Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xviij. Capittel.

Prophetie tegen de Mooren, vers 1, etc. belofte van de bescherminge der Kercke, ende straffe harer vyanden, 4. Een prophetie van de bekeeringe der Heydenen. 7.

1

¹ WEe den lande ² dat schaduwachtig is ³ aen de frontieren, ⁴ dat aen de zijde der rivieren van Mooren-landt is.

1 De Propheet roept wee over Moorenlant, om de Ioden te waerschouwen, dat sy op de hulpe der Mooren niet en souden vertrouwen, dewijle Moorenlandt met Egypten, ende andere aengrensende landen, door Godts rechtveerdig oordeel swaerlick soude geplaegt ende verwoest worden, gelijck geschiedt is, eerst door de Assyriers, daer na door de Babyloniers. siet ond. 20.3, 4, 5, 6. ende 43.3. Ezec. 30. versen 4, 5. ende 38.5. Nah. c. 3. versen 9, 10. Zeph. 2.12. And. O lant, etc. verstaende, dat dit gantsche Capittel slaet op de tijden des Messiae, ende de beroepinge der Ioden ende Heydenen tot Christum, onder de baniere des Heyligen Euangeliums, mitsgaders de verwerpinge, ende langhduyrige straffe der hartneckige Ioden, ende haer eyndelicke bekeeringe

2 D. het welck vol schaduwen is, of, dat schaduwe maeckt.

3 Hebr. aen de vleugelen: D. dat vol schaduwen is aen de frontieren, ofte grensen, ofte eynden, als bov. 11.12. ende ond. 24.16. ende dat, van wegen de veelheyt der hooge bergen, aldaer gelegen, die vele schaduwen maeckten. Eenige verstaen hier door de schaduwachtige vleugelen, de groote menigte van de zeylen der schepen, die schaduwe aenbrengen: D. wee den lande daer alle die schepen zijn. Andere meynen dat door de schaduwe der vleugelen hier beduydt wort, dat de Mooren ende Egyptenaers (als naburen ende bontgenooten) andere volckeren onder haer bescherminge gewoon waren te nemen. Vergl. ond. 30.2, 10. etc.

4 Dit is een beschrijvinge der gelegentheyt van Moorenlandt, liggende aen beyde zijden der rivieren, Nilus, Astapus, Astaboras, etc. als de kaerten ende lantbeschrijvers aenwijsen. Vergl. Zeph. 3.10.

2

⁵ Dat gesanten send over de zee, ende ⁶ in schepen van biesen op de wateren: Gaet henen, ghy ⁷ snelle boden, tot een volck ⁸ dat getrocken is, ende gepluckt, tot een volck dat vreeslick is ⁹ van dat het was, ende voortaen: een volck ¹⁰ van regel ende regel, ende van vertredinge, wiens landt de rivieren berooven.

5 And. hy sendt gesanten, etc. verstaende dit van Godt, die door sijne regeeringe beschickt, dat de Mooren verschrickt worden door de tijdingen van de aenkomste des vyants, uyt vergl. van Ezec. 30. vers 9. Andere verstaen ’t van de Mooren, (ofte haren Koningh Tirhaka, 2.Reg. 19.9.) die gesanten sonden, om t’samen met de Egyptenaers den Assyrier (op der Ioden begeerte) den krijgh aen te seggen, ofte (als sommige) tot de Ioden, om haer hulpe te belooven, ofte (als andere) tot verscheyden naest-gelegene volckeren, om een groot krijghsheyr te versamelen tegen den inval der Assyriers.

6 Dus danige schepen ende schuyten gebruycktmen in die landen, van wegen de lichtigheyt, ende om datse soo haest niet en braken noch borsteden, als de houtene, wanneerse ergens tegen de klippen aenstooten, daer de riviere Nilus vol van is. Hebr. in vaten.

7 Hebr. lichte boden. siet Iob 7. op vers 6.

8 Dit kan zijn een beschrijvinge van de Assyriers, die wijt van haer landt waren af getrocken, ende door de langhdurige oorlogen kael ende beroyt. (Vergel. Ezec. 29.18.) Een vreeslick volck van aenbegin ende doorgaens, Gen. 10.8, 9. etc. die een yegelick regel ende mate wilde stellen, andere volcken vertraden, ende in haer lant vele rivieren hadden, die het selve (als gemeenlick geschiedt) plegen af te spoelen. Sommige duyden het op de ingesetene van Moorenlandt ende andere volckeren daer aen gelegen, wijt ende zijd’verspreyt, ranck van lijve, dun van hayr, wildt ende vreeslick, d’een aen d’ander verre henen gelegen, ofte, dat regels wijse soude vertreden worden, ofte, daer over Godt het richtsnoer sijner straffe soude trecken. Vergel. 2.Reg. 21.13. Ies. 34.11. etc. Andere nemen het als een beschrijvinge van ’t Ioodsche volck, dat veel hadde geleden, ende van Godt regel op regel ontfangen, Ies. 28.10. ende van wegen de groote wonderwercken Godts vreeslick was, hoewel vele vyanden (als geweldige rivieren, Ies. 8.7. etc.) haer landt beroofden: van welcks alles de verstandige leser sal mogen oordeelen.

9 D. van dien tijdt af dat het een volck geweest is, ende doorgaens henen. And. van haer beginsel af tot hier toe.

10 Hebr. een volck des regels regels, of, der linie linie.

3

¹¹ Alle ghy ingesetene der werelt, ende ghy inwoonders der aerde, als ¹² men de baniere sal oprichten [op] de bergen, ¹³ sult ghy-lieden [het] sien, ende als de basuyne sal blasen, sult ghy-lieden [het] hooren.

11 In dit vers wordt te kennen gegeven, dat dit oordeel Godts, sekerlick ende in’t openbaer, als voor de oogen van al de werelt, soude vervult worden, soo dat d’andere volcken getuygen souden zijn van de waerheyt deser Prophetie, ende de Ioden beschaemt worden in haer vertrouwen op de hulpe der Mooren, Egyptenaers, etc.

12 Anders, vvanneer ick (T.w. Godt) de baniere, etc. D. als ick het vyandtlick krijghsheyr over de Mooren sal doen komen: ofte, als ick door mijnen Engel de Assyriers sal verslaen: waer van sommige dit vers verstaen.

13 Ofte, siet’et, ende alsoo terstont, hoort’et.

4

Want alsoo heeft de HEERE tot

[fol. 10r]

my geseyt: ¹⁴ Ick sal stille zijn, ende sien in mijne wooninge, als de glinzerende hitte op den regen, als een wolcke des dauws, in de hitte des oogsts:

14 Menschelicker wijse van Godt gesproken: gelijck Koningen in hare palleysen sittende, niet te min op alles toesien, ende haer Koninckrijck besorgen: alsoo belooft Godt dat hy sijne Kercke, ondertusschen dat hy sijne oordeelen over dese heydensche volcken (waer van versen 5. en 6.) uytvoert, sal verschoonen, verquicken ende weldoen: geiijck een sonneschijn na den regen, ende eene dauwige wolcke in den oogst lieflick zijn. Andere verstaen, dat hier begint de beschrijvinge van Godts oordeel, als of Godt seyde: Ick sal wel toelaten dat de Mooren woelen, ende haer tot tegenweer versamelen, ofte (als andere) dat de Assyriers eenen tijt langh met haer gewelt voort gaen, maer het sal haer tot haer eygen verderf strecken, gelijck onmatige hitte na grooten regen het teeder gewas, ende eene dicke, natte, mistige wolcke den oogst bederven.

5

¹⁵ Want ¹⁶ voor den oogst, als de botte volkomen is, ende de onrijpe druyve rijp wort [na] den bloesem, soo sal hy de rancken met snoeymessen afsnijden, ende de tacken wech doen [ende] afkappen.

15 Ofte, maer. Dit is nu een beschrijvinge van Godts oordeel, tot welckes aenmerckinge de volcken genoodight zijn, vers 3.

16 Met dese gelijckenisse ende figuerlicke manieren van spreken, wort te kennen gegeven, dat Godt allen tegenweer der Mooren, ofte (als andere) al ’t gewelt der Assyriers, eer sy het tot volkomenheyt sullen brengen, sal te schande maken, ende haer schrickelick verderven.

6

¹⁷ Sy sullen t’samen gelaten worden den roofvogelen der bergen, ende den dieren der aerde, ende de roofvogelen sullen ¹⁸ op haer oversomeren, ende alle dieren der aerde sullen daer op overwinteren.

17 T.w. Mooren, of, Assyriers.

18 Vergl. Ezech. 31.12, 13.

7

¹⁹ Te dier tijt sal den HEERE der heyrscharen een geschenck gebracht worden, [van] ²⁰ het volck, dat getrocken is, ende gepluckt, ende ²¹ van het volck dat vreeslick is van dat het was, ende voortaen: een volck van regel [ende] regel, ende van vertredinge, wiens lant de rivieren berooven: tot de plaetse des naems des HEEREN der heyrscharen, tot den bergh Zions.

19 In dit vers doet Godt (als elders dickwils) eene troostelicke belofte, van de genadige beroepinge der Mooren, ofte Assyriers, ende diergelijcke andere vyantlicke Heydensche volckeren, tot de gemeynschap des Heeren Christi ende sijner Kercke. Vergel. onder 19. vers 19. etc. ende siet diergelijcke Prophetien van de Mooren, Psalm 68.32. ende 87.4. Iesa. 45.14. Zeph. 3.10. ende een aenmerckelick exempel, Actor. 8.27. etc.

20 Waer van bov. vers 2.

21 D. van eenige van dit vreeslick volck. Aldus moetmen oock het woordeken van, nemen ende verstaen, Matth. 23.34. ende van hen sult ghy dooden, D. Sommige van hen sult ghy dooden.