Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xj. Capittel.

Vermaninge tot mildadigheyt aen den armen, sonder aen te sien hare onweerdigheyt, vers 1, etc. altijt voor oogen hebbende de voorsichtigheyt Godes, 5. sonder nochtans den arbeyt te versuymen, 6. het leven is den menschen soet, nochtans zijnder quader dagen meer, dan der goeden, 7. Vermaninge aen de jonge lieden, dat sy in hare genoeghten altijt aen het oordeel des Heeren moeten gedencken, 9.

1

¹ WErpt u broot uyt ² op het water: want ³ ghy sult het vinden ⁴ na vele dagen.

1 D. doet wel aen een yegelicken, soo bekende, als onbekende.

2 Hebr. op het aengesichte des waters, ofte, der wateren. Verstaende by het water, de arme, die niet en hebben om wederom te vergelden, soo dat het schijnt verloren te zijn wat men haer geeft. Aldus spreken wy oock, het is soo veel als of men het in ’t water, of in de zee wierpe.

3 Dat is, Godt sal ’t u weder geven: ja veel licht oock wel de mensche selve, dien ghy over langh eenige weldaet ofte hulpe gedaen hebt.

4 Hebr. na veelheyt van dagen, D. na dat vele dagen of jaren sullen vervloten zijn.

2

⁵ Geeft ^a een deel aen ⁶ sevene, ja oock aen ⁶ achte: ⁷ want ghy en weet niet wat quaet op der aerde wesen sal.

5 T.w. uwe aelmoessen, of, u broot.

a 2.Corinth. 9.10.

6 6 Een seker getal voor een onseker, als Prov. 6.16. Mich. 5.4. Christus seyt, geeft eenen yegelicken die ’t begeert, Luce 6.30. Vergelijckt Deuter. 15.7, 8.

6 6 Een seker getal voor een onseker, als Prov. 6.16. Mich. 5.4. Christus seyt, geeft eenen yegelicken die ’t begeert, Luce 6.30. Vergelijckt Deuter. 15.7, 8.

7 Als of hy seyde, De tijt kan komen, dat ghy van al ’t uwe sult berooft, ende tot eenen bedelaer gemaeckt worden: Dan sult ghy wel wenschen, dat andere u oock milden bystant deden: Doet dan oock alsoo by andere. Siet Luce 16.9. Galat. 6.9.

3

⁸ Als de wolcken vol geworden zijn, ⁹ soo stortense plasregen uyt op der aerde: ende ¹⁰ als de boom na het Zuyden, of als hy na het Noorden valt, in de plaetse daer de boom valt daer sal hy wesen.

8 Hy wil seggen, dat de rijcke aen de arme hare mildadigheyt rijckelick behoorden te betoonen, gelijck de regen het dorre lant rijckelick bevochtight, sonder onderscheyt van plaetsen of ackeren: Godt doet sijnen regen vallen soo wel over de quade, als over de goede.

9 Hebr. soo ledigense.

10 De sin is, Gelijck een boom die eens valt, of gevelt wort, niet wederom op en staet, noch geene vruchten meer en draeght: Alsoo oock, wanneer wy eens gestorven zijn, het zy in wat staet het magh zijn na de ziele, soo en staen wy niet weder op, om wederom in dit tijdelicke leven te komen, soo dat wy na onse doot den armen niet meer yet geven ofte mededeylen en kunnen. Ende behooren derhalven goet te doen in dit leven. Siet Galat. 6.10.

4

¹¹ Wie op den wint acht geeft, die en

11 Salomo wil seggen, die al te curieuselick op wint en weder past, ende van tijt tot tijt noch al beter weder verwacht, niet willende zaeijen tot dat hy weder heeft het welck geheel na sijnen wensch ende wille is, die en sal niet lichtelick aen het zaeijen komen, maer hy sal den bequaemsten zaeytijt versuymen: Alsoo oock die in den maeytijt al te seer op wint en weer lett. Eenige duyden dese woorden op het uytdeylen der aelmoessen, aldus: Alsoo oock, indien yemant al te scrupuleuselick soude willen dencken op alle veranderingen van tijden, denckende, dat hy selfs konde arm worden, etc. Ofte, op de onwaerdigheyt ofte ondanckbaerheyt der armen, etc. die en sal nimmermeer aelmoessen geven, ende hy sal soo doende, nimmermeer doen dat hy te doen schuldigh is.

[fol. 297r]

sal niet zaeijen: ende wie op de wolcken siet, die en sal niet maeijen.

5

^b Gelijck ¹² ghy niet en weet welck de wegh des wints zy, [of] hoedanigh ^{13 c} de beenderen zijn in den buyck van ¹⁴ eene swangere [vrouwe:] alsoo ¹⁵ en weet ghy ’t werck Godes niet, ¹⁶ die het alles maeckt.

b Ioan. 3.8.

12 Te weten, van waer hy komt, waer hy henen vlieght, hoe lange ende hoe sterck, dat hy uyt een geweste waeijen sal, Ioan. 3.8.

13 Door de beenderen moet men hier verstaen de geheele masse ofte vrucht, of ’t kint in ’s moeders lichaem.

c Psalm 139.15, 16.

14 Hebr. eener volle [vrouwe.]

15 D. ghy en weet noch en kondt de regeeringe Godes niet weten, nochte verstaen wat hy in sijnen alwijsen raet besloten hebbe: hoe lange ghy uwe goederen sult hebben ende behouden. Laett derhalven uwe onnutte sorge varen, ende doet den armen goet, soo lange als u Godt het leven ende de macht geeft.

16 Of, dat hy aen, of, met allen doet.

6

Zaeyt u zaet ¹⁷ in den morgenstont, ende en treckt uwe hant des avonts niet ¹⁸ af: want ghy en weet niet ¹⁹ wat recht wesen sal, of dit, of dat, of dat die beyde ²⁰ t’samen goet zijn sullen.

17 D. vroegh.

18 T.w. van zaeijen, of, van het zaet in d’aerde te werpen.

19 D. of dat wel opwassen sal, dat ghy des avonts gezaeyt hebt, ofte, of dat beter opwassen sal, dat ghy des morgens gezaeyt hebt.

20 Hebr. als een, Dat is, even goet.

7

²¹ Voorder, ²² het licht ²³ is soet, ende het is den oogen ²⁴ goet de sonne te aenschouwen.

21 Ofte, trouwens, ofte, sekerlick. Als of hy seyde, ’t Is wel waer, etc.

22 D. dit tijdelicke leven, dat men het licht der sonne moge aenschouwen.

23 Dat is, ’t is den mensche aengenaem.

24 Dat is, lieflick.

8

Maer indien de mensche vele jaren leeft, [ende] verblijdt hem in die alle; soo laet hem oock gedencken ²⁵ aen de dagen der duysternisse: want die sullen vele zijn; [ende] ²⁶ al wat gekomen is, ²⁷ is ydelheyt.

25 D. aen de doot. Want de doode leght men in ’t graf, daer het duyster is.

26 Dat is, al wat hem bejegent is.

27 Hy sal moeten bekennen, datter in dit leven niets bestendigh en is, daer in men sich volkomelick moge verblijden.

9

Verblijdt u, O jongelingh, in uwer jeught, ende laet u herte u ²⁸ vermaken in de dagen uwer jongelinghschap, ende ²⁹ wandelt in de wegen uwes herten, ende ³⁰ in de aenschouwinge uwer oogen: maer wetet, dat Godt, om alle dese dingen ³¹ u sal doen komen voor ’t gerichte.

28 Hebr. goet doen.

29 Dat is, doet wat u herte lust, ende wat uwe oogen behaeght. Uyt dese woorden blijckt genoeghsaem, dat Salomo hier niet in ernst en spreeckt, maer ironicè, ofte schimps-wijse, tegens de gene die sulcks als hier staet, met ernst spreken ende gevoelen, namelick, dat men de jonge jaren met wellustigheyt moet ofte mach doorbrengen. Numer. cap. 15. vers 39. verbiedt Godt te wandelen in de wegen des herten.

30 Dat is, in al wat uwe oogen behagelick ende aengenaem is, volght dat vry, neemt u genoechte in dit leven.

31 Als of hy seyde, Ghy sult daer wel ongeern aenkomen, maer Godt sal u wel doen komen, om reeckenschap te geven van al dat ghy gesproken ende gedaen hebt. Siet onder 12.14.

10

Soo doet dan ³² de toornigheyt wijcken van u herte, ende doet ³³ het quade wech ³⁴ van uwen vleesche, want de jeught ende ³⁵ de jonckheyt ³⁶ is ydelheyt.

32 Onder de toornigheyt begrijpt hy alle quade bewegingen des herten, die het selve ontroeren, als sy vermaent worden de wellusten te verlaten, ende de vreese Godes aen te nemen. Andre verstaen door de toornigheyt de sonde, die den toorn Godes verweckt over de menschen. Anders, verdriet, moeijelickheyt, treurigheyt.

33 Dat is, allerley quade begeerlickheyt, ende quade lusten, ofte sonden.

34 Dat is, van u lichaem. Siet Rom. cap. 6. vers 13. ende 1.Corinth. cap. 6 vers 15.

35 Het woort het welck in den Hebreeuschen text staet, beteeckent eygentlick den dageraet. De jonckheyt, ofte kintsche jaren, zijn als de morgenstont van ’s menschen leven: De morgenstont is haest voorby, de dagh passeert snellick, ende dan komt stracks de nacht, in welcken niemant wercken en kan.

36 Dewijle sy verganckelick, haest passeerende, ende vol dwaesheyt is.