Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het v. Capittel.

Vermaen tot studeeringe der wijsheyt, vers 1. ernstige waerschouwinge voor onkuysche vrouwen, 3. vermaninge tot een tuchtigh ende vrolick leven in den echtenstaet, 15. Godt siet alles, vanght ende verderft de godtloose in hare sonden, 21.

1

MYn soon, merckt op mijne ¹ wijsheyt: neyght u oore tot mijn ¹ verstant:

1 .1 Van het onderscheyt deser twee woorden wijsheyt, ende verstant, siet boven 1. op vers 2.

1 .1 Van het onderscheyt deser twee woorden wijsheyt, ende verstant, siet boven 1. op vers 2.

2

Op dat ghy alle ² bedachtsaemheyt behoudt: ende uwe ³ lippen wetenschap bewaren.

2 Hebr. bedachtsaemheden. siet bov. 1. op vers 4.

3 T.w. daer mede ghy de wetenschap, die ghy uyt mijne leeringe krijght, anderen mooght mede deelen. Vergelijckt Malach. 2.7.

3

⁴ Want de ⁵ lippen ⁶ der vreemder [vrouwe] ⁷ druppen ^a honighzeem: ende ⁸ haer gehemelte is gladder dan olie.

4 Hier wort reden gegeven, waerom de voorgaende vermaninge by de menschen behoort plaetse te hebben.

5 Dat is, woorden. Siet Iob 2. op vers 10. Deselve beteeckenisse heeft het woort gehemelte, dat volght. Alsoo Iob 31.30.

6 Siet boven 2. op vers 16.

7 D. brengen soete, ende lieflicke woorden sonder ophouden voort, waer door de jonge mannen tot hare liefde aengelockt worden. Siet van dese maniere van spreken Deut. 32.2. ende de aenteeck.

a Prov. 2.16. ende 6.24.

8 D. hare propoosten glijden in het herte door hare lieflicke vleyinge, gelijck de olie in de mage door hare glatheyt. Vergel. onder 26.28.

4

Maer ⁹ het laetste van haer is bitter als alssen; scherp als ¹⁰ een tweesnijdende sweert:

9 Ofte, haer eynde, ofte, uytgangh. De sin is, dat de uytkomste van alle de lieflickheyt, ende soetigheyt der vreemder vrouwe, ende der gener die deselve aenhangen, anders niet en is, dan gelijck in den text volght. Alsoo wort het oorspronckelick woort voor een ongeluckigh eynde genomen, Deut. 32.20. ond. 14.13. ende 23.32. Amos 8.10.

10 Hebr. een sweert der monden, Dat is, dat twee monden heeft. Verstaet een sweert, dat aen beyden zijden snijdt. Alsoo Psalm 149.6. Hebr. 4.12.

5

^b Hare voeten dalen na ¹¹ de doot: hare treden ¹² houden de ¹³ helle vast. [kolom]

b Prov. 7.27.

11 Hier by en wort niet alleen de tijdelicke doot, ende het sichtbare graf verstaen, maer oock de eeuwige doot, ende de helle.

12 D. strecken daer henen, datse deselve niet ontgaen en sullen.

13 Siet van de beteeckenissen deses woorts Genes. 37. op vers 35.

6

¹⁴ Op dat ghy ’t ¹⁵ padt des levens niet en soudt wegen, zijn hare ¹⁶ gangen ¹⁷ ongestadigh, ¹⁸ [dat] ghy het niet en ¹⁹ merckt.

14 D. op dat ghy niet en komt by u selven te overwegen, of men met haer soude konnen verkeeren, ende evenwel den wegh des levens behouden; soo weet, dat hare gangen, ende manieren van doen soo ongestadigh, veranderlick, ende dwalende zijn in het aenleggen van alle listigheyt, om u te verleyden, dat ghy het niet en sult konnen bemercken, ende sult volgens dien van haer in het net des verderfs gevangen worden.

15 D. dat tot het ware leven leyt. siet boven 2. op vers 19.

16 Hebr. sporen; dat is, hare woorden, ende wercken.

17 Ofte, bewegen sich heen ende weder, zijn weyfelende, dat is, dwalende, onseker, met alle winden gedreven, nu tot dese, dan tot die hangende, ende dat om de menschen te verleyden.

18 Ofte, [dat] ghy het niet gewaer wort, ofte, bevindt: T.w. dat hare gangen van het padt des levens afdwalen, ende den mensche na de doot leyden.

19 Het Hebreeusch woort is alsoo dickwils genomen. Siet Iob 5. op vers 24.

7

Nu dan, ghy kinderen, hooret na my: ende en wijcket niet van de redenen mijnes monts.

8

²⁰ Maeckt uwen wegh verre van haer: ende en nadert niet tot de deure van haer huys;

20 Dat is, hebt geene gemeynschap met haer, ende wacht u van ontrent haer te komen.

9

Op dat ghy ²¹ anderen uwe ²² eere niet ²³ en geeft; ende uwe ²⁴ jaren ^c den ²⁵ wreeden.

21 T.w. de overspeeldersse, ende haren man.

22 D. uwe jeught, sterckte, middelen, goeden naem, ende zielen welvaert. Verstaet hier onder oock de kinderen, die een hoereerder van de hoere krijght: want die blijven meest in het huys der echtbreeckster.

23 T.w. als eenen roof, ende proije, om die quijt te worden.

24 T.w. uwe jonge jaren, ende den besten tijt uwes levens.

c Prov. 6.34, 35.

25 Verstaet het hoeren geselschap, ende den man der hoere, die u wreedelick vervolgen, ende de Overigheyt overgeven sal. Vergel. onder 6.34, 35.

10

Op dat de ²⁶ vreemde sich niet en verzadigen ²⁷ van u vermogen; ende ²⁸ al uwen smertelicken arbeyt niet en [kome] in ’t huys des ²⁹ onbekenden.

26 Verstaet niet alleen de overspeeldersse, ende haren man, maer oock alle roffianen, koppelaers, koppelerssen, ende overspeligh gedrochte, die eenigh profijt van de onkuysheyt trecken.

27 D. van uwe tijdelicke middelen: Alsoo Hos. 7.9.

28 D. dat ghy door uwen arbeyt (met smerte, ende moeyte vereenight,) gewonnen hebt. Vergel. ond. 14.23. ende Ies. 58.3.

29 Of, uytlandischen, alsoo onder vers 20.

11

Ende ghy in u laetste ³⁰ brullet, als u vleesch, ende u lijf verteert is:

30 Of, schreeuwt. Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick het getier, ende gebrul, dat de beesten, ende bysonderlick de leeuwen maken, als sy in eenigen noot zijn, hoewel sy niet en versinnen, van waer die komt. Vergel. Psalm 32.3. Iesa. 5.29, 30. Ezech. 24.23.

12

Ende segget, Hoe hebbe ick de tucht gehaet? ende mijn herte de bestraffinge versmaedt?

13

Ende en hebbe niet gehoort na de stemme mijner onderwijsers; noch mijne oore geneyght tot mijne leeraers?

14

³¹ Ick ben by na in alle ³² quaet geweest, ³³ in het midden der gemeynte, ende der vergaderinge.

31 Hebr. ick ben na, of, ontrent een weynigh in alle quaet geweest.

32 T.w. het quaet der straffe. Siet Genes. 19. op vers 19. ofte verstaet oock daer by, ’t quaet der schult; waer van siet Iob 20.12.

33 D. in het openbaer voor de gemeynte Godts, ende de gantsche werelt.

15

³⁴ Drinckt water uyt uwen back, ende ³⁵ vloeden uyt het midden van uwen bornput.

34 Dit is eene figuerlicke beschrijvinge tot het 19 vers ingesloten, vertoonende den schuldigen plicht, het welvaren, ende de gerustigheyt des gemoedts der gener die in den heyligen echtenstaet na Godts ordinantie kuyschelick leven. De sin is, dat een yeder sich met sijn eygen wettelick geselschap alleene in alle eerbaerheyt vermaken moet: als volght versen 18, 19. Andere hebben dit verstaen van het wettelick besit, ende gebruyck der tijdelicke goederen, ende van de weldadigheyt, die wy daer mede bewijsen moeten.

35 Ofte, stroomen.

16

Laet uwe ³⁶ fonteynen haer buyten verspreyden, [ende] de ³⁷ waterbeken op de straten.

36 Verstaet uwe kinderen, die uyt u als uyt eene fonteyne voort komen. Vergel. Ies. 51. vers 1. De sin is, dat een yeder de sijne eerlick soude opqueecken, op datse niet alleene den huysgesinne cieraet, ende dienst souden toebrengen, maer oock andere menschen, na hare gelegentheyt, vrientschap, ende deught doen.

37 Siet Psalm 1. op vers 3.

17

³⁸ Laetse uwe alleene zijn, ende geener vreemden met u.

38 T.w. mits dat sy alleene u voor haren vader kennen, ende ghy hen voor uwe kinderen: het welcke niet en kan geschieden onder de kinderen, die uyt eene overspeeldersse geboren worden.

18

³⁹ Uwe sprinck-ader zy gezegent; ende verblijdt u van wegen de huysvrouwe uwer jeught;

39 D. uwe wettelicke huysvrouwe, uyt dewelcke u de kinderen, als uyt eene springende fonteyne, voort komen.

19

Eene ⁴⁰ seer lieflicke hinde, ende ⁴¹ aengenaem steengeytken: laet u hare borsten t’allen tijden ⁴² droncken maken; ⁴³ doolt steeds in hare liefde.

40 Hebr. hinde der liefden. Van dese wort hier gewagh gemaeckt, om datse van het hert (soo eenige schrijven) seer innerlick bemint wort.

41 Hebr. rhee der aengenaemheyt.

42 Ofte, bevochtigen, drencken, laven, dat is, met vreughde, ende wellust vervullen. Vergelijckt onder 7.18.

43 D. vermaeckt u met haer gelijck yemant sich pleeght te vermaken in het gene dat geoorloft is, ende daer in sich soo te vergeten, dat hy na het ongeoorloofde niet eens om en siet.

20

Ende waerom soudt ghy, mijn soon, ⁴⁴ in eene vreemde doolen, ende den schoot der ⁴⁵ onbekende omvangen.

44 D. in de liefde eener vreemde.

45 Ofte, uytlandische.

21

Want ⁴⁶ eens yegelicks wegen zijn voor de ^d oogen des HEEREN; ende hy ⁴⁷ weeght alle sijne gangen.

46 Ofte, eens mans.

d 2 Chron. 16.9. Iob 31.4. ende 34.21. Prov. 15.3. Ierem. 16.17. ende 32.19.

47 Hebr. weeght alle sijne sporen, D. hy beproeft als met een pasloot, eens yegelicks wegen, ofse recht, ofte slim zijn: wetende volkomelick al het doen, ende laten der menschen.

22

Den godtloosen sullen sijne ongerechtigheden vangen; ende met de banden sijner sonde sal hy vast gehouden worden.

23

Hy sal sterven, ⁴⁸ om dat hy sonder tucht geweest is; ende in de ⁴⁹ grootheyt sijner dwaesheyt sal hy ⁵⁰ verdwalen.

48 D. om dat hy geen onderricht nochte tuchtinge en heeft willen hooren, ofte als hyse hoorde, niet willen aennemen.

49 Ofte, menighvuldigheyt: Dat is, groote, oft menighvuldige dwaesheyt.

50 T.w. van den wegh des levens, ende alsoo ter verdoemenisse loopen.

[fol. 278v]