Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ix. Capittel.

Hier wort het genadenwerck onses Heeren Christi, die sijn volck door sijn Woort ende Geest tot sijner (der opperster wijsheyt) salige gemeenschap beroept ende brenght, voorgestelt onder de gelijckenisse van de toebereydinge eener maeltijt, ende noodinge van gasten, vers 1, etc. met eene tegenstellinge van den aert ende de conditie der spotteren, ende der wijsen, 7. ende ter contrarie

[fol. 280r]

het verleydigh ende verderflick werck des satans, onder de gelijckenisse van eene sotte vrouwe, (vyandinne der opperste wijsheyt) die oock hare gasten noodight, maer tot haer eeuwigh verderf, 13, etc.

1

DE ¹ opperste wijsheyt heeft haer ² huys gebouwt: sy heeft hare ³ seven ⁴ pilaren gehouwen.

1 Hebr. de wijsheden. siet boven 1. vers 20.

2 Verstaet door dit huys, de gemeynte der warer geloovigen, welcker opbouwinge hier door de predicatie de Euangeliums, ende de werckinge des Heyligen Geestes begonnen wort, maer hier na voltrocken sal worden, door de volmakinge der kinderen Godts. Andere verstaen door dit huys den derden, ofte oppersten hemel, in den welcken de uytverkorene met alle goederen verzadiget sullen worden.

3 D. vele. Een seker getal voor een onseker. siet boven 6. vers 31.

4 Door dese worden van velen verstaen de Patriarchen, Propheten, Apostelen, Euangelisten, Herders, ende Leeraers. Andre verstaen door dese pilaren de vastigheyt, ende eeuwighduerigheyt van het hemelsche huys des Vaders, daer in ons Christus voorgegaen is, om ons eene plaetse te bereyden, Ioan. 14.2.

2

⁵ Sy heeft haer ⁶ slachtvee ⁷ geslacht, sy heeft haren wijn ⁸ gemenght; oock heeftse hare tafel ⁹ toegericht.

5 De wijsheyt wort hier vergeleken by eenen Koningh, die open hof houdt. Vergel. Matth. 22.2, 3, etc.

6 Verstaet het woort Godts, het ware voedsel der ziele, mitsgaders alle geestelicke ende salighmakende weldaden, die ons daer in belooft, ende in de Sacramenten aengeboden worden, waer op volgen sal de volmaeckte vreughde des toekomenden levens.

7 T.w. om te koken, ende daer na den genoodden voor te setten. Alsoo Genes. 43.16. 1.Sam. 25.11.

8 Dit siet op de wijse van doen gebruyckelick in heete landen, al waer men den wijn met water menght, om sijne kracht te matigen, ofte, vermenght met verscheyden specerijen. onder vers 5. ende 23.30. Iesa. 5.22. ende 65.11.

9 T.w. met de gerichten daer op in order te setten. Vergel. de maniere van spreken met Psalm 23.5. ende 78. vers 19. Iesa. 21.5.

3

Sy heeft ¹⁰ hare dienstmaeghden uytgesonden: sy noodight op de ^{a 11} tinnen, der hooghten der stadt:

10 Verstaet door dese de Bedienaren des Goddelicken woorts, die van Christo uytgesonden worden, om de menschen te noodigen tot de gemeynschap der Kercke, ende aller geestelicker goederen, die daer in uytgedeelt worden, 2.Corinth. 5.19, 20.

a Proverb. 8,2.

11 Hebr. vleugelen, D. leege muerkens, of, lenen, gemaeckt boven op de platte daecken van hooge gestichten, op dat de gene, die op het dack gingen, buyten perijckel van afvallen souden zijn. siet Deut. 22. op vers 8. ende vergelijckt bov. 8.2.

4

¹² Wie is slecht? hy keere sich herwaerts: tot ¹³ den verstandeloosen, seyt sy:

12 D. soo wie slecht is, die wijcke tot my. Het zijn de woorden der wijsheyt. Siet van het woort slechte, boven 1. op vers 4.

13 Siet boven 6. op vers 32.

5

¹⁴ Komet, etet van mijn ¹⁵ broot, ende drincket van den wijn, [dien] ick gemenght hebbe.

14 T.w. wie ghy zijt van de onverstandige.

15 De geestelicke, ende eeuwige goederen worden dickwils by de lichamelicke, ende verganckelicke geleken, ende daerom oock door deselve te verstaen gegeven, Psalm 23.2, 5.

6

Verlatet de ¹⁶ slechtigheden, ende ¹⁷ levet: ende tredet in den ¹⁸ wegh des verstants.

16 Soo wort het Hebreeusch woort genomen boven 1.22. Anders, laet de slechte varen, of, verlatet de slechte.

17 Een bevel inhoudende eene belofte, van te sullen leven. Siet boven 3. op vers 25.

18 D. waer door men tot het rechte verstant, ende de ware wijsheyt geraeckt, ende dien de verstandige betreden. Siet 1.Reg. cap. 8. op vers 36.

7

Wie den ¹⁹ spotter ²⁰ tuchtight, ²¹ behaelt sich schande; ende die den godtloosen bestraft, sijne ²² schantvlecke.

19 Siet Psalm 1. vers 1.

20 Het woort beteeckent hier eygentlick yemant met woorden, ende redenen onderwijsen, vermanen, bestraffen. Alsoo Deuter. 4.36. Iob 4.3. 1.Chron. 15.22. Elders beteeckent het oock met slagen, ende straffen kastijden, als 1.Reg. 12.11. Psalm 6.2.

21 T.w. om dat hy verloren arbeyt doet, ende van den genen, dien hy bestraft, gelastert wort. Vergelijckt Matth. 7.6.

22 Het oorspronckelick woort beteeckent gemeynelick een gebreck des lichaems, als Levit. 21.17. ende 22.20. 2.Sam. 14.25. maer het wort oock genomen voor een gebreck der ziele, rakende het geloove, ende de zeden, ofte de goede fame, ten aensien van de uytkomste eeniger sake, ofte daet, als hier Deut. 32.5. Iob 11. vers 15.

8

^b En bestraft den spotter niet, op dat hy u niet en hate: bestraft den ²³ wijsen, ende hy sal u lief hebben.

b Matth. 7.6.

23 D. die de wijsheyt bemint, Godtvruchtigh, ende zedigh is. Alsoo in ’t volgende.

9

²⁴ Leert den wijsen, soo sal hy noch wijser worden: onderwijst den rechtveerdigen, soo sal hy in ²⁵ leere toenemen.

24 Hebr. geeft, T.w. heylsame leere.

25 Alsoo bov. 1.5. siet d’aenteeck.

10

^c De vreese des HEEREN is het beginsel der wijsheyt: ende ²⁶ de wetenschap der heyligen is verstant.

c Iob 28.28. Psalm 111.10. Prov. 1.7.

26 D. daer mede de Heylige begaeft zijn, ende die sy anderen menschen voordragen. Verstaet door de Heylige de ware geloovige. Alsoo wordense genaemt Psalm 16.3. ende 34.10. ende 89.6, 8. onder 30.3. Hose. 12.1. 1.Cor. 1.2. Siet de reden 1.Corinth. 6.11. Andere verstaen hier, door de Heyligen, den waren Godt, die in’t getal van velen de Heyligen genoemt soude zijn, om dat hy drievuldigh in persoonen is.

11

²⁷ Want door my sullen uwe ^d dagen vermenighvuldigen: ende jaren des levens ²⁸ sullen u toegedaen worden.

27 Siet boven 3.2. ende d’aent. ende verstaet door, my, de opperste wijsheyt, die hier reden invoert van hare voorgaende vermaningen.

d Proverb. 10.27.

28 Hebr. sullen sy u toedoen; Dat is, toegedaen worden; T.w. van hem diese toedoet, ofte vermenighvuldight, het welck is Godt. Siet van dese maniere van spreken Iob 4. op vers 19.

12

Indien ghy wijs zijt, ghy zijt wijs ²⁹ voor u selven: ende zijt ghy een spotter, ghy sult het ³⁰ alleen dragen.

29 D. tot u eygen voordeel, ende welvaren. Godt en heeft geen profijt daer van, Psalm 16.2.

30 D. de schande, ende schade daer van hebben: niet Godt, nochte sijne eeuwige wijsheyt.

13

Eene ³¹ sotte vrouwe ^{e 32} is woelachtigh, ³³ de slechtigheyt [selve;] ende ³⁴ en weet niet met allen,

31 Hebr. vrouwe der sotheyt. Dese vrouwe wort hier voorgestelt, ende vertooght als de voorneemste wederpartijdster, ende vyandinne der warer wijsheyt, noodende tot haer alle menschen, gelijck de wijsheyt te voren gedaen heeft. Verstaet door de sotte vrouwe, al wat gaet tegen de waerheyt der leere, ende de oprechtigheyt des levens. Andre meynen, dat hier eygentlick eene overspeelster beschreven wort, ende dat dan door die, de voorgemelte sotte vrouwe wort afgebeelt.

e Prov. 7.11.

32 Siet boven 7. op vers 11.

33 D. die seer slecht is, vol onwijsheyt, ende quade sinnen.

34 T.w. om den mensche te onderwijsen, wat hy gelooven, ende hoe hy leven moet.

14

Ende ³⁵ sy sit aen de deure van haer huys; op eenen stoel, [op] de hooge plaetsen der stadt: [kolom]

35 Verstaet de voorgemelte sotte vrouwe: D. de onwijsheyt, ofte sottigheyt, die hier wort bekent gemaeckt van hare stoutheyt, pracht, ende veelvoudigh bedrijf, om de menschen te verleyden.

15

Om te roepen de gene, die [op] den wegh voorby gaen, ³⁶ die hare paden recht maken, [seggende;]

36 D. die haren wegh recht door gaen sonder na de onwijse vrouwe om te sien. Vergel. boven 3.6.

16

³⁷ Wie is slecht? hy keere sich herwaerts: ende tot den verstandeloosen, seyt sy:

37 Vergelijckt dese woorden met de woorden der wijsheyt, boven vers 4. die de onwijsheyt hier na spelen wilt, om met openbare versmadinge van de vermaninge der wijsheyt, de menschen tot haer af te trecken.

17

^f De ³⁸ gestolen wateren zijn soete; ende het ³⁹ verborgen broot is lieflick.

f Proverb. 20.17.

38 Verstaet hier door, de valsche leere, ydele goederen, ende verganckelicke lusten, die de onwijsheyt haren dienaren mede deelt. Sy worden genaemt gestolen wateren, ende verborgen broot, om datse vergeleken worden by de heymelicke byslapinge der gener, die in overspel leven. Want gelijck dese met vele listigheyt, ende bedecktheyt gepleeght wort, ende daer toe den verdorvenen vleesche in velen aengenamer is, dan de suyvere by een komste in den staet des houwelicks; alsoo is in de valsche leere niet dan listigh bedrogh, ende in het verganckelick goet, datse belooft, eene meerdere vermakinge voor den vleesche in dese werelt. Vergel. onder 20. vers 17. ende 30.20. ende d’aenteeck.

39 D. het goet, dat qualick gekregen, ende qualick verteert wort; T.w. gekregen door heymelicke, valsche, ende listige practijcken, ende verteert door onnutte, schandelicke, ende overdadige wercken, die haer voor het licht schamen. Broot voor allerley tijdelick goet. Siet boven 4. op vers 17.

18

⁴⁰ Maer ⁴¹ hy en weet niet, dat ⁴² aldaer ^{g 43} doode zijn, hare genoodde zijn in de diepten ⁴⁴ der helle.

40 De voorgaende woorden heeft de onwijsheyt gesproken; maer dese Salomo, om de menschen te waerschouwen.

41 T.w. de voorbygaende mensche, die van de onwijse vrouwe genoodight wort.

42 T.w. in het huys der sotter vrouwe.

g Proverb. 2.18.

43 Siet boven 2. op vers 18.

44 D. des tijdelicken, ende eeuwigen doots.