Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xv. Capittel.

Voorsegginge van de grouwelicke verwoestinge ende elenden die den lande der Moabiten souden aengedaen worden van de Assyriers, door Godes rechtveerdigh oordeel, het welck de Propheet in het gemeyn, ende in het bysonder, met veel omstandigheden beschrijft.

1

^{a 1} DE Last Moabs. Sekerlick in der nacht ² is ³ Ar Moabs ⁴ verwoest, sy is uytgeroeyt, sekerlick ⁵ in der nacht is ⁶ Kir Moabs verwoest, sy is uytgeroeyt.

a Ierem. 48.1. Ezech. 25.8. Amos 2.1.

1 D. de sware straffe die over de Moabiten komen sal, namelick, door de Assyriers, ten tijde des Koninghs Salmanasser. Siet Iesa. cap. 16. op vers 14.

2 And. als Ar Moabs verwoest is, is [hy]T.w. Moab, uytgeroeyt, want in der nacht als Kir Moabs verwoest is, is [hy] uytgeroeyt. De sin is, de Moabiten zijn teenemael vervallen in dien nacht als hare beyde voornaemste steden, met andre sterckten hares lants, van hare vyanden zijn ingenomen ende verwoest.

3 D. Ar in der Moabiten lant gelegen. Dit was de hooft-stadt der Moabiten, Numer. 21. vers 28. Deut. 2.18, 29.

4 D. sy sal gewisselick verwoest worden, T.w. door den Koningh van Assyrien. siet Ios. 16.14. van het gene dat geschieden soude, wort gesproken als of het alreets geschiet ware, soo hier, als doorgaens by de Propheten: ende dat van wegen de sekerheydt der voorseggingen.

5 D. onversiens en onverhoets. Anders als not. 2. is aengeteeckent.

6 Anders genoemt Kirheres, ond. 16.11. Ier. 48. versen 31, 36. Oock Kirhareseth, Ies. 16.7. een van de voornaemste steden der Moabiten. Daer was oock in Meden een stadt of landtschap Kir genoemt, als te sien is 2.Reg. 16.9.

2

⁷ Hy ⁸ gaet op nae ⁹ Baïth, ende ¹⁰ Dibon, [ende nae] ¹¹ Bamoth, om te weenen: over ¹² Nebo, ende over ¹³ Medeba sal Moab ¹⁴ huylen; ¹⁵ op ^b alle hare hoofden is kaelheyt, aller baert is afgesneden.

7 T.w. Moab.

8 And. Baïth ende Dibon zijn opgegaen, T.w. nae Bamoth, of, nae de hooghten, om aldaer te weenen.

9 Dese stadt wordt anders genoemt Beon, Baal-Meon, ende Beth-Baal-Meon, Num. 32.3, 38. Ios. 13.17. Sy was vermaert van wegen de afgoderije die daer bedreven wierdt. Tot een afgodt aldaer, ende tot andre steden daer afgoden waren, namen de beanghstighde Moabiten haren toevlucht, om hulpe ende raedt te soecken, klagende den selven haren noodt.

10 Een stadt den Rubeniten toegeleyt. siet Ios. 13.17. Ond. vers 9. wortse na sommiger gevoelen, Dimon genoemt.

11 And. genaemt Bamoth-Baal, Ios. 13.17. And. tot de hooghten, of, op de hooghten, om aldaer voor de beelden harer goden te weenen, ende met tranen tot hare hulpe te bewegen.

12 Dese stadt was den Rubeniten toegedeylt, Num. 32.38.

13 Eene stadt in der Moabiten lant, Num. 21.30. Ios. 13.16.

14 T.w. om dat die steden verstoort zijn, of haest sullen verstoort worden.

15 De sin is, Daer sal droeffenisse zijn door het gantsche landt der Moabiten.Dit, ende datter volght, moetmen verstaen nae de manieren van doen der Moabiten, ende eeniger anderer natien, die, tot een teecken van droeffenisse, haer vleesch doorsneden ende doorkerfden: sy trocken het hayr uyt het hooft, ende sy sneden den baert kael af. Maer Lev. 19.27. ende Deut. 14.1. heeft Godt sijn volck verboden sulcks te doen.

b Ierem. 48.37. Ezech. 7.18.

3

Op hare wijcken hebben sy ¹⁶ sacken aengegordet: ¹⁷ op haere daken, ende op hare straten huylen sy altemael, ¹⁸ afgaende met geween.

4 ¹⁹ So ²⁰ Hesbon als Eleale ²¹ schreeut, hare stemme wort gehoort tot ²² Iahaz toe, daerom ²³ maken ²⁴ de toegeruste Moabs een geschrey, ²⁵ eenes yegelicks ziele ²⁶ in hem is qualick gestelt.

16 D. treurkleederen.

17 Hy wil seggen, Dat als sy baden, dat deden sy op de daken, Zephan. 1.5.

18 Gelijck sy al weenende waren op de daken geklommen, alsoo komen syder oock al weenende wederom af, geenen troost ontfangen hebbende.

19 Hebr. ende Chesbon ende Elale.

20 Van Hesbon ende Eleale siet Ios. 13.17. Num. 32.37.

21 T.w. van anghst ende vreese.

22 Siet Num. 21.23.

23 Of, sullen geschrey maken.

24 Ofte, de gewapende. De sin is, Het geschreeuw der burgeren sal de gewapende soldaten verschricken ende verveert maken.

25 D. sy zijn allegaer qualick te vreden. And. haer leven is qualick gestelt, ofte, is haer verdrietigh.

26 D. in sich selven, ende verstaet hier Moab, mitsgaders alle die het met hem houden.

5

²⁷ Mijn herte schreeuwt over Moab, hare ²⁸ grendelen zijn nae ²⁹ Zoar toe, de ³⁰ dryjarige veerse: want hy gaet op ³¹ met geween na den opgangh van Luhith, want op den wegh nae Horonaim verwecken sy ³² een jammer-geschrey.

27 Als of de Propheet seyde, De jammer die de Moabiten sal over komen, sal soo groot zijn, dat ick my niet en kan onthouden van hertelick te schreijen, als icker aen gedencke. Siet Ies. 16.9. ende 21.3. Ier. 48.5, 31, 34, 38. sommige nemen het alsoo, dat de Propheet hier afbeeldt in sijn persoon, het gene dat Moab in sijn lijden doen soude.

28 D. de Overste ende Machtige van Moab, die by grendelen worden vergeleecken, om dat sy de vastigheydt des landts zijn. Anders, hare vluchtige [vlieden] etc. And. mijn herte schreeuwt over Moab ende [over] sijne grendelen, tot Zoar toe, [als] eene dryjarige koe. Tot Zoar toe, D. tot datmen het tot Zoar toe hooren kan, of het schoon aen de uyterste palen des Moabitischen landts na Iudea aen, gelegen is.

29 Siet Genes. 19.22.

30 D. sterck, wulps, ende dertel. Dit kanmen verstaen van Zoar, ofte van Moab. In Ieremia wort het geseydt van Horonaim. Siet Ier. 48.34. met de aenteeck.

31 Of, al weenende.

32 Of, verheffen sy een gebroken geschrey. And. een verderffelick geschrey. Hebr. een geroep der brekinge, of, der verbrekinge. D. (gelijck het sommige nemen) soodanigh een geroep als die van sich geven, die van hare vyanden wreedelick worden verbroken ende vernielt.

6

Want ³³ de wateren van ³⁴ Nimrim sullen enckele verwoestinge wesen: want het gras is verdorret, het teeder gras is vergaen, daer en is geen groente.

33 D. de leege ende waterige landen te Nimrim, of, ontrent Nimrim, sullen dorre, woest, ende desolaet liggen. De sin is, Het geheele landt Moabs sal tot de uyterste ruïne gebracht worden, alsoo dat selfs in die plaetsen daer overvloedt van wateren pleeght te zijn, groote drooghte wesen sal.

34 Nimra, ende Beth-nimrah genoemt, Num. 32.3, 36. dese plaetse is den sonen Gads gegeven, Ios. 13. versen 27, 28.

7

Daerom sullen ³⁵ sy den overvloedt [dien] sy ³⁶ vergadert hebben, ³⁷ ende het gene dat sy wech geleydt hebben, ³⁸ aen de beke der wilgen voeren.

35 T.w. de Moabiten. Hebr. hy, Te weten, Moab.

36 Hebr. gemaeckt hebben.

37 ’t Hebreeusch woordt komt van besoecken, of, wech leggen.

38 Of, nae de beke der wilgen, T.w. om het selve aldaer te verbergen. And. In het dal der Arabiers. Ende dan is dit de sin, De Arabiers, die haer by de Assyriers sullen voegen, sullen de schatten der Moabiten helpen rooven, ende sullense wech voeren.

8

Want ³⁹ dat geschreeuw ⁴⁰ sal omme gaen door de landtpale Moabs, haer gehuyl

39 D. dat geschreeuw ende gehuyl der vluchtige Moabiten, van het welcke gesproken is versen 1, 2, 3, 4. sal door alle de landtpalen der Moabiten gaen, van het eene eynde tot aen het andere.

40 Of, gaet omme, of, is omme gaen. ende alsoo in het volgende.

[fol. 9r]

⁴¹ tot Eglaim toe, ja ⁴² tot Beër-Elim toe sal haer gehuyl zijn.

41 Ofte, tot aen de twee t’samen-vlietende beken, T.w. tot de beke ofte bornput Arnons (daer van Numer. 21.14. gesproken wordt) ende tot Beër-Elim.

42 And. tot den bornput Elim toe: Ofte, tot den bornput der machtigen, aldus genoemt, om dat de Vorsten der Israëliten den selven hebben gegraven, of graven laten, Num. cap. 21.

9

⁴³ Want de wateren Dimons ⁴⁴ zijn vol bloets, want ⁴⁵ ick sal Dimon noch meer toeschicken: [te weten] ⁴⁶ leeuwen ⁴⁷ over de ontkomene Moabs, mitsgaders over het overblijfsel ⁴⁸ des landts.

43 Ofte, selfs zijn de wateren, etc.

44 T.w. van de verslagene ende verwondde Moabiten, welcke de Assyriers souden verslaen.

45 Hebr. ick sal over Dimon toevoeghselen voegen, of, setten, D. ick salse noch meer straffen.

46 Verstaet hier by, Ende andre wreede verscheurende dieren, om haer te verscheuren. Hebr. eenen leeuw, waer door de Koningh Nebucadnezar (die oock elders by eenen leeuw wordt geleken) kan verstaen worden. Van verscheurende leeuwen onder het ongehoorsame volck, van Godt gesonden, siet oock 2.Reg. 17.25.

47 De sin is, De Moabiten die hare vyanden ontloopen sullen, die sullen van de leeuwen verscheurt worden, ende alles watter overigh sal gebleven zijn in’t gantsche lant, dat sal te schande gemaeckt worden. In somma, Godt de Heere dreyght hier, dat de vyanden sijner kercke geensins en sullen ongestraft blijven.

48 T.w. der Moabiten.