Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xlvj. Capittel.

Prophetie van den ondergangh der Babyloniers, ende harer afgoden, vers 1, etc. Godt maeckt de Ioden indachtigh sijner liefde ende trouwe tot haer, 3. ende hy vermaentse dat sy hem niet af en beelden, 5. haer voor oogen stellende de dwaesheyt der afgodendienaers, 6. De Heere bewijst uyt sijne wercken, die hy eertijts, ende noch korts by sijne Kercke gedaen heeft, dat hy alleen de ware Godt zy, 8, etc.

1

¹ BEl is gekromt, ² Nebo wort neder gebogen, ³ hare ⁴ afgoden ⁵ zijn geworden voor de dieren ende voor de beesten; ⁶ uwe opgeladene packen zijn een last voor de vermoeyde [beesten.]

1 Bel, is de name van den voornaemsten afgodt der Babyloniers. siet Dan. c. 1. vers 2. in de aent. Als de stadt Babel van de Persianen is ingenomen geweest, soo zijn oock de goden der Babyloniers verstoort, ende als gevangelick na Persen gevoert geworden.

2 Nebo, is oock de name eenes afgodts by de Babyloniers.

3 T.w. der Babyloniers.

4 Hebr. smerten, om dat de afgoden den genen diese dienen, smerten veroorsaken.

5 D. sy zijn geladen op de dieren ende beesten, namelick, dat syse in Persien souden brengen.

6 De sin is, De last-dragende beesten, die de Persen gebruycken sullen om uwe afgoden te vervoeren, sullender soo swaer mede geladen zijn, dat syder moede van worden sullen.

2

⁷ T’samen zijn sy neder gebogen, sy zijn gekromt: ⁸ sy en hebben den last niet kunnen redden, maer ⁹ sy selve ¹⁰ zijn in de gevangenisse gegaen.

7 De sin is, Sy, T.w. de afgoden van Babel, en hebben niet kunnen beletten, dat de Persianen eenen grooten buyt uyt Babylonien uytvoeren souden, ja sy moeten selve mede in de gevangenisse: sulcke fraeije ende dappere goden zijn sy. Andre verstaen ’t aldus: De lastdragende beesten, die de beelden droegen, waren daer mede soo overladen, dat sy krom ende gebogen gingen.

8 T.w. de afgoden, ofte de Babyloniers.

9 Hebr. hare ziele, D. sy selve, alsoo cap. 47. vers 14.

10 Dat is, sy sullen gevangelick wech gevoert worden na Persen.

3

Hoort na my, O huys Iacobs, ende het gantsche overblijfsel des huys Israëls, ¹¹ die ghy [van my] gedragen zijt ¹² van den buyck aen, [ende] opgenomen ¹³ van de baermoeder af.

11 Dat is, voor die ick steets sorge drage, wiens schut ende scherm ick altoos geweest ben. siet Exod. c. 19. vers 4. Deut. 1. vers 31. ende 32.11. Psal. 22.11. ende 71. vers 6.

12 Of, van [’s moeders] buyck af. De sin is, Ick ben met u beswaert geweest, als een moeder met haer kint, ende hebbe u beschermt ende versorght van uwen eersten oorspronck af.

13 D. soo haest als ghy geboren zijt.

4

Ende ¹⁴ tot den ouderdom toe sal ick deselve zijn, ja tot de grijsigheyt toe, sal ick [u-lieden] ¹⁵ dragen: Ick hebb’et gedaen, ende ick sal [u] op nemen, ende ick sal dragen, ende ¹⁶ redden.

14 D. tot dat ghy oudt en grijs sult geworden zijn.

15 Gelijck een moeder ofte voedster haer jongh kint draeght, D. ick sal u wel versorgen.

16 T.w. uyt de Babylonische gevangenisse, of uyt allen noot.

5

^a Wien soudt ghylieden my nabeelden, ende even gelijck maken, ende my vergelijcken, dat wy malkanderen gelijcken souden?

a Iesa. 40.18, 25.

6

¹⁷ Sy ¹⁸ verquisten het gout uyt de beurse, ende wegen het silver met ¹⁹ de wage: sy hueren ²⁰ eenen goutsmit, ende die maeckt het ²¹ tot eenen Godt, sy knielen neder, oock buygen sy haer [daer voor.]

17 T.w. afgodendienaers.

18 Of, sy verquisten onnuttelick. Het Hebr. woort beteeckent eygentlick het gelt overvloedelick verquisten, als geen werck daer van makende, of ’t selve niet achtende: Soo dat hier te kennen wort gegeven der afgodendienaren dwaesheyt, ende beroovinge harer sinnen.

19 Ofte, waeghpenne, evenaer, of tonge der vveeghschale.

20 Hebr. eenen smelter, als Iesa. 41.7.

21 D. tot eenen afgodt.

7

^b Sy nemen hem op den schouder, sy dragen hem, ende setten hem ²² aen sijne plaetse, daer staet hy, hy en wijckt van sijne stede niet, ja roept [yemant] tot hem, soo en antwoort hy niet, hy en verlost ²³ hem niet uyt sijne benauwtheyt.

b Iesa. 45.20.

22 Hebr. onder sich.

23 Te weten, den afgodendienaer.

8

Gedenckt ²⁴ hier aen, ende ²⁵ houdt u kloeckelick, ²⁶ brenght het weder in’t herte, ²⁷ O ghy overtreders.

24 Ofte, aen dit, of, deses.

25 Ofte, houdt u mannelick, ofte, zijt gefondeert: Siet toe dat ghy u niet en laet bedriegen, noch bewegen, of brengen tot den dienst der afgoden, door vreese, of door het exempel der Babyloniers.

26 Ofte, brenght het de overtreders vveder in het herte.

27 Die mijn verbont verlaet, ende u van de afgodendienaers laet verleyden.

9

Gedenckt ²⁸ der voriger dingen ²⁹ van ouden tijden af: dat ick Godt ben, ^c ende daer en is geen Godt meer, ende daer en is niet ³⁰ gelijck ick:

28 T.w. der weldaden ende wonderwercken, die ick u-lieden, of mijne Kercke eertijts bewesen hebbe.

29 De reden soude aldus voller zijn, Die geschiet zijn van ouden tijden af.

c Iesa. 45.5, 14, 18, 21, 22. ende 48.12.

30 Ofte, my gelijck.

10

³¹ Die van den beginne aen verkondige het eynde, ende van oudts af die dingen, die noch niet geschiet en zijn: die segge, ^d Mijn raet sal bestaen, ende ick sal al mijn welbehagen doen.

31 Dat is, Ick die de toekomende dingen voorsegge lange te voren eer sy geschieden, doende daer mede blijcken, dat ick alleen de ware Godt ben.

d Psalm 33.11. Prov. 19.21. ende 21.30. Hebr. 6.17.

11

Die ³² eenen roofvogel roepe ³³ van het Oosten, ³⁴ eenen man mijnes raets uyt verren lande: ja ick hebbe [het] gesproken, ick sal het oock doen komen, ick hebbe [het] ³⁵ geformeert, ick sal het oock doen.

32 Verstaet Cores, die soo snellick met sijn heyrleger uyt Persen in Babylonien sal komen, ende haer berooven, als of hy een snel vliegende vogel ware, ende vloge.

33 Te weten, uyt Persia, dat de Babyloniers tegen het Oosten leyt.

34 Dat is, eenen man die mijnen raetslagh doe ende in het werck stelle, Babel verwoeste, ende mijn volck uyt de gevangenisse verlosse.

35 Te weten, in mijnen sin, of in mijnen secreten raet, ick hebbet geresolveert, ick hebt voor my genomen.

12

Hoort na my, ³⁶ ghy stijve van herten: ³⁷ ghy die verre van der gerechtigheyt zijt.

36 Ofte, ghy stoute, stege, hartneckige, obstinate van herten, ghy boosaerdige Ioden.

37 Als of Godt seyde, Ghylieden die mijner genade gantsch onweerdigh zijt, om dat ghy de vromigheyt ende ware Godtsaligheyt na behooren niet en behertight.

[fol. 23v]

13

³⁸ Ick brenge ³⁹ mijne gerechtigheyt na by, sy en sal niet verre wesen, ende ⁴⁰ mijn heyl en sal niet vertoeven: maer ick sal heyl geven in Zion, ⁴¹ aen Israël mijne heerlickheyt.

38 Of, ick sal brengen, ofte, ick hebbe gebracht, ende aldus dickwils by de Propheten, die van wegen de sekerheyt harer Prophetien, dickwils van een sake die noch aenstaende is, spreken als of sy alreets voltrocken ware.

39 D. het werck mijner gerechtigheyt, T.w. de verlossinge mijnes volcks uyt de Babylonische gevangenisse, ende voorts door den Heere Christum uyt hare geestelicke elende. Siet boven cap. 45. vers 8.

40 D. de verlossinge die ick mijn volck bewijsen sal, haer uyt de gevangenisse verlossende.

41 D. sulck eene verlossinge, door dewelcke mijn volck Israël grootelicks sal vereerlickt worden. Anders, [tot] mijne heerlickheyt; T.w. die door dit heerlick werck der verlossinge, sal openbaer gemaeckt ende geroemt worden. Anders, om Israëls wille, dat mijne heerlickheyt is.