Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxvj. Capittel.

Een lofsangh daer mede het Ioodsche volck Godt danckt voor sijne verlossinge, vers 1, etc. mitsgaders een vermaninge van op den Heere te vertrouwen, 4. ende in sijne wegen te wandelen, 7. hoe noodigh de roeden des Heeren zijn, 9. maer de godtloose zijn en blijven verhart, 10. hoe Godt met de Ioden gehandelt hebbe, 15. hare bekeeringe, 16. hare hope ende vertroostinge, 19.

1

¹ TE dien dage sal dit liet gesongen worden ² in den lande Iuda: Wy ^a hebben ³ een stercke stadt, ⁴ [Godt] ⁵ stelt heyl tot mueren ende ⁶ voorschanssen.

1 T.w. als ’t volck uyt de Babylonische gevangenisse sal verlost zijn, ende de kinderen Godes uyt de handen harer vyanden, soo lichamelicke, als voornamelick geestelicke.

2 D. In de Gemeynte Godes, over al waer deselve te dier tijt wesen sal. want onder den name Iuda wort meermaels de Kercke Godes verstaen.

a Psal. 46.6. ende 125 1. Prov. 18.10.

3 Aldus wort de Kercke genaemt, om dat sy onder de bescherminge Godes vast en seker is en blijft. Hebr. een stadt der sterckte, D. een stadt van gewelt.

4 Hebr. Hy stelt, T.w. Godt.

5 De sin is, Het heyl dat Godt haer geeft, is haren muer ende vastigheyt, daer sy haer op mach verlaten. Hy salse daer by wel behouden, soo dat oock de poorten der helle daer niet tegen en sullen vermogen, Matth. 16.18. Ofte aldus, Godt die ons heyl, ofte Heylant ende Verlosser is, sal de muer, ofte beschermer deser stadt, D. sijner Kercke ende Gemeynte zijn, daerom salse sterck, ja onoverwinnelick zijn.

6 Ofte, voormueren, dwingers, bollewercken.

2

⁷ Doet de poorten open, dat ⁸ het rechtveerdige volck daer in gae, ’t welck ⁹ de getrouwigheden bewaert:[kolom]

7 Met dese woorden vermanen de geloovige malkanderen, tot aenneminge der gener die haer tot de gemeynschap der Heyligen presenteeren. Vergl. Psal. 118.19, 20.

8 D. ’t uytverkoren volck Godes, ’t welck door den geloove aen Christum gerechtveerdight is, ende alle getrouwigheyt onderhoudt.

9 D. ’t welck de trouwe bestendighlick onderhoudt, die ’t Godt ende de menschen heeft belooft. And. ’t welck alle trouwe bewaert, of, onderhoudt.

3

’t Is een bevestight ¹⁰ voornemen, ¹¹ ghy sult ¹² allerley vrede bewaren, want men heeft op u vertrouwt ^*.

10 Ofte, gedachte, besluyt, T.w. by u, O Godt. And. Dat (T.w. volck) ’t welck bevestight is van gedachten, sult ghy bewaren in allerley vrede, want het heeft, etc. waer van de sin is, Dat volck, dat eens rechtveerdigh gemaeckt zijnde, vers 2. niet wanckelbaer of onbestendigh en is van gedachten. siet Iacob. 1.6, 8.

11 O Godt.

12 Hebr. vrede, vrede, D. allerley vrede, of, bestendigen, vasten, gedurigen vrede: ende verstaet door’t woort vrede, allerley heyl ende welstant. Siet Genes. 37. op vers 14.

* Eenige setten dit derde vers aldus over, [Wiens] voornemen vast [op u] staet: dien sult ghy eenen vasten vrede bewaren, wanneer men sich op u vertrouwt.

4

¹³ Vertrouwt op den HEERE tot in der eeuwigheyt, want in den HEERE HEERE ¹⁴ is een eeuwige rotzsteen.

13 Hier vermanen voorder de geloovige malkanderen.

14 And. bestaet de steenrotze der eeuwen, D. de eeuwige steenrotze. De sin is, Hy die waerlick de eeuwige Godt is, die is de eeuwige vaste rotzsteen aller der gener die haren toevlucht tot hem nemen.

5

Want hy buyght ¹⁵ de hooge gesetene neder, ¹⁶ de verhevene stadt: ¹⁷ hy vernedertse, hy vernedertse tot de aerde toe, hy doetse tot aen den stof reycken.

15 T.w. de Babyloniers, mitsgaders andre geweldige ende machtige vyanden sijner Kercke. And. die in hooghte woonen. siet bov. 25. vers 12.

16 Verstaet de stadt Babel.

17 Van de wederhalinge eenes ende des selven woorts siet Ezech. cap. 21. op vers 9.

6

¹⁸ De voet salse vertreden, de voeten ¹⁹ des elendigen, de treden der armen.

18 De sin is: Of schoon de geloovige voor de werelt arm ende verachtsaem zijn, ende eenen tijt langh van hare vyanden hart vervolght ende geperst worden, soo krijgen sy nochtans noch eyndelick de victorie door de kracht Godes, ende treden hare vyanden als met voeten.

19 And. des uytgeteerden.

7

Het padt des rechtveerdigen ²⁰ is geheel effen: den gangh des rechtveerdigen weeght ghy ²¹ recht.

20 Hebr. sijn gerechtigheden, ofte, oprechtigheden, D. enckele oprechtigheyt. And. het padt des rechtveerdigen is geheel effen, O ghy rechtveerdige, ghy weeght de spoore (D. den wegh) des rechtveerdigen. And. de wegh des rechtveerdigen zijn gerechtigheden, hy is gerechtigh, Ghy sult de spoore des rechtveerdigen wegen: Ofte, overweeght ghy de spoore des rechtveerdigen, D. O Godt, weeght ghy selve, ofte de rechtveerdige niet geheel oprecht en zy, ende of sijnen wegh niet en zy rechtveerdigh.

21 D. in een rechte weeghschale.

8

²² Wy hebben oock in den wegh uwer gerichten, u, O HEERE, verwacht: tot uwen name, ende tot uwer gedachtenisse is de begeerte [onser] ziele.

22 De sin is, Selfs nu, nu ghy ons soo swaerlick te huys soeckt door de Babyloniers, wachten en hopen wy evenwel op uwe hulpe, ende wy wenschen van herten dat uwen name groot gemaeckt, ende altoos ter eere moge gedacht worden, soo van ons, als van andere. De Godtsalige en slachten de godtloose niet, by dewelcke de Heere heel uyt heeft, wanneer hyse met sijne roeden slaet. Siet Psalm 44. versen 18, 19, etc.

9

[Met] mijne ziele hebbe ²³ ick ²⁴ u begeert in der nacht, oock sal ick [met] mijnen geest, [die] in het binnenste van my is, ²⁵ u vroegh soecken: want wanneer ²⁶ uwe gerichten op der aerde zijn, soo leeren de inwoonders der werelt gerechtigheyt.

23 Dat is, wy u volck, ende een yeder van ons.

24 Te weten, door het gebedt.

25 Siet Iob cap. 7. op vers 21.

26 Dat is, straffen, ofte, tuchtingen. De sin is, Door de tuchtingen, ofte straffen worden de afgedwaelde weder op den rechten wegh gebracht, ende leeren op Godes geboden passen. Siet Psalm 119. versen 67, 71.

10

Wort den godtloosen genade bewesen, hy en leert [evenwel] geen gerechtigheyt, hy drijft onrecht, in ²⁷ gantsch richtigen lande, ²⁸ ende hy en siet de hoogheyt des HEEREN niet aen.

27 Hebr. in het lant der richtigheden, Dat is, in het lant daer Godes woort geleert wort, het welck den rechten wegh der saligheyt aenwijst. De sin is, Of sy schoon in de uyterlicke gemeynschap der Kercke zijn, soo leyden sy evenwel een boos leven.

28 And. daerom en sal hy de hoogheyt (ofte, heerlickheyt, ofte, majesteyt) des Heeren niet sien.

11

HEERE, ²⁹ is uwe hant verhooght, ³⁰ sy en sien het niet: [maer] ³¹ sy sullen het sien, ende beschaemt worden, ³² [van wegen] den yver [over u] volck, oock sal ³³ het vyer uwe wederpartijders verteeren.

29 Dat is, al zijn uwe groote daden ende wonderwercken openbaer ende oogenschijnlick, sy en mercken het niet.

30 Te weten, uwe vyanden, de godtloose.

31 Sy sullen het moeten mercken, sy willen, of sy en willen niet, namelick, als sy door uwe groote straffen, ende tot haer uyterste verderf, bevinden sullen, hoe machtigh dat ghy zijt om uwe vyanden te straffen.

32 Hebr. van wegen den yver des volcks. De sin is, Sy sullen beschaemt staen, als sy sullen sien den grooten yver, die ghy betoonen sult in het redden uwes volcks uyt de hant harer vyanden. And. door den yver uwes volcks, (Dat is, door den yver daer mede ghy over u volck ontsteecken zijt) oock door het vyer uwer vyanden (Dat is, door het welcke ghy uwe vyanden hatet) sult ghyse verteeren. Na welcken sin hier twee oorsaken worden aengewesen, die Godt hebben beweeght, de godtloose (van dewelcke vers 10. gesproken is) te verdelgen, voor eerst, de liefde die hy sijn volck toedraeght, ten anderen, de brant des toorns, waer mede hy tegen sijne vyanden ontsteken is.

33 Van het woort vyer, voor den toorn ende wrake Godes, siet Iob 20. op vers 26. ende cap. 22. op vers 20.

12

HEERE, ghy sult ons vrede ³⁴ bestellen: want ghy hebt ³⁵ ons oock ³⁶ alle onse saken uytgericht.

34 Dat is, verleenen, ofte, geven.

35 Ofte, voor ons, ofte, in ons.

36 Ofte, alle onse wercken gewrocht, Dat is, alles wat ons is van nooden geweest aen der ziele ende aen den lichame, dat hebt ghy voor ons te wege gebracht.

13

HEERE onse Godt, ³⁷ [andere] heeren behalven u, hebben over ons geheerscht: [doch] ³⁸ door u alleene gedencken wy ³⁹ uwes naems.

37 T.w. de Babyloniers, ende andere vyanden uwer Kercke.

38 De sin is, Dat wy in het leven zijn gebleven, des hebben wy u alleen te dancken, ende zijn derhalven schuldigh uwen heyligen name te dancken, ende te loven, ende vastelick op u te vertrouwen.

39 Ofte, aen uwen name.

14

Doot zijnde, en sullen sy ⁴⁰ niet [weder] leven, ⁴¹ overleden zijnde, en sullen ⁴² sy ⁴³ niet opstaen: daerom hebt ghyse ⁴⁴ besocht, ende hebtse verdelght, ende ghy hebt alle hare gedachtenisse doen vergaen.

40 D. niet weder levendigh worden, ende derhalven en sullen sy ons niet meer verhinderen uwen name te prijsen. siet Exod. capp. 14. 15.

41 Siet de aenteeck. Iob 26. op vers 5.

42 T.w. die vyanden, noch andere hares gelijcke.

43 Te weten, om hier op aerden te leven.

44 Te weten, in uwen toorn.

15

Ghy, O HEERE, ⁴⁵ hadt ⁴⁶ dit

45 Hebr. ghy hadt tot dit volck toe gedaen, Dat is, velerley zegen gegeven. Ofte, als sommige, vele straffen toe gevoeght: door welcke beyde Godt eere behaelt.

46 Te weten, de Ioden.

[fol. 13v]

volck vermeerdert, ⁴⁷ ghy hadt dit volck vermeerdert, ghy waert ⁴⁸ vereerlickt geworden, [maer] ghy hebtse [in] alle de eynden des aertrijcks ⁴⁹ verre wech gedaen.

47 Van diergelijcke wederhalinge eens woorts. siet bov. op vers 5.

48 T.w. door de weldaden aen dit volck bewesen. And. beswaert geworden, T.w. door de sonden diese tegen u hebben begaen, [daerom] hebt ghyse, etc. Het Hebr. woort beteeckent vereerlicken, het beteeckent oock beswaren.

49 D. verstooten, te lande uytgestooten, T.w. om harer sonden wille.

16

HEERE, in benauwtheyt hebben ⁵⁰ sy ⁵¹ u besocht: sy hebben [haer] ⁵² stille gebedt uytgestort, ⁵³ als uwe tuchtinge over hen was.

50 T.w. u volck, als ghy het gekastijt hebt.

51 D. sy hebben u om hulpe aengeroepen.

52 Het Hebr. woort Lachas beteeckent eygentlick, een stille mommelinge, diemen nauwelicx hooren kan, als 1.Sam. cap. 1. vers 13. Hier mede wil de Propheet aenwijsen, dat sy in hare nooden tot Godt gesucht, ende in stilligheyt gebeden hebben, welck by Godt een geroep is, Exod. 14.15.

53 D. als ghyse tuchtighdet.

17

^b Gelijck eene bevruchte vrouwe, als sy nadert tot het baren, smerten heeft, ende schreeuwt in hare weën: ⁵⁴ alsoo zijn wy geweest, O HEERE, ⁵⁵ van wegen u aengesichte.

b Ioan. 16.21.

54 T.w. in de Babylonische gevangenisse.

55 D. van wegen uwen toorn. Siet Gen. 32. de aent. op vers 20. en Psal. 21. op vers 10.

18

⁵⁶ Wy waren bevrucht, ⁵⁷ wy hadden de smerten, [maer] ⁵⁸ wy hebben [niet] als wint gebaert: ⁵⁹ wy en deden ⁶⁰ den lande geene ⁶¹ behoudenisse aen, ende ⁶² de inwoonders der werelt ⁶³ en vielen niet neder.

56 D. wy waren in groote noot ende elende.

57 T.w. als een barende vrouwe.

58 D. wy hebben ons te vergeefs bekommert hoe wy uyt de gevangenisse ofte elende geraken souden. Wint baren, is soo veel geseyt, als vergeefschen arbeyt doen. Hebr. wy hebben als eenen wint gebaert.

59 D. wy en hebben onse vyanden, die ons lant ingenomen hadden, door onse eygene kracht niet kunnen verslaen.

60 T.w. den Ioodschen lande, onsen vaderlande.

61 Ofte, verlossinge, ofte, heyl.

62 D. de Babyloniers, die ons lant, mitsgaders noch vele andere Koninckrijcken, ende landen in hadden.

63 Ofte, sy en zijn niet gevallen, D. sy en zijn niet om gekomen.

19

⁶⁴ Uwe doode sullen ⁶⁵ leven, [oock] ⁶⁶ mijn doot lichaem, sy sullen opstaen: waeckt, op ende juycht, ⁶⁷ ghy die in den stof woont, want ⁶⁸ uwe dauw sal zijn, ⁶⁹ [als] een dauw der moeskruyden, ende ⁷⁰ het lant sal de overledene uyt werpen.

64 Met dese woorden verklaert de Kercke in’t gemeen, ende elck geloovige in’t bysonder, een vast vertrouwen van de salige opstandinge uyt den dooden, tot de heerlickheyt des eeuwigen levens. waer van de verlossinge uyt de Babylonische gevangenisse een vooorbeelt soude zijn, ende daerom van de Ioden met vertrouwen was te verwachten. Vergel. Ezech. cap. 37.

65 D. sy sullen door uwe kracht weder verlost ende opgeweckt worden.

66 Dit spreeckt yeder geloovigh mensche voor hemselven.

67 D. Ghylieden die als in de graven light.

68 D. uwe goedertierenheyt, daer mede ghy ons omvangen sult, sal maken dat wy, die u Kercke, ofte volck zijn, alsoo sullen verquickt ende getroost worden, gelijck de dauw de kruyderen verquickt.

69 D. als een dauw, die op de moeskruyden valt, verstaet hier by, het gras, ende alle andere kruyden, die uyt der aerde wassen.

70 And. Na dat ghy de reusen (D. de machtige ende schrickelicke vyanden uwes volcks) sult ter aerde gevellet hebben.

20

⁷¹ Gaet henen mijn volck, gaet in uwe binnenste kamers, ende sluyt uwe deuren ⁷² na u toe: verberght u ^c als eenen kleynen oogenblick, tot dat de gramschap over gae.

71 Tot hier toe heeft geduert de lofsangh des volcks Godes, Nu voortaen spreeckt Godt de Heere, of de Propheet in Godes name, de Kercke vermanende, dat sy noch een weynigh gedult hebbe, tot dat de tijt harer verlossinge gekomen zy.

72 Hebr. voor u, als 2.Reg. 4.4.

c 2.Cor. 4.17.

21

Want siet, de HEERE sal ⁷³ uyt sijne plaetse uyt gaen, om de ongerechtigheyt der inwoonderen der aerde ⁷⁴ over haer te besoecken, ende de aerde sal ⁷⁵ haer bloet ontdecken, ende en sal hare dootgeslagene niet langer bedeckt houden.

73 D. uyt den Hemel, Mich. 1.3. Rom. 1.18.

74 D. de Heere sal van den Hemel het bloet sijnes volcks, het welck de vyanden vergoten hebben, wreken.

75 Siet de aenteeck. Genes. 4. op vers 10. ende Iob 16. op vers 18.