Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xvj. Capittel.

Vermaninge aen de Moabiten, dat sy hare lammeren brengen souden, vers 1. ende dat sy haer tegen de verdrevene Ioden, vriendelick ende goedertierenlick dragen souden, 3. Maer dewijle sy sulcks niet en deden uyt hooghmoet, 6. soo dreyght haer Godt, dat sy so schrickelick souden uytgeroeyt ende verdelght worden, 7. dat de Propheet over haer medelijden heeft, 9. Doch hy gaet voort in het verhalen der elenden die haer nakende waren, 10. Ende hy noemt den tijt wanneer het geschieden soude, 14.

1

¹ SEndet ² de lammeren des ³ heerschers des landts van ⁴ Sela af, ⁵ na de woestijne henen ⁶ tot den bergh der dochter Zions.

1 O ghy Moabiten.

2 Hebr. het lam, D. soo veel lammeren als ghy tot tribuyt te geven schuldigh zijt. De Moabiten betaelden aen den Koningh van Iuda jaerlicks hondert duysent lammeren, ende honderdt duysent rammen met de wolle, als af te nemen is uyt 2.Sam c. 8. vers 2. Vergel. met 2.Reg. 3.4.

3 T.w. des Koninghs van Iuda, die een heere ofte heerscher over u lant is gheworden, van dier tijdt af doe David u heeft overwonnen, 2.Sam. 8.2. And. des heerschappers des aerdtrijcks, verstaende daer by Godt den Heere, in desen sin, als of hy de Moabiten vermaende, dat sy den waren Godt souden aennemen, sulcks doende blijcken met hem lammeren op te offeren.

4 D. van u landt af, ’t welck ten deele met klippen ende rotzen is besett, ten deele met de woestijne. Sela was de hooftstadt op een rotze gelegen.

5 Hier kan men verstaen die woestijne van Iuda, die daer is streckende tot aen de Iordane, daer die riviere in de doode zee valt.

6 D. tot Ierusalem het welck aen den bergh Zion leyt.

2

⁷ Andersins sal’t geschieden, dat ⁸ de dochteren Moabs aen de veyren van ⁹ Arnon sullen zijn, ¹⁰ als een swervende vogel, [uyt] het nest gedreven zijnde.

7 De sin is, Indien ghy-lieden dat niet en doet, namelick, Indien ghy Moabiten den huyse Davids niet en gehoorsaemt, soo sal het geschieden, etc. Anders, want het sal geschieden.

8 D. de Moabitische vrouws-persoonen, getrouwde ende ongetrouwde als Luce 23.28. daer staet, Ghy dochteren Ierusalems, daer onder te verstaen zijn soo wel ongehijlickte, als de gehijlickte. Andre verstaen hier door de dochteren, de kleyne steden des Moabitischen lants.

9 Arnon was het uyterste van der Moabiten landt. Soo dat als de Propheet hier dreyght, dat de dochteren Moabs aen de veyren van Arnon souden gebracht, ende overgevoert worden, dat is te seggen, dat sy souden verjaeght, ofte gevangelick uyt haer landt souden gevoert worden.

10 D. als een vogel die heen en weer vlieght. Alsoo sullen de dochteren der Moabiten uyt haren nest, D. uyt haer vaderlandt, ende uyt hare huysen en welvaert gedreven worden.

3

¹¹ Brenght eenen raedt aen: ¹² houdt gerichte, ¹³ maeckt uwe schaduwe op het midden van den middagh, gelijck den nacht: ¹⁴ verberght ¹⁵ de verdrevene, [ende] ¹⁶ en meldet ¹⁷ den omswevenden niet.

11 T.w. hoe ghy het aenstaende ongeluck sult konnen ontloopen.

12 Hier raedt de Propheet de Moabiten, dat sy oprechtelick handelen souden, insonderheyt met de arme verdrevene Ioden, met deselve niet handelende gelijck eertijdts hare voor-ouderen gedaen hadden, Deut. c. 23. Ier. c. 48.

13 D. maeckt dat uwe schaduwe, D. de verquickinge die sy van u-lieden versoecken, haer soo verquicke in hare grootste vervolginge, als de schaduwe, ofte duysternisse des nachts in den heeten somertijdt, de menschen verquickt.

14 Hier spreeckt de Propheet duydelick uyt, het gene hy stracks met verbloemde woorden geseyt heeft.

15 T.w. de Ioden die uyt haer landt verdreven zijn.

16 D. en verraetse niet, geeftse niet over in de handen harer vyanden, gelijck ghy wel pleeght te doen.

17 D. de Ioden die haren toevlucht tot u nemen.

4

¹⁸ Laet ¹⁹ mijne verdrevene ²⁰ onder u verkeeren, O Moab, ²¹ weest ghy hen een schuylplaetse voor het aengesichte ²² des verstoorders: want de onderdrucker ²³ heeft een eynde, de verstooringe is te niete geworden, ²⁴ de vertreders ²⁵ zijn van der aerde verdaen.

18 Dit spreeckt Godt de Heere.

19 D. die my toebehooren, al hoe wel ickse, om harer sonden wille, nu eenen geruymen tijdt, dapperlick gekastijdt hebbe. Aengaende de maniere van spreken siet Psalm 37. op het vers 22.

20 Hebr. in u, D. by u, in’t Moabitische lant.

21 D. oeffent medelijden ende barmhertigheyt over de Israëliten, laetse herberge by u vinden.

22 D. des Assyriers, die de Ioden ende andre natien seer vervolght, ende jammerlick geplaeght heeft.

23 Ofte, sal haest een eynde hebben, ende soo in’t volgende. Als of de Heere seyde, Ghy Moabiten behoordet u beleefdelick tegens mijn volck te dragen, want het en sal niet altoos onderdruckt worden van sijne vyanden, Ick sal het eyndelick redden, ende het Koninckrijcke van Iuda alsoo herstellen, dat het gelegentheydt ende macht sal hebben, om u-lieden te vergelden de weldaden die sy van uwe handt ontfangen sullen: Daer sy u-lieden ter contrarie sullen konnen vergelden de schade ende onbarmhertigheyt, die ghy haer sult bewijsen.

24 Hebr. de vertreder, D. alle, ende een yegelick vertreder, D. verdrucker mijns volcks.

25 D. sullen, etc.

5

Want daer sal ²⁶ een Throon ²⁷ bevestight worden ²⁸ in goedertierenheydt, ende op den selven sal ²⁹ bestendelick een sitten ^{a 30} in de tente Davids, een die oordeelt, ende het recht soeckt, ende ³¹ veerdigh zy ter gerechtigheyt.[kolom]

26 D. Een Koninckrijcke, of Konincklicke weerdigheyt.

27 Ofte, bereydt worden.

28 T.w. door de goedertierenheyt Godes. Anders, in genade.

29 Hebr. in waerheyt, D. stijf en vaste.

a Ies. 9.6. Dan. 4.14, 27. Mich. 4.7. Luce 1.33.

30 D. Een van het geslachte Davids, T.w. Christus, hy alleen besit bestendighlick den stoel Davids, want hy heeft een eeuwigh Koninckrijcke.

31 Dat is, haestelick gevende dat recht is, het zy den goeden, ofte den quaden. Anders, in’t recht wel ervaren, als Ezra 7.6. Soo dat de Propheet in dit versken wederom de Moabiten vermaent, dat sy haer over de verdrevene Ioden ontfermen souden, dewijle haer vervallen Koninckrijcke wederom soude opgericht worden, ende in der eeuwigheyt bestendelick blijven soude.

6

³² Wy ^b hebben gehoort de hoovaerdije ³³ Moabs, hy is seer hoovaerdigh: sijnen hooghmoedt, ende sijne hoovaerdije, ende sijne verbolgentheydt, ³⁴ en zijn alsoo sijne grendelen niet.

32 T.w. Godt de Vader, Soon, ende Heylige Geest. sommighe verstaen den Propheet, ende Ioden, ende andre omliggende natien. Eenige voegen hier het woordeken maer, by, aldus, [Maer] wy hebben gehoort, etc. als of hy seyde, Dit voor-verhaelde vereyscht wel Godt van de Moabiten, ende sy waren’t wel schuldigh te doen, oock soudet haer profijtelick zijn: Maer sy zijn soo hoovaerdigh, dat sy geenen goeden raet, die andre haer geven, en willen volgen.

b Ier. 47.29, 30.

33 D. der Moabiten.

34 D. te vergeefs, nochtans verlaet hy hem op deselve, als op grendelen, of hantboomen. And. [Maer] sijne leugens en [doen ’t] soo niet.

7

³⁵ Daerom sal ³⁶ Moab over Moab ^c huylen, al te mael sullen sy huylen: over de ³⁷ fondamenten van Kir-Hareseth sult ghy-lieden ³⁸ suchten, gewisselick ³⁹ sy zijn gebroken.

35 T.w. van wegen den grouwelicken inval der Assyriers, als af te nemen is uyt vers 14.

36 D. d’een Moabiter over den anderen, T.w. de levendige, so over de doode, als over de levendige.

c Ier. 48.20.

37 And. flesschen. van dese plaetse siet boven 15.1.

38 And. rouwe dragen. And. murmelen, binnen ’s monts spreken.

39 Of, sy sullen gebroken worden, ofte, gebroken zijnde. dit nemen sommige op de fondamenten, sommige op de suchtende lieden.

8

⁴⁰ Want ⁴¹ de velden van ⁴² Hesbon ⁴³ zijn verflaeuwt, [oock] de wijnstock van ⁴⁴ Sibma, ⁴⁵ de heeren der Heydenen hebben hare uytghelesene planten verplettert, ⁴⁶ sy ⁴⁷ reycken tot Iaëzer toe, sy dwalen [door] ⁴⁸ de woestijne: ^d hare ⁴⁹ scheuten zijn uytgespreyt, sy zijn ⁵⁰ gegaen over zee.

40 Hier wijst de Propheet nu breeder aen de oorsake van het weenen der Moabiten, ende hy spreeckt hier, als elders meer, als oft alreets geschiet ware het gene dat noch geschieden soude.

41 Als 2.Reg. 23. vers 4. And. Wijnstocken.

42 Siet Ios. 13.17.

43 And. sullen verflaeuwen, of verswacken, D. verwelckeren.

44 Van Sibmah wort oock mentie gemaeckt Num. 32.38. Ios. 13.19.

45 D. de Vorsten der Assyriers.

46 T.w. die wijnstocken.

47 Siet Ier. 48. op vers 32.

48 Verstaet hier de woestijne aen de Iordane, als vers 1.

d Ies. 48.32, 33.

49 Of, scheutelingen, of, rancken.

50 Verst. de zee by Iaëzer, als blijckt Ier. 48.32.

9

⁵¹ Daerom beweene ick in de weeninge over Iaëzer, den wijnstock van Sibma, ⁵² ick make u doornat met mijne tranen, O Hesbon, ende Eleale: want het vreughden-geschrey over uwe somervruchten, ende over uwen oogst, ⁵³ is gevallen:

51 And. daerom beweene ick het geween Iaëzers (D. het jammer ’t welck die stadt sal doen weenen,) den wijnstock van Sibma. Als of hy seyde, Ick hebbe sulck eenen schrick van de destructie van Sibma, dat so wanneer my deselve in den sin komt, soo beweeght sy my tot schreijen, alsoo wel als ick doe over Iaëzer, Hesbon, ende Eleale. siet bov. 15.5. ende ond. 21.3.

52 Of, ick bedouwe, begiete, besprenge, bespuyte u.

53 D. heeft een eynde. In den oogst pleeghtmen vreughde-liedekens te singen, die en hoortmen nu niet meer, wil de Propheet seggen, siet. Ier. 25.30.

10

Alsoo dat de blijdtschap ende vrolickheyt ⁵⁴ wech genomen is ⁵⁵ van ’t vruchtbare velt: ende in de wijngaerden en wort niet gesongen, [noch] eenigh gejuych gemaeckt; ⁵⁶ de [druyve]treder en treedt ⁵⁷ geenen wijn uyt ⁵⁸ in de wijnbacken, ⁵⁹ Ick hebbe ⁶⁰ het vreughden-geschrey doen ophouden.

54 Hebr. versamelt is. siet Psal. 26.9.

55 And. van Carmel, ’t welck is de name van eenen vruchtbaren bergh ende contreije. siet. 2.Reg.19. op vers 23. ende wijders 1.Sam. 25. op vers 2.

56 Siet de aent. Ier. 25. op vers 30.

57 D. hy en treedt geen druyven daer men den wijn uyt perst.

58 Of, in de kuypen.

59 Dit spreeckt Godt de Heere.

60 Ofte, lof-liedekens, als Iudic. 9.27.

11

⁶¹ Daerom ⁶² rommelt mijn inghewant ⁶³ over Moab, ⁶⁴ als een harpe: ende ⁶⁵ mijn binnenste ⁶⁶ over ⁶⁷ Kir-heres.

61 Dit spreeckt de Propheet.

62 T.w. van treurigheyt.

63 D. van wegen die elende die Moab over komt. siet de aent. Ies. c. 15. op vers 5.

64 T.w. wanneermen der selver snaren roert met den vinger.

65 Dat is, mijn herte.

66 T.w. om dat die schoone stadt soo jammerlick verwoest ende geruyneert is.

67 And. oock genaemt Kir, ende Kir-Hareseth. Siet bov. 15. op vers 1. ende hier bov. vers 7.

12

Ende het sal geschieden alsmen sien sal dat Moab ⁶⁸ vermoeyt is gheworden ⁶⁹ op de hooghten: dan sal ⁷⁰ hy ⁷¹ in sijn heylighdom gaen om te aenbidden, maer ⁷² hy en sal ^e niet vermogen.

68 T.w. van sijne goden aen te roepen, ende deselve offerhanden te doen, hulpe versoeckende tegen sijne vyanden.

69 Op de hooghten hadden de Moabiten, ende andre afgoden-dienaers haer altaren.

70 T.w. Moab, D. de Moabiten.

71 T.w. in den tempel sijnes afgodts Chamos, Num. 21.29. 1.Reg. 11.7. Hopende, dat of schoon die andre goden hem niet geholpen en hadden, Chamos immers hem soude hooren, ende uyt den noot helpen.

72 T.w. Chamos, en sal hem niet konnen helpen, Ofte, hy (T.w. Moab) en sal niet vermogen, ofte, niet konnen uytrichten, alsoo weynigh als hy op de hooghten uytgericht of afgebeden ende verkregen hadde.

e Deut. 32.37, 38, 39.

13

Dit is het woort, dat de HEERE tegen Moab gesproken heeft, ⁷³ van doe af.

73 T.w. van dier tijt af, dat sy den Koningh van Iuda zijn onderworpen geweest, siet 2.Sam. 8.2. Of, van den tijt af der openbaringe deser Prophetie.

14

Maer ⁷⁴ nu spreeckt de HEERE, seggende, ⁷⁵ Binnen drie jaren ⁷⁶ (als de jaren eenes huerlings) dan sal de eere Moabs verachtsaem gemaeckt worden, ⁷⁷ met alle die groote menighte: ende het overblijfsel sal kleyn, weynigh, onmachtigh wesen.

74 T.w. Nu sy alle vermaningen ende dreygementen der Propheten verachten.

75 Of, over drie jaren, of, na den uytgangh van drie jaren, T.w. in’t vierde jaer des Koninghs Hizkia. want de Propheet heeft dit gesproken in het eerste jaer van deses Koninghs regeeringe, als te sien is bov. 14.28. daer dese predicatie begint. De volbrenginge der selver, siet 2.Reg. 18.9. alwaer geschreven staet, dat Salmanassar tegen Samarien getogen zy in het vierde jaer van Hizkia, waer uyt af te nemen is, dat hy in het doorreysen de Moabiten heeft bedwongen, waer van hier in desen text gesproken wordt. Maer dit en is maer een beginsel hares jammers ende verderfs geweest, het welck eenen geruymen tijdt hier na volkomelicker geschiet is, gelijck lange na den Propheet Iesaia, hen de Propheet Ieremia sulcks voorseydt heeft, Ierem. cap. 48.

76 D. wel getelt, ende naeuwe gerekent. Men geeft eenen gehuerden knecht sijnen bedongenen loon, als sijnen tijt omme is, niet eer, oock niet spader. Vergel. Ies. 21.16.

77 And. met al dien grooten rijckdom, of, overvloet. siet Psal. 37.16. Eccles. 5.9.