Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het vij. Capittel.

Salomo vermaent tot familiere, innerlicke, ende stercke gemeenschap met de wijsheyt, vers 1, etc. om bewaert te zijn voor de perijckelen der onkuysche vrouwen, 5. waer van hy een bysonder exempel voor oogen stelt, afbeeldende seer levendigh de kunstige practijcken eener overspeeldersse, ende de verleydinge eenes dommen jongelinghs, met ernstige afmaninge van sulcke godtloosheyt, 6, etc.

1

MYn soon, bewaert mijne redenen; ende ¹ leght mijne geboden by u wech.

1 Siet Iob 23. op vers 12.

2

^a Bewaert mijne geboden, ende ² leeft; ende mijne ³ wet, als ⁴ den appel uwer oogen.

a Levit. 18.5. Proverb. 4.4.

2 D. ghy sult sekerlick leven. Het gene op bevelender maniere uytgesproken wort, begrijpt dickwils eene vaste belofte. siet boven 3. op vers 25. ende 4. op vers 4.

3 Ofte, leere. siet boven 1. op vers 8.

4 Te weten, die om sijne teerigheyt gantsch nauwe bewaert moet worden. Siet Deut. cap. 32. op vers 10.

3

^{b 5} Bintse aen uwe vingeren: ⁶ schrijftse op de tafel uwes herten.

b Deuter. 6.8. ende 11.18.

5 D. hebtse geduerighlick voor de oogen, om die te gedencken, ende by de hant, om die in het werck te stellen. Vergel. Deut. 6. op vers 8. ende 11.18.

6 Siet boven 3. op vers 3.

4

⁷ Seght tot de wijsheyt, Ghy zijt mijne suster; ende heet het verstant uwen ⁸ bloetvrient.

7 D. bemint de wijsheyt, ende vereertse, als ofse uwe eygen suster ware, ofte u nabestaende, etc.

8 Het Hebreeusch woort is soo genomen, Ruth 2. vers 1. Vergel. oock Ruth 3.2. ende d’aenteeck.

5

^c Op datse u bewaren voor de ⁹ vreemde vrouwe; voor de onbekende, ¹⁰ [die] met hare redenen vleyt.

c Proverb. 5.3.

9 Siet bov. 2. op vers 16.

10 Siet bov. 2. op vers 16. voorgemelt.

6

¹¹ Want door de venster van mijn huys, door mijne tralie keeck ick uyt,

11 Hoewel het zijn kan, dat Salomo dit met sijn eygen oogen gesien heeft: nochtans schijnt het, dat hy het exempels-wijse voorstelt, als eene sake, die dickwils gebeurt, ende dat tot leeringe, ende waerschouwinge der jeught: gelijck Christus mede dickwils in den Euangelio sulcke exempelen, ende gelijckenissen voort brenght.

7

Ende ick sagh onder de ¹² slechte, ick ¹³ merckte onder de ¹⁴ jonge gesellen eenen ¹⁵ verstandeloosen jongelingh,

12 Siet boven cap. 1. op vers 4.

13 Siet van het Hebreeusch woort aldus genomen, Iob cap. 18. vers 2. ende de aenteeckeninge.

14 Hebr. sonen; Dat is, jonge mannen, ofte gesellen; gelijck by ons het woort dochter veel voor eene jonge dochter gebruyckt wort.

15 Hebr. herteloosen. Siet boven cap. 6. op vers 32.

8

Voorby gaende op de strate, neffens ¹⁶ haren hoeck, ende hy tradt op den wegh ¹⁷ van haer huys,

16 Te weten, der overspeeldersse. Verstaet, neffens den hoeck van haer huys, daer in sy woonde.

17 Dat is, die tot haer huys leydde.

9

¹⁸ In de schemeringe, in den avont des daeghs, in den ¹⁹ swarten nacht, ende de donckerheyt:

18 Te weten, des avonts. Siet van het Hebreeusch woort 2.Reg. 7. op vers 5.

19 Hebr. swartheyt des nachts; Dat is, als de nacht van donckerheyt swart wiert. Alsoo onder cap. 20. vers 20. in de swartheyt der duysternisse; Dat is, als het swart is van groote duysternisse. Ende verstaet dit versken van het begin ende van het vervolgh deses handels.

10

Ende siet, eene vrouwe ontmoetede hem in hoeren- ²⁰ verciersel, ende ²¹ met het herte op hare hoede;

20 Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick een habijt, kleet, pareersel, ofte cieraet, dat wel op het lichaem gepast, ende gevoeght is. Vergelijckt Psalm 73. vers 6.

21 Hebr. bewaert, ofte, behoedet van herte, ofte, voorsien van sinnen: Dat is, dobbel, schalck, loos, ende gantsch voorsien met allerley doortrapte listigheyt, om te bedriegen, ende niet bedrogen te worden.

11

^d Dese was ²² woelachtigh, ende ²³ wederstrevigh: hare voeten ²⁴ en bleven in haer huys niet,

d Prov. 9.13.

22 Dat is, ongerust van sinnen, ongebonden van tonge, licht in gebeerden, vol bedrijfs in ydele wercken, ofte, snaterachtigh. Alsoo onder 9.13.

23 Ofte, afwijckende; Te weten, van alle goede zeden, ende van de gehoorsaemheyt hares mans.

24 Hebr. en woonden niet. Alsoo is het Hebreeusch woort genomen, Exod. 40. vers 35. Iudic. cap. 5. vers 16.

12

²⁵ Nu buyten, ²⁵ dan op de straten zijnde, ende by alle hoecken loerende.

25 .25 Hebr. mael, mael; Dat is, de eenmael buyten, de andermael op, etc. Verstaet door buyten, de plaetse, ende ruymte, die voor de deure van het huys is: door de straten de gemeene gangen, ende wijcken, die door de stadt, ende daer buyten loopen.

25 .25 Hebr. mael, mael; Dat is, de eenmael buyten, de andermael op, etc. Verstaet door buyten, de plaetse, ende ruymte, die voor de deure van het huys is: door de straten de gemeene gangen, ende wijcken, die door de stadt, ende daer buyten loopen.

13

Ende sy greep hem aen, ende kuste hem: sy ²⁶ sterckte haer aengesichte, ende seyde tot hem:

26 Ofte, verstijfde: Dat is, sy leyde de schaemte af, was stout, ende dede (gelijck men seyt) een verderen aengesicht aen. Vergelijckt Deuter. cap. 28. de aenteeckeninge op vers 50. Anders, vergaderde.

14

²⁷ Danck-offeren zijn by my: ick hebbe heden mijne ²⁸ geloften ²⁹ betaelt.

27 Siet van dese Levit. cap. 3. op vers 1. van dewelcke sy, diese den Heere toebrachten, haer deel hadden: waer van sy als dan met hare vrienden vrolick waren. Of, danck-offeren waren op my. Dat is, belofte van danck-offeren te doen.

28 Siet Levit. 7. op vers 16.

29 D. volbracht, dat ick belooft hebbe. siet Psalm 50. vers 14. ende 61.9. ende 65.2. Nahum 1.15.

15

Daerom ben ick uytgegaen u te gemoete, om u aengesichte ³⁰ neerstelick te soecken, ende ick hebbe u gevonden. [kolom]

30 Het Hebreeusch woort beteeckent wel eygentlick yet in den morgenstont soecken: maer het wort voor alle neerstige soeckinge genomen. Siet Iob 7. op vers 21. want hier en wort niet gesproken van den morgen, maer van den avontstont.

16

Ick hebbe mijne bedstede met ³¹ tapijt-cieraet toegemaeckt ³² met uytgehouwene wercken, ³³ met fijn linnen van Egypten.

31 Het Hebreeusch woort het welcke alleene hier, ende onder 31.22. gevonden wort, schijnt te beteeckenen eenigh bedde-cieraet, als kostelicke tapijten, ende konstigh toegemaeckte dekenen, daer mede de bedden niet alleen bedecket, maer sonderlinge opgeproncket wierden.

32 Verstaet, graveeringen, ende insnijdingen, die tot een cieraet aen de koetse, daer op het bedde lagh, konstelick ingekerft, ende ingeholt waren.

33 Hebr. snoer, of, draet, waer door sommige verstaen seer fijn, wit, ende kostelick lijnwaet, dat uyt sulcke draden gemaeckt wiert, ende tot het bedde behoorde. Vergel. Genes. 41. vers 42. 1.Reg. 10. vers 28. ende ond. 31. vers 22. Eenige houden, dat dese snoeren, ofte koordekens, die seer kostelick waren, liepen tusschen de tapijten, ofte behanghselen, om een onderscheyt te maken tusschen de figuren, die daer op mochten gesteken, ofte geweven zijn. Andere meynen, dat de koetse tot een cieraet met dese kostelicke snoeren is omvlochten geweest.

17

Ick hebbe mijn leger met mirrhe, aloë, ende caneel welrieckende gemaeckt,

18

Komt, laet ons ³⁴ droncken worden van minnen tot den morgen toe: laet ons ons vrolick maken in ³⁵ groote liefde.

34 Vergel. boven 5. vers 19. ende d’aent. daer op.

35 Hebr. liefden. in’t getal van velen.

19

Want ³⁶ de man en is niet in sijn huys: hy is ³⁷ eenen verren wegh getogen.

36 Sy seyt dit met verachtinge haers mans, al of hy haer man niet en ware: gelijck sy oock daerom terstont seyt, in sijn huys, voor te huys.

37 Hebr. eenen wegh uyt verren, D. eenen verren wegh, alsoo Ierem. 31.10. Eylanden uyt, ofte, van verre, Dat is, die verre gelegen zijn.

20

Hy heeft ³⁸ eenen bundel gelts ³⁹ in sijne hant genomen: ⁴⁰ ten bestemden dage sal hy na sijn huys komen.

38 Dit seyt sy tot een teecken, dat hy lange wech soude blijven.

39 D. met hem. siet 2.Sam. 8. op vers 10. ende 2.Reg. 5. op vers 5.

40 D. dien hy my geset heeft, ende die noch op veel na niet en is verschenen. Siet van ’t Hebreeusch woort Psalm 81.4. ende d’aenteeck.

21

Sy ⁴¹ beweeghde hem door de veelheyt van haer ⁴² onderricht: sy dreef hem aen door ⁴³ de vleyinge harer lippen.

41 Hebr. dede hem afwijcken, of, neyghde hem.

42 Het Hebreeusch woort beteeckent wel meest een goet onderwijs, ofte leere, waer door men tot wijsheyt, ende deught geleert wort, boven 1.5. maer hier in’t quade genomen zijnde, is’t soo veel, als eene bedriegelicke, ende met schoone woorden aenlockende bepratinge, waer door yemant tot sijnen nadeele verleyt wort.

43 Anders oock genaemt lippen der vleyinge, Psalm 12.3, 4. Hebr. smiedigheyt, ofte, glatheyt harer lippen.

22

Hy gingh haer stracks achter na, gelijck een os ter slachtinge gaet; ende ⁴⁴ gelijck een dwaes tot ⁴⁵ de tuchtinge der boeijen:

44 In’t Hebreeusch zijn de woorden omgesett, aldus: Gelijck de boeije tot de tuchtinge des dwasen; D. gelijck de dwase tot de kastijdinge der boeije, T.w. gaet, Dat is, om met de boeijen gekastijt te worden. Anders, gelijck de dwaes met de boeijen der tuchtinge.

45 Het Hebreeusch woort beteeckent niet alleen de onderwijsinge, die geschiet met woorden, als boven 1.2. ende 16.22, etc. maer oock de kastijdinge, die geschiet met dadelicke straffe, als onder 22.15. ende 23.13. Ierem. 30.14. Ezech. 5.15.

23

Tot dat hem ⁴⁶ de pijl ⁴⁷ sijne lever doorsneet; ^e gelijck een vogel sich haestet na den strick, ende niet en weet dat deselve ⁴⁸ tegen sijn leven is.

46 D. eene felle, scherpe, ende seer diepgaende, ende doordringende plage, ofte straffe. Siet Deut. cap. 32. op vers 23. ende Iob 6. op vers 4.

47 Dat is, sijne begeerlickheyt met rampsaligen lust ontstack, sijn lichaem met ongesontheyt verdorf, ende sijnen geest met het gevoelen van Godts toorn beroerde.

e Prov. 1.17.

48 T.w. opgehangen, geleyt, ofte uytgespreyt, om hem het leven (Hebr. ziele) te benemen.

24

Nu dan, ⁴⁹ kinderen, hooret na my: ende luystert na de redenen mijnes monts.

49 Siet boven 1. op vers 8.

25

En laet u herte tot hare ⁵⁰ wegen niet wijcken: en dwaelt niet op hare paden.

50 D. maniere van leven, doen, ende laten, handel, ende wandel. Siet Genes. cap. 6. op vers 12. Neemt in den selven sin het volgende woort paden.

26

Want sy heeft vele gewondde neder gevelt, ende alle ⁵¹ hare gedoodde zijn ⁵² machtigh vele.

51 D. die sy gedoot, ende omgebracht heeft.

52 Anders, sterck, Dat is, kloeck, na den lichame in kracht, ofte na den geest in wijsheyt, ofte na beyden, als Simson, David, Salomo, etc. Het Hebreeusch woort is voor vele in getale genomen, Psalm 139. vers 17. Ierem. 5.6. ende 15.8. voor machtige, ofte stercke, Genes. 18.18. Exod. 1.7, 9. Deut. 7.1.

27

^f Haer huys zijn wegen ⁵³ des grafs, dalende na de binnenkameren ⁵⁴ des doots.

f Proverb. 2.18. ende 5.5.

53 D. die na ’t graf leyden. Anders, na de helle: want het Hebreeusch woordeken beyde beteeckent. Siet Genes. 37. op vers 35. beyde beteeckenissen konnen hier plaetse hebben.

54 Niet alleen des lichamelicken, maer oock des geestelicken, ende eeuwigen.