. ick sal u hooge verheffen ende eeren, als Deuter. 32.13. siet de aenteeck. aldaer. Andere nemen het aldus: Ghy sult alles wat u soude mogen in den wegh liggen, ende u aen uwen welstant schadelick zijn, overwinnen.

62 Ofte, Ick sal u te eten geven de erffenisse uvves vaders Iacobs, D. ghy sult woonen in het lant, dat ick uwen vader Iacob gegeven hebbe, daer ghy spijse ende dranck in overvloet hebben sult.