Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxx. Capittel.

De Heere dreyght de Ioden die by de Egyptenaren hulpe sochten, vers 1. ende voorseyt, datse van geener weerde zijn en sal, 3, etc. de Heere beveelt den Propheet, dat hy sijne Prophetie soude beschrijven, 8. ende hy klaeght over sijnes volcks wederspannigheyt, 9. daerom dreyght hy haer, dat Ierusalem soude verwoest worden, 13, etc. Maer belooft dat hy sich over de boetveerdige soude ontfermen, 18. ende dat hy haer getrouwe Leeraers geven soude, 20. diese hooren souden, 21. verwerpende de afgoden, 22. Een belofte van zegeninge der vruchten, 23. ende grooter heerlickheyt ende vreught, 25, etc. Een Prophetie van de verdelginge des Assyrischen krijghsvolcks, door den heftigen toorn des Heeren, 27, etc. ende de blijdschap des volcks Godes daer over, 29.

1

WEe ¹ den kinderen die afvallen, spreeckt de HEERE, ² om eenen raetslagh te maken, ³ maer niet uyt my; ende om [haer] met ⁴ eene bedeckinge te bedecken, maer ⁵ niet [uyt] mijnen geest: ⁶ om sonde tot sonde te doen.

1 Verstaet de boose ende onbestendige burgeren binnen Ierusalem.

2 Om een verbont op te richten met den Koning van Egypten (als vers 2.) tegen den Koningh van Babel, na dat desen Koningh haer onder sijne heerschappije gebracht hadde.

3 My geenen raet gevraeght hebbende, maer hare eygene fantasije ofte goetduncken volgende.

4 Aldus noemt hy de beschuttinge des Koninghs van Egypten.

5 D. niet door ingeven mijns Geests.

6 Namelick de sonde des vertrouwens op menschelicke hulpe, tot de sonde der meyn-eedigheyt in het afwijcken van den Koningh te Babel. siet Ezech. 17. versen 13, 14, 15. ofte, de sonde, van Godt te verlaten, ende op menschen te betrouwen. Vergl. Ier. 2.13.

2

⁷ Die gaen om af te trecken in Egypten, ende ⁸ en vragen mijnen mont niet: om haer te stercken met de macht van Pharao, ende om haren toevlucht te nemen ⁹ onder de schaduwe van Egypten.

7 Hoe de Koningen van Iuda hare Ambassadeurs na Egypten gesonden hebben om een verbont met den Koningh aldaer te maken, siet Ier. 2.18. ende 37.7. Ezech 17. vers 15.

8 T.w. noch door de Propheten, noch door den Hoogenpriester.

9 Dat is, onder de bescherminge: In plaetse van dese maniere van spreken, staet’er Ruth 2.12. onder de vleugelen.

3

Want de sterckte van Pharao sal u-lieden tot schaemte zijn, ende dien toevlucht onder de schaduwe van Egypten tot schande.

4

Wanneer ¹⁰ sijne Vorsten sullen geweest zijn tot ¹¹ Zoan, ende sijne ¹² Gesanten sullen gekomen zijn tot na by ¹¹ Chanes:

10 T.w. des Koninghs Iudae, siet Ezech. 17.15. And. hare Vorsten] T.w. des Ioodschen volcks.

11 Dit zijn steden in Egypten gelegen. Siet de aent. Num. 13.22. Psal. 78. vers 12. Chanes is Daphne. Siet Ier. 2. op vers 16. ende 43. op vers 7.

12 Of, boden.

11 Dit zijn steden in Egypten gelegen. Siet de aent. Num. 13.22. Psal. 78. vers 12. Chanes is Daphne. Siet Ier. 2. op vers 16. ende 43. op vers 7.

5

¹³ Hy salse ¹⁴ alle ¹⁵ beschaemt maken door een volck ^a dat haer geen nut en kan doen, noch tot hulpe, noch tot voordeel, maer tot schande, ende oock tot smaetheyt zijn sal.

13 T.w. Godt, ofte, de Koningh van Egypten.

14 T.w. alle die van Ierusalem, soo de gesanten, als de ondersaten.

15 D. verachtsaem. And. hy salse alle stinckende maken, T.w. de Egyptenaren. siet Ierem. 37.7.

a Ier. 2.36.

6

Den ¹⁶ last der beesten, ¹⁷ van ’t Zuyden: ¹⁸ na het lant des anghstes, ende der benauwtheyt, van waer de stercke ¹⁹ leeuw, ende de oude leeuw is, ¹⁹ de basiliscus, ende ¹⁹ de vyerige vliegende drake; hare goederen sullen ²⁰ sy voeren op den rugge der veulens, ende hare schatten op de bulten der kemelen, ²¹ tot het volck [dat haer] geen nut en sal doen.

16 D. de Prophetie tegen de Ioden, aengaende de kemelen, of andere lastdragende beesten, welcke sy na Egypten schickten, met geschencken beladen, om van den Koningh in Egypten hulpe te versoecken tegen de Chaldeen.

17 Dat is, na Egypten, aldus genoemt, om dat het den Ioodschen lande zuydelick leyt.

18 Aldus wort Egypten genoemt ofte beschreven, om dat den Ioden eertijts aldaer veel anghst ende benauwtheyt was over komen, ende noch over komen soude den genen die daer hulpe ende troost versochten.

19 Sulcke schadelicke, venijnige, verscheurende dieren, wordender in Egypten vele gevonden. Eenige verstaen by dese dieren, de krijghslieden uyt Egypten, van dewelcke de Ioden niet dan schade ende verderf te verwachten en hadden.

19 Sulcke schadelicke, venijnige, verscheurende dieren, wordender in Egypten vele gevonden. Eenige verstaen by dese dieren, de krijghslieden uyt Egypten, van dewelcke de Ioden niet dan schade ende verderf te verwachten en hadden.

19 Sulcke schadelicke, venijnige, verscheurende dieren, wordender in Egypten vele gevonden. Eenige verstaen by dese dieren, de krijghslieden uyt Egypten, van dewelcke de Ioden niet dan schade ende verderf te verwachten en hadden.

20 T.w. de Ambassadeurs der Ioden, die den Koningh in Egypten groote geschencken brochten.

21 D. tot de Egyptenaers, als vers 5.

7

Want ²² Egypten sal ydelick, ende te vergeefs helpen: daerom hebbe ick hier over geroepen: Stil sitten sal ²³ haer sterckte zijn.

22 D. der Egyptenaren hulpe sal ydel ende te vergeefs zijn.

23 T.w. der Ioden. Vergl. ond. vers 15. Hebr. Rahab-hem-schabet. welcke woorden andere aldus verduytschen: Rahab is ophoudinge, of, Rahab sal ophouden, D. Egypten sal stille sitten, ofte, ophouden, dat is, ’t en sal geen hulpe meer bewijsen. Siet Ier. 37.7. Egypten wort meermaels van de Propheten Rahab genoemt, als Ies. 51.9. ende Psalm 87.4. siet de aenteeck. aldaer.

8

²⁴ Nu [dan] gaet henen, ²⁵ schrijft ²⁶ voor hen op een tafel, ende teeckent het in

24 Dit zijn de woorden des Heeren tot den Propheet.

25 T.w. tot een getuygenisse tegen haer. Vergel. dit met Deut. 31.19. ende Ies. 8.1.

26 Of, by hen, T.w. de burgeren van Ierusalem.

[fol. 15v]

een boeck, op dat het ²⁷ blijve ²⁸ tot den laetsten dagh, voor altoos, tot in eeuwigheyt.

27 Hebr. zy. Siet Psalm 37.18.

28 Of, tot den toekomenden dagh.

9

Want het is ²⁹ een wederspannigh volck, het zijn leugenachtige kinderen: kinderen die des HEEREN ³⁰ wet niet hooren en willen.

29 D. een volck dat elcke reyse van den Heere af valt, ende tegen hem rebelleert.

30 Ofte, leere.

10

Die daer seggen ³¹ tot de Sienders, ³² En siet niet: ende tot de ³³ Schouwers, en schouwt ons niet wat recht is; ³⁴ spreeckt tot ons sachte dingen, schouwt ons ³⁵ bedrierijen.

31 D. tot de Propheten. siet 1.Sam. cap. 9. vers 9.

32 D. en propheteert niet, als of sy seyden, Of u schoon Godt wat openbaert, soo en verkondight het niet, maer verswijght het, als of ghy het niet gesien noch gehoort en hadt.

33 Of, Besichtigers, D. Propheten.

34 Als of sy seyden, Maer predickt ons wat lieflick ende aengenaem is.

35 Of, bespottingen.

11

Wijckt af ³⁶ van den wegh, maeckt u van de bane: ³⁷ laet den Heyligen Israëls van ons ophouden.

36 D. van u ampt ende beroepinge.

37 D. en spreeckt ons niet meer van het woort ende dreygingen des Heeren.

12

Daerom, soo seyt de Heylige Israëls, om dat ghylieden ³⁸ dit woort verwerpt, ende vertrouwt ³⁹ op onderdruckinge, ende verkeertheyt, ende steunt ⁴⁰ daer op:

38 D. dese Prophetie, het gene dat ick u-lieden door mijnen Propheet laet verkondigen, belangende de hulpe der Egyptenaren, die hy u afraet.

39 D. op uwe quade practijcken, streckende tot onderdruckinge der armen ende onnooselen. And. op onderdruckinge, T.w. der Propheten, die u ten besten raden. siet Ier. 20.2. ende 26.11. ende 37. versen 15, 16.

40 T.w. op de onderdruckingen.

13

Daerom sal u-lieden dese misdaet zijn ⁴¹ gelijck een vallende scheure uytwaerts gebogen in eenen hoogen muer, ^b diens breucke haestelick, in eenen oogenblick komen sal.

41 De sin is, Uwe sonden sullen oorsake zijn van uwen subijten ondergangh, gelijck een muer die vol spleten en reten is, ende die uyt gebogen is, lichtelick in stort, ende neder valt. Vergl. Psalm 62.4. ende de aenteeck. aldaer.

b Iesa. 29.5.

14

Ia ⁴² hy ⁴³ salse verbreken, ⁴⁴ gelijck een ^c pottebackers kruycke verbroken wort; ⁴⁵ in’t brijselen en sal hy niet verschoonen: alsoo dat ⁴⁶ van hare verbrijselinge niet eenen scherf en sal gevonden worden, om vyer uyt den heert te nemen, of om water te scheppen uyt eene ⁴⁷ gracht.

42 T.w. de Heere, of de vyant.

43 T.w. Ierusalem ende de andere steden van Iuda, ja oock de geheele natie der Ioden, den geestelicken ende den wereltlicken stant.

44 Hebr. na de verbrekinge der flessche eenes pottebackers.

c Ierem. 19.11.

45 D. men salse geheelick verbrijselen, datter niet geheels aen blijven en sal. Vergel. Ierem. 19.11.

46 D. uyt hare gebrokene stucken.

47 Of, greppe, putt, poel.

15

Want alsoo seyt de Heere HEERE de Heylige Israëls, ⁴⁸ Door wederkeeringe ende ruste soudt ghylieden ⁴⁹ behouden worden; in stilheyt ende in ⁵⁰ vertrouwen soude uwe sterckte zijn, doch ⁵¹ ghy en hebt niet gewilt;

48 D. indien ghylieden weder keerdet, of afstant dedet, Te weten, van u godtloos leven, ende voornemen van hulpe te gaen soecken in Egypten, in geduldigheyt uwe zielen besittende, ende op Godt hopende. Siet boven vers 7.

49 Ofte, verlost worden.

50 Te weten, op Godt.

51 Dat is, ghy en hebt desen raet niet willen gehoorsamen.

16

Ende ghy seght, Neen; maer op peerden ⁵² sullen wy vlieden, ⁵³ daerom sult ghy vlieden: ende, ⁵⁴ op snelle [peerden] sullen wy rijden, daerom sullen ⁵⁵ uwe vervolgers [oock] snel zijn.

52 Te weten, als de Babyloniers ons te sterck vallen. Anders, vlieden, Dat is, hier en daer omme loopen, soo lange tot dat wy hulpe vinden.

53 Te weten, om dat ghy dus wederspannigh zijt, ende aldus spreeckt. Siet de vervullinge 2.Reg. 25. vers 4. Ierem. 39.4. ende 52.7.

54 Ofte, op lichte, ras loopende [peerden.]

55 Te weten, de Babyloniers.

17

⁵⁶ Een duysent van het schelden eens eenigen, van het schelden van vijve sult ghy [alle] vlieden: ^d tot dat ghy over gelaten wort gelijck ⁵⁷ een mast op den top van eenen bergh, ende als een baniere op eenen heuvel.

56 Vergelijckt dit met Levit. 26.8, 36. Deuter. 28.25. ende 32.30.

d Iesa. 17.6. ende cap. 24. versen 6, 13.

57 Ofte, mastboom, hooge pale, gedenckteecken, hoogh verheven gedenckteecken, een opgerecht hout of hoogen boom sonder tacken of bladen. De Propheet wil hier mede te verstaen geven, dat de gene die over blijven souden, wel dunne gezaeyt souden zijn, ende soo lichtelick om sien en tellen, als een mastboom, ofte, hooge pale, op eenen bergh.

18

Ende ⁵⁸ daerom sal de HEERE ⁵⁹ wachten, ⁶⁰ op dat hy u genadigh zy, ende ⁶¹ daerom sal hy verhooght worden, op dat hy sich over u-lieden ontferme, want de HEERE is ⁶² een Godt des gerichtes: ^e wel gelucksaligh zijn die alle die hem verwachten.

58 Dit is een vertroostinge voor de gene die de Heere soude laten over blijven.

59 Te weten, op uwe boete ende beterschap.

60 U verlossende uyt uwe gevangenisse.

61 Te weten, door sijne oordeelen, door dewelcke ghy sult gebracht worden tot boete ende beterschap.

62 Dat is, die geen dingh lichtveerdelick en doet, maer alles met reden, die de straffen weet te matigen: als Ierem. 10.24. daer aldus staet: Kastijdt my, Heere, maer met mate, ofte, oordeel, gerichte. Godt de Heere straft het gene dat straffens weerdigh is, ende bewijst genade den genen die haer bekeeren.

e Psalm 2.12. ende 34.9. Prov. 16. vers 20. Ierem. 17.7.

19

Want ⁶³ het volck sal in Zion woonen, te Ierusalem: ⁶⁴ ghy en sult gantschelick niet weenen, ⁶⁵ gewisselick sal hy u genadigh zijn ⁶⁶ op de stemme uwes geroeps, soo haest als hy die hooren sal, sal hy u ⁶⁷ antwoorden.[kolom]

63 Te weten, het Ioodsche volck, na dat het uyt de Babylonische gevangenisse sal verlost zijn: het welck een voorbeelt geweest is der geestelicke verlossinge des volcks Godes door Christum.

64 Ofte, Ghy en sult niet meer soo seer, ofte, soo vele weenen. Hebr. Ghy en sult met weenen, niet weenen, Te weten, niet soo veel of soo seer, als ghy te voren hebt gedaen, doe ghy in de Babylonische gevangenisse zijt gevoert geworden. Siet Psalm 137.

65 Hebr. hy sal met genadigh zijn genadigh zijn. Hy] Te weten, de Heere.

66 Dat is, als ghy hem in uwe gevangenisse om verlossinge sult aenroepen.

67 Dat is, verhooren.

20

De ⁶⁸ Heere sal u-lieden [wel] broot der benautheyt, ende wateren der verdruckinge geven: maer uwe leeraers en sullen niet meer ⁶⁹ als met vleugelen wech vliegen, maer uwe oogen ⁷⁰ sullen uwe leeraers sien.

68 D. de Heere sal u-lieden wel wederom in kruys en tegenspoet laten vervallen, maer uwe zielen sal hy met de spijse sijnes woorts, ende met den dranck der predicatie verquicken ende verstercken, u en sullen geen leeraers ontbreken, hy sal maken dat ghy altijt eenige by u hebben sult, T.w. na dat Christus, in de werelt sal gekomen zijn, die selfs by u-lieden sal prediken, als oock sijne Apostelen ende Discipelen, die hy daer na senden sal in de gantsche werelt om het Euangelium allen volcken te prediken, Matt. 28.19. And. de Heere sal u [in] droeffenisse broot, ende in verdruckinge water geven, etc. Dit is vervult ten tijde der Machabeen.

69 Ofte, gevleugelt zijn, D. soo haestelick als of sy vleugels hadden. Gelijck geschiet is in verscheydene voorgaende tijden, ende insonderheyt van den tijt des Propheten Malachiae, tot op Iohannem den dooper. siet Psal. 74. vers 9. Mal. 4.4, 5.

70 And. [geduerighlick] sien, D. steets by u hebben, met lust en vreught de selve aenschouwende, ende met yver hare predicatien aenhoorende.

21

Ende uwe ooren sullen hooren het woort ⁷¹ [des genen die] achter u is, seggende, Dit is ⁷² de wegh, wandelt in den selven, ⁷³ als ghy soudt afwijcken ter rechter, of ter slinckerhant.

71 D. Godt sal u als na gaen, u voeren ende leyden met sijn Woort ende Geest, gelijck een paedagogus of leermeester, sijne discipelen voor hem gaen laet, om te beter op haer te passen.

72 T.w. de wegh die ten Hemel leyt.

73 Als of hy seyde, Soo haest als ghy van den rechten weg soudet aftreden, soo sal u de Heere met den staf sijnes woorts wederom op den rechten wegh brengen. siet Psalm 23.

22

Ende ghylieden sult ⁷⁴ voor onreyn houden ⁷⁵ het decksel uwer silveren gesneden beelden, ende ⁷⁶ het overtrecksel uwer gouden gegoten beelden: ghy sultse wech werpen gelijck een maenstondigh kleet, ende tot elcks van dien seggen, ⁷⁷ Henen uyt.

74 Ofte, als yet onreyns verachten, ende van u weeren. De sin is, Ghy sult de afgoderije t’eenemael verlaten, als strijdende met den suyveren Godtsdienst.

75 D. uwe gesnedene beelden, die met silver ofte gout overdeckt zijn. Hebr. der gesnedene beelden uvves silvers, D. die van u silver gemaeckt zijn. Alsoo stracks, uvves gouts.

76 D. uwe gegotene beelden met gout overdeckt ofte bekleet, of verciert. Het Hebreeusch woort siet op den cierlicken Ephod des Hoogenpriesters, van welcken te lesen is Exod. 28.6, etc.

77 Of, packt u vvech, Hebr. gaet uyt.

23

Dan sal ⁷⁸ hy ⁷⁹ uwen zade, ⁸⁰ daer mede ghy het lant bezaeyt hebt, regen geven, ende ⁸¹ broot van des lants inkomen, ende dat selve sal vet ende ⁸² smoutigh zijn: U vee sal te dien dage [in] een wijde landouwe weyden.

78 T.w. de Heere.

79 Hebr. hy sal den regen uvves zaets geven, T.w. dien regen, dien u zaet van doen heeft, soudet wel ende vruchtbaerlick opwassen.

80 Ofte, als ghy het lant bezaeyt hebt.

81 And. broot des lants voortkomste, D. koorn, dat uyt het lant her voor komt.

82 Ofte, oly-achtigh.

24

Ende de ossen, ende ezelveulens, die het lant bouwen, sullen ⁸³ suyver voeder eten, het welcke ⁸⁴ verschuddet is met den werpschoffel, ende met den wan:

83 Ofte, reyn. Hebr. gedeessemt, D. aengenaem, smakelick. Ofte, suyver voeder, T.w. sonder kaf, of andere onreynigheyt, van wegen den grooten overvloet der vruchten die dan wassen sullen.

84 Ofte, verschoten, vervvant is, met de schuppe, ofte werpschoffel.

25

Ende ⁸⁵ daer sullen op allen hoogen bergh, ende op allen verhevenen heuvel ⁸⁶ beecxkens, [ende] watervlieten zijn, ⁸⁷ in den dagh der groote slachtinge, wanneer ⁸⁸ de torens vallen sullen.

85 D. Godt sal met sijne overgroote genade ende zegen alles soo overvloedelick overstelpen, dat oock die menschen haer sullen bekeeren ende vruchten dragen, die van nature hart, dorre, ende onvruchtbaer waren, gelijck de hooge bergen ende heuvelen.

86 Ofte, vvaterspruytingen, T.w. om de hooge bergen ende heuvelen te bevochtigen ende vruchtbaer te maken.

87 T.w. na dat de Babyloniers door de Persen ende Meden sullen omgebracht zijn.

88 T.w. de torens der stadt Babel, ofte, de geweldige Vorsten ende tyrannen die daer in zijn.

26

Ende ⁸⁹ het licht der Mane sal zijn, als het licht der Sonne, ende het licht der Sonne sal ⁹⁰ sevenvoudigh zijn: als ⁹¹ het licht van seven dagen, ten dage ⁹² als de HEERE de breucke sijnes volcks sal verbinden, ende ⁹³ de wonde ⁹⁴ daer mede het geslagen is, genesen.

89 D. uwe vreught sal seer groot zijn, voor eerst als ghy wederom in u vaderlant sult weder keeren, maer insonderheyt, als Christus verschijnen sal, alsdan sal het licht sijner kennisse, ende de heerlickheyt welcke Godt sijne Kercke geven sal, seer voortreffelick zijn. Siet Iesa. 24.23. ende de Schriftuerplaetsen aldaer aengeteeckent.

90 Ofte, seven mael grooter.

91 Ofte, schijn, ofte, schijnsel. De sin is, De glantz der sonne sal soo groot zijn, als of’er seven sonnen te gelijcke schenen, ende als of het licht van seven klare dagen in een gesmolten, of t’samen vereenight waren: Verstaet dit alles van het overgroote geestelick licht der kennisse in geestelicke saken.

92 D. als de Heere sijn volck uyt Babel verlossen, ende in het Ioodsche lant weder brengen sal: maer insonderheyt als hy hen Christum, den waren Medecijnmeester der ziele, senden sal, die haer de sonden vergeven, ende door den Heyligen Geest wederbaren sal.

93 Hebr. de vvonde sijner slaginge, ofte, plage.

94 Ofte, die hem geslagen is.

27

Siet, ⁹⁵ de Name des HEEREN komt ⁹⁶ van verre, ⁹⁷ sijn toorn brant, ende ⁹⁸ de last is swaer: sijne lippen zijn vol gramschaps, ende sijne tonge als een verteerende vyer.

95 Dat is, Godt selfs, ofte, sijne macht ende heerlickheyt.

96 T.w. van den Hemel, van waer Godt sijnen Engel gesonden heeft, om de Assyriers in het leger van Sanherib te verslaen.

97 T.w. tegen de vyanden sijner Kercke, ende by namen tegen de Assyriers.

98 Ofte, verheffinge, T.w. des toorns Godes. Het Hebreeusch woort wert voor verheffinge gebruyckt, Iudic. 20.40. ende Ierem. 6.1. ende elders.

28

Ende ^f sijn ⁹⁹ adem is als een overloopende beke, [die] tot aen den hals toe ¹⁰⁰ raeckt: om de Heydenen ¹ te schudden ² met een ³ schuddinge der ydelheyt, ende als een ⁴ misleydenden toom in de kinnebackens der volckeren.

f Iesa. 8. vers 8.

99 Ofte, geblaes.

100 Hebr. deylt, T.w. in twee deelen, alsoo dat het bovenste, T.w. het hooft, uytsteeckt, ende het onderste onder het water is.

1 Ofte, te vvannen, te verstroijen, siften.

2 D. tot dat sy te niete komen, ofte, diese te niete maken sal.

3 Ofte, sifte, vvanninge.

4 Hebr. doende dvvalen, D. haer verstroijende, dat sy niet en weten waer in, ofte waer uyt: Het is een gelijckenisse genomen van de beesten die men met den toom leydet waer men wil.

29

⁵ Daer sal een lofsangh by u-lieden

5 Te weten, Als de Assyriers door den Engel des Heeren sullen verslagen zijn. Siet Psalm 42.9.

[fol. 16r]

zijn, gelijck in der nacht wanneer ⁶ het feest geheylight wordt: ende blijdtschap des herten, gelijck eenes die met pijpen wandelt, om te komen ⁷ tot den bergh des HEEREN, ⁸ tot den rotzsteen Israëls.

6 ’t Schijnt dat de Propheet siet op het feest der ongesuerde brooden, het welck de Ioden hielden des nachts als sy het Paeschlam aten, daer by sy eenen lofsangh songen, Exod. c. 12. vers 8. Matt. cap. 26. vers 30. Siet Psalm 42.5.

7 D. tot den Tempel, in welcken de Heere sijne wooninge heeft.

8 D. tot den Heere Christum, op welcken sich ’t volck van Israël hadde te verlaten.

30

Ende de HEERE sal ⁹ sijne heerlicke stemme doen hooren, ende ¹⁰ de nederlatinge sijnes arms doen sien, met grimmigheyt van toorn, ende een vlamme des verteerenden vyers, stralen, ende ¹¹ eenen vloet, ende hagelsteenen.

9 Hebr. de heerlickheyt sijner stemme, D. den donder, ende andre uytwendige tekenen sijnes toorns teghen de vyanden sijner Kercke. Siet Psalm 29. op vers 3.

10 T.w. als hy sijnen krachtigen arm sal neder laten om de Assyriers te slaen, namelick in de belegeringhe der stadt Libna, ofte, sijnen optocht nae Ierusalem. siet 2.Reg. 19. versen 8, 35.

11 Als Ies. 4.6.

31

Want ¹² door de stemme des HEEREN sal Assur te morsel geslagen worden, [die] met de roede sloegh.

12 Als vers 30.

32

Ende ¹³ alwaer die ¹⁴ gegrontveste ¹⁵ staf door gegaen sal zijn (op welcken de HEERE dien ¹⁶ sal hebben doen rusten,) ¹⁷ [daer] sal men met trommelen ende harpen zijn: want met bewegende bestrijdingen sal hy ¹⁸ tegen haer strijden. ¹⁹

13 T.w. in’t Ioodsche lant. Hebr. alle doorgangh des gegrontvesten stafs.

14 T.w. van Godt, D. die door Godes ordonnantie gestelt is.

15 D. vyantlicken inval der Assyriers.

16 Of, geleyt sal hebben.

17 De sin is, Na dat de Engel de Assyriers sal verslagen hebben, so salmen over al in ’t lant Iuda den Heere met lofsangen prijsen, men sal over al vrolick zijn van wegen dese victorie. Siet dergelijcke exempel Exod. 15.20. ende 1.Sam. 18.6. And. op vvelcken de Heere dien sal geleyt hebben met trommelen ende met harpen, of, sal met trommelen ende met harpen zijn.

18 T.w. tegen het krijghsvolck der Assyriers. Anders, tegen dien, T.w. staf. in het Hebr. is soo het een als het ander.

19 Dit 32 vers verduytschen eenige aldus: Ende het sal geschieden over al daer die gegrontveste staf, dien de Heere op hem [T.w. den Assyrier] sal doen rusten, sal gepasseert [of, door gegaen zijn] met trommelen ende met harpen, dat [landt] sal hy bestrijden met strijden der schuddinge. De sin is, Indien eenigh landt dien staf, dien men wel met droeffenisse ende leetwesen mocht ontfangen, met trommelen en harpen, D. met blijdtschap ontfanght, dat sal de Heere bestrijden met bestrijdingen der beweginge, D. dat het alles sal schudden ende beven met een groote beweginge.

33

Want ²⁰ Tophet is van gisteren bereyt, [ja] hy is oock voor ²¹ den Koningh bereydt, ²² hy heeft hem diepe [ende] wijt gemaeckt: ²³ sijns brandtstapels vyer, ende hout, is veel, de adem des HEEREN sal ²⁴ hem aensteken als eenen swevel-stroom.

20 Hebr. Tophthe, D. Topheth, als Ier. 7.31. ende 19.6. siet 2.Reg. 23. de aent. op vers 10. Verstaet hier door Topheth, niet alleen het graf, maer oock het helsche vyer, dat allen vyanden Godes, ende vervolgeren sijner Kercke bereyt is.

21 Verst. hier Sanherib den Koningh van Assyrien.

22 T.w. de Heere.

23 T.w. des Tophets.

24 Ofte, dien, T.w. den brandtstapel, ofte, sal die, T.w. roede, of, dien, T.w. staf, daer van gesproken is vers 31. of verstaet dit van Topheth.