Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxij. Capittel.

Prophetie, dat het Ioodsche lant van de Assyriers soude verheerscht ende verdorven worden. de bangigheyt daer uyt ontstaende, versen 1, 2, etc. hoe de Assyriers in het Ioodsche lant souden huys houden, 5 etc. wat de Ioden doen souden, 9. waerom Godt haer alsoo soude straffen, 12. Sebna wort bestraft, ende gedreyght, van wegen sijne hoovaerdije, 15. Eliakim wort in sijne plaetse geset, 20. wiens heerlickheyt verhaelt wort, 21 etc.

1

¹ DE Last van ² het dal des Gesichtes. ³ Wat is u nu, ⁴ dat ghy allegaer op de daken klimt?

1 Siet Ies. 13. op vers 1.

2 Het Ioodsche lant wort een dal genoemt, om dat het rontom her tusschen vele bergen leyt, ende selfs heeft, Psal. 125.2. Ende Ierusalem wort genoemt, een dal des gesichts, om dat in die stadt veel Sienders, D. veel Propheten waren, den welcken sich Godt de Heere in visioenen, of door gesichten pleeght te openbaren. Soo dat de Propheet hier principalick die van Ierusalem aenspreeckt, haer voorseggende d’elende die haer was nakende.

3 Eenige duyden dese prophetie op de tijden des Koninghs Hizkiae, als Sanherib in Iuda was in gevallen: andere verstaen’t van de belegeringe der twee Koningen, Pekah ende Rezin. siet boven cap. 7.

4 T.w. uyt schrick ende verbaestheyt, om aldaer rouwe te bedrijven. siet Ies. 15.3. ende Ier. 48.38.

2

⁵ Ghy die vol van groot gedruys waert, ghy woelige stadt, ghy vrolick-huppelende stadt: ⁶ Uwe ⁷ verslagene en zijn niet verslagen met den sweerde, noch gestorven in den strijt.

5 D. ghy stadt in dewelcke groot rumoer, geraes en gekraeck, ende groot geruysch pleegt te zijn van vrolickheyt, van singen ende fluyten, van dansen en springen, ende alderley ander gewoel.

6 Als of hy seyde, Hoe zijn de saken dus verandert? ghy pleegt te voren kloeckmoedigh te zijn in den strijt, ende tegen uwe vyanden te staen, nu zijt ghy alles vluchtende ende moedeloos, ofte laet u gevangelick wech voeren, als volght. And. aldus [namelick daerom dat] uvve verslagene niet en zijn verslagen met den sweerde, noch gestorven in den strijt? ende soo in het volgende vers. Als of hy seyde, Verblijt ghy u daer in, dat vele uwer medeburgers niet door de scherpte des sweerts om gekomen en zijn, als eerlicke ende dappere krijghslieden plegen, maer dat sy haer van hare vyanden hebben laten gevangelick wech voeren, diese seer schendelick hebben mishandelt? Siet het volgende vers.

7 And. gequetste.

3

Alle uwe Overste zijn te samen ⁸ wech gevlucht: sy zijn van de ⁹ schutters gebonden, ¹⁰ alle die in u gevonden zijn, zijn t’samen gebonden, ¹¹ sy zijn van verre gevloden.

8 Niet wetende waer sy haer sullen keeren, of wenden, of, wat sy beginnen sullen.

9 Hebr. boge, D. booghschutters, ofte mannen des booghs. And. sy zijn van den boge gebonden, D. als of haer de handen gebonden waren, dat sy den boge niet spannen en kunnen.

10 Hebr. alle uvve gevondene, D. alle de gene diemen van den uwen vint.

11 D. terwijle de vyant noch verre van haer was, ja eer sy den vyant sagen. And. verre vvech gevloden.

4

Daerom segge ick, ¹² Wend het gesichte van my af, ^{a 13} laet my bitterlick weenen: ¹⁴ en dringht niet aen om my te troosten over de verstooringe ¹⁵ der dochter mijnes volcks.

12 T.w. O ghylieden allegaer, die my troosten wilt.

a Ier. 9.1.

13 Hebr. Laet my verbitteren met vveenen.

14 Of, En bemoeyt u niet verder, en doet geen moeyte meer, om my te troosten.

15 D. van yeder kleyne stadt in het Ioodsche lant, van dewelcke Ierusalem als de moeder-stadt is.

[fol. 11v]

5

Want het is een dagh ¹⁶ van beroeringe, ende van vertredinge, ende van verwerringe ¹⁷ van den Heere, den HEERE der heyrscharen, in ¹⁸ het dal des gesichtes, ¹⁹ [een dagh] van ontmueringe ²⁰ des muers, ende ²¹ van geschreeuw na het geberghte toe.

16 Of, van getummel, van gedruys, of van gequel, D. een tijt in welcken mijn volck van sijne vijanden gequelt ende beroert wort. Siet 2.Reg. 19.3.

17 D. de welcke Godt de Heere als een rechtveerdigh richter door verslagentheyt, van wegen der vyanden inval, over haer sal doen komen.

18 Siet boven vers 1.

19 D. een dagh die de mueren verbreken sal.

20 Of, der mueren, T.w. der vaste steden in Iuda, 2.Reg. cap. 18. vers 13.

21 Als of hy seyde, De Ioden sullen een eysselick geschrey maken, loopende na de bergen, om haer aldaer te versteken voor hare vyanden.

6

Want ²² Elam heeft den pijlkoker genomen, ²³ de man is op den wagen, daer zijn ruyters: ende ²⁴ Kir ²⁵ ontbloot den schilt.

22 Verstaet hier door Elam, de Persianen, als Ies. 21.2. De sin deses vers is, Dat de Persen ende Meden, mitsgaders andere natien, al veerdigh, ende in wapenen waren, om het Ioodsche lant aen te tasten ende te overheeren.

23 And. de peerden zijn al aen des mans wagens. Verstaet hier leger-wagens, of strijt-wagens der Assyriers.

24 D. de Meders. Kir was een treffelicke stadt in Meden, die hier gestelt wort voor geheel Medenlant, ofte de inwoonders des selven. Siet Ies. 15. op vers 1.

25 D. het brenght de schilden (verstaet hier onder oock andere wapenen) te voorschijn, ende het schickt sich tot den oorloge.

7

Ende het sal geschieden, dat ²⁶ uwe ²⁷ uytgelesene dalen vol wagenen sullen zijn, ende dat de ruyters haer ²⁸ gewisselick sullen setten ²⁹ ter poorten aen.

26 O ghy dal des gesichtes.

27 Hebr. de keure uvver dalen. D. uwe alderbeste ende vruchtbaerste leege landen. In’t Hebr. staet dit, ende eenige volgende versen in den voorledenen tijt, na de wijse der Propheten.

28 Hebr. settende hebben sy gesett.

29 Door de poorten moetmen verstaen de vaste steden.

8

Ende ³⁰ hy ³¹ sal ³² het decksel van Iuda ontdecken: ende te dien dage sult ³³ ghy ³⁴ sien na de wapenen ³⁵ in het huys des wouts.

30 T.w. de Koningh Sanherib.

31 De Propheet spreeckt in’t Hebr. als van een sake die alreets geschiet was, al hoewel het gene daer hy van spreeckt noch eerst geschieden soude. And. Ende men heeft het decksel van Iuda ontdeckt.

32 Aldus noemt de Propheet hier de vastigheden aen de palen des Ioodschen lants: Soo dat het decksel van Iuda ontdecken, is te seggen, de vaste plaetse in Iuda in nemen.

33 T.w. Ghy volck van Ierusalem.

34 D. Ghy sult sien wapenen te krijgen uyt het wapenhuys, om u te verdedigen, op hope dat ghy u selven uyt uwen noot sult kunnen redden. Verstaet hier by, doch het sal al te vergeefs zijn.

35 Men meynt dat hier het rusthuys, of het wapenhuys des Rijcks verstaen wort. Vergel. 1.Reg. 7.2. met d’aent.

9

Ende ghylieden sult ³⁶ besien de reten ³⁷ der stadt Davids, om datse vele zijn: ende ghy sult de wateren des ³⁸ ondersten vyvers vergaderen.

36 Of, versien, D. beteren.

37 Van de stadt Davids siet 2.Sam. 5.7, 9.

38 Aldus genoemt ten aensien van den oppersten vyver, van den welcken gesproken wort 2.Reg. 18.17. ende Ies. 7.3.

10

Ghy sult oock ³⁹ de huysen Ierusalems tellen: ende ghy sult huysen afbreken, om de mueren te bevestigen.

39 D. de mannen in de huysen, om te weten hoe sterck van volcke ghy zijt, om den vyant te kunnen wederstant doen, ende hoe veel proviande ghy sult behoeven. Ofte na de letter, Ghy sult de huysen, die aen, ofte by de stadts mueren staen, niet alleen besichtigen, maer oock tellen ende aenteeckenen, welcke ende hoe vele datmender sal behoeven af te breken, alsmen de stadts mueren sal verbeteren.

11

Oock sult ghy een ⁴⁰ gracht maken ⁴¹ tusschen beyde de mueren, voor de wateren ⁴² des ouden vyvers: maer ghy en sult niet ⁴³ opwaerts sien op dien die sulcks gedaen heeft, nochte aenmercken dien, die dat van verre [tijden] geformeert heeft.

40 Hebr. een vergaderinge. T.w. van wateren, als Gen. 1.9.

41 T.w. om het water Gions uyt den oppervyver te brengen in den ondervyver. Vergel. 2.Reg. 20.20. ende 2.Chron. 32.30. De sin van dese woorden, ende van die woorden vers 8. (Ende ten dien dage, etc.) tot hier toe, is dese, Ghylieden sult letten op alle stucken seer naeuwe, ende ghy sult verbeteren aen de steden ’t gene dat ten tijde uwer vaderen vervallen ende versuymt was: maer ghy en sult niet sien opwaerts, etc. als of de Propheet seyde, Ghy sult u al verlaten op menschelicke hulpe ende middelen, daer en tusschen sult ghy vergeten den Heere uwen noothulper.

42 Siet boven 7.3.

43 T.w. tot Godt in den Hemel: van welcken dese plagen over u besloten zijn, ende tot welcken ghy u moestet bekeeren, wildet ghy van hem geholpen zijn.

12

Ende ⁴⁴ te dien dage sal de Heere, de HEERE der heyrscharen, ⁴⁵ roepen tot geween, ende tot rouwklage, ende ⁴⁶ tot kaelheyt, ende tot omgordinge des sacks.

44 Siet op vers 1.

45 Te weten, door yemant van sijne Propheten.

46 And. tot kael maken. Dit pleeght te zijn een bewijs van hertelicke droeffenisse. Siet Mich. 1.16.

13

Maer siet, ^b daer is vreught ende blijtschap met runderen te dooden, ende schapen te kelen, vleesch t’eten, ende wijn te drincken, [ende te seggen,] ^{c 47} Laet ons eten ende drincken, ⁴⁸ want morgen sullen wy sterven.

b Iesa. 56.12.

c 1.Corinth. 15.32.

47 Hebr. eten en drincken, T.w. willen wy.

48 Dit spreken de godtloose spotswijse, als of sy seyden, Onse Propheten seggen, dat wy haest sullen omgebracht worden, laet ons dan lustigh ende vrolick zijn soo lange als ’t ons beuren mach.

14

⁴⁹ Maer de HEERE der heyrscharen heeft sich voor mijne ooren geopenbaert, [seggende,] ⁵⁰ Indien u-lieden dese ongerechtigheyt versoent wort ⁵¹ tot dat ghy sterft! seyt de Heere, de HEERE der heyrscharen.

49 And. ’t Is geopenbaert voor mijne ooren, die ick ben de Heere der heyrscharen.

50 Een maniere van eedtsweeren, siet de aent. Genes. 14. op vers 23. De sin is, Sekerlick die misdaet en sal u-lieden niet bedeckt, D. niet vergeven worden.

51 D. u leven langh niet, of, nimmermeer. Siet Genes. 28.15. Verstaet hier by, ’t en zy dat ghy by tijts van sonden af staet.

15

Alsoo seyt de Heere, de HEERE der heyrscharen, Gaet henen, gaet in tot dien ⁵² Schatmeester, tot ⁵³ Sebna ⁵⁴ den hofmeester, [ende spreeckt,]

52 Ofte, Thresorier, of besorger des huyses. And. helpmeester, ofte, helper, D. goetgunner deser godtloosen.

53 Desen Sebna is naderhant van hofmeester geworden Secretaris: als te sien is 2.Reg. 18.18.

54 Hebr. die over het huys is, T.w. over des Koninghs huys. Siet de aent. 1.Reg. cap. 4. op vers 6.

16

⁵⁵ Wat hebt ghy ⁵⁶ hier? of wien hebt ghy hier, dat ghy u hier een graf ⁵⁷ uytgehouwen hebt? [als] die sijn graf in de [kolom] hooghte uythouwt, die een wooninge voor sich op eenen rotzsteen laet afteeckenen.

55 Als of hy seyde, Ghy en hebt hier te Ierusalem, noch erfgoederen, noch bloetvrienden, maer ghy zijt hier een vreemdelingh, derhalven en behoordet ghy hier u soo magnifijckelick niet te houden.

56 Te weten, te Ierusalem.

57 D. hebt laten uythouwen.

17

Siet, de HEERE sal u wech werpen met eene mannelicke wechwerpinge: ende ⁵⁸ hy sal u gantschelick overdecken.

58 Hebr. overdeckende overdecken, T.w. met oneere. Doch andre verduytschen ende verklaren dit geheele vers aldus: Siet, de Heere deckt u met het decksel eenes treffelicken mans, ende hy overdeckt u heerlick, soo dat het u is een verhael van de weldaden die Godt hem bewesen heeft.

18

⁵⁹ Hy ⁶⁰ sal u gewisselick voort rollen, gelijck men eenen bal rolt, ⁶¹ in een lant wijt van begrijp: aldaer sult ghy sterven, ende aldaer sullen ⁶² uwe heerlicke wagenen zijn, ⁶³ O ghy schantvlecke des huys uwes heeren.

59 T.w. de Heere.

60 Hebr. hy sal u rollende rollen, [met] rollinge eens bals.

61 Als Gen. 34.21.

62 Hebr. de wagens uvver heerlickheyt.

63 Of, [tot] een schantvlecke des huys uwes heeren.

19

Ende ⁶⁴ ick sal u afstooten van uwen staet, ende van uwen stant sal ⁶⁵ hy u ⁶⁶ verstooren.

64 T.w. ick de Heere.

65 T.w. de Koning Hizkia u heere. Dit is vervult eer Sanherib Ierusalem belegerde, 2.Reg. 18.18.

66 Of, verstooten, aftrecken.

20

Ende het sal te dien dage geschieden, dat ick mijnen knecht, ^c[d] Eliakim, den sone Hilkia, roepen sal.

c[d] 2.Reg. cap. 18. versen 18, 26, 37.

21

Ende ick sal hem ⁶⁷ met uwen rock bekleeden, ende ick sal hem met uwen ⁶⁸ gordel ⁶⁹ stercken, ende uwe ⁷⁰ heerschappije sal ick in sijne hant geven: ende hy sal den inwoonderen te Ierusalem, ende den huyse Iuda tot een vader zijn.

67 T.w. met dien rock, dien ghy als hoofmeester des Koninghs draeght. D. ick sal hem u officie geven. Het kleet was eertijts aen de hoven der Koningen een aenwijsinge van het ampt ’t welck sy te hove bedienden. Siet Iesa. 3.6.

68 Verstaet hier den sweert-gordel, waer mede de eere ende weerdigheyt eenes persoons wiert aengewesen.

69 And. bevestigen, T.w. in sijn ampt.

70 Gebiet, gewelt, macht.

22

Ende ick sal ⁷¹ den sleutel des huys Davids op sijne schouder ⁷² leggen: ende ⁷³ hy sal open doen, ende niemant sal sluyten, ende hy sal sluyten, ende niemant sal open doen.

71 Alsmen in der Koningen hoven yemant den sleutel geeft, dat beteeckent, dat hem in sijnen dienst, macht ende authoriteyt gegeven wort. Ies. 9.5. wort dergelijcke maniere van spreken van Christo gebruyckt, wiens voorbeelt desen Eliakim geweest is. siet oock Apoc. 3.7. alwaer dese woorden des Propheten mede op Christum gepast worden.

72 Hebr. geven.

73 Siet Iob 12.14. de aent.

23

Ende ick sal hem ⁷⁴ [als] eenen nagel in slaen in een vaste plaetse: ende hy sal wesen ⁷⁵ tot eenen stoel der eere den huyse sijnes vaders.

74 Hier wort Eliakim belooft, dat Godt hem in sijne regeeringe bevestigen sal, door een gelijckenisse genomen van eenen nagel, die vaste ende diepe in eenen muer of hout geslagen zijnde, niet lichtelick kan uyt getrocken worden. Siet dese maniere van spreken oock Ezra 9.8.

75 Gelijck ghy Sebna ter contrarie een schantvlecke den huyse uwes heeren geweest zijt. siet vers 18.

24

Ende men sal ⁷⁶ aen hem hangen alle heerlickheyt des huyses sijnes vaders, ⁷⁷ der uytspruytelingen ⁷⁸ ende der afkomelingen, [oock] ⁷⁹ alle kleyne vaten, van de vaten der bekers af, selfs tot alle de vaten ⁸⁰ der flesschen.

76 Of, daer aen, T.w. aen dien nagel.

77 Vergl. de aent. Iob 5. op vers 25.

78 Andere Oversetters hebben hier voor die twee naest-voorgaende woorden, sonen ende dochters. Andere, kinderen ende kints kinderen. het is al eenen sin.

79 Ofte, al de geringe gereetschap, D. vaten van kleynen gebruycke.

80 Andre houden het Hebr. woort Nebalim. De sin deses 24 vers is, dat alle groote ende kleyne saken dien nagel, namelick den Eliakim, souden toevertrouwt worden: Als oock, dat alle groote ende kleyne persoonen haren toevlucht tot hem souden nemen, ende troost by hem vinden souden.

25

Te dien dage, spreeckt de HEERE der heyrscharen, sal ⁸¹ die nagel, ⁸² die aen eene vaste plaetse gesteken was, wech genomen worden: ende hy sal afgehouwen worden, ende hy sal vallen, ende de last ⁸³ die daer aen is, ⁸⁴ sal afgesneden worden: want de HEERE heeft’et gesproken.

81 T.w. Sebna. Dit is het tegendeel van het drie en twintighste vers.

82 Na het oordeel aller menschen, was Sebna in soo groote authoriteyt, dat hy nimmermeer en soude kunnen vallen, noch te schande komen: maer Godt kan de hooge van den throon afstooten, ende den nagel, hoe vaste hy schijnt ingeslagen te zijn, uyt trecken.

83 Ofte, die daer aen [hanght,] D. die hem opgeleyt was.

84 Vergel. 2.Reg. 24.13. met d’aenteeckeninge.