Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ij. Capittel.

Verscheyden beloften van groote nuttigheden, voor de gene die de ware wijsheyt met yver na trachten ende verkrijgen: bysonderlick datse gestiert ende bewaert sullen worden in den wegh des levens, ende behouden van ’t godtloos geselschap, dat den wegh des verderfs ingaet.

1

¹ MYn soon, soo ghy mijne redenen aenneemt; ende mijne geboden by u ² wech leght:

1 Van ’t 22. vers des voorgaenden Capittels tot hier toe, heeft Salomo de woorden der wijsheyt verhaelt. Nu spreeckt hy weder in sijnen eygenen persoon, gelijck dit kan afgenomen worden uyt de vergelijckinge der versen 10, 15. des voorgaenden Capittels.

2 Te weten, als eenen schat, ende nootsakelicke waere. siet Iob 23. op vers 12. item onder vers 7.

2

Om uwe ooren na wijsheyt te doen opmercken, [soo] ghy u herte tot ³ verstandigheyt neyght:

3 Verstandigheyt, ende verstant is vast een dingh. Wat nu verstant zy, siet boven 1. op vers 2.

3

⁴ Ia soo ghy tot het verstant ⁵ roept; uwe stemme ⁶ verheft tot de verstandigheyt:

4 Het Hebreeusch woordeken is alsoo genomen, 2.Reg. 18. vers 34.

5 Dat is, met alle neerstigheyt soeckt te krijgen. Het is eene gelijckenisse genomen van degene, die yemant noodelick van doene hebbende den selven met eene ernstigh, ende gestadigh geroep soeckt by sich te krijgen.

6 Hebr. geeft. Alsoo boven 1.20.

4

^a Soo ghyse soeckt als ⁷ silver, ende naspeurt als verborgene schatten:

a Matth. 13.44.

7 Vergel. Matt. 13. versen 44, 45, 46.

5

Dan sult ghy de vreese des HEEREN verstaen; ende sult de kennisse Godts ⁸ vinden.

8 T.w. door Godts genadige verlichtinge, Iacob. 1.5. die den genen, dewelcke door de rechte middelen na het goede trachten, het selve laet vinden, Matth. cap. 7. vers 7. want dit woort siet op het woort soecken, het welck is in ’t laetste voorgaende vers Vergel. onder 3.13. ende d’aent.

6

^b Want de HEERE geeft wijsheyt; ⁹ uyt sijnen mont [komt] kennisse, ende verstant.

b Iacob. 1.5. 1.Reg. 3.9, 12.

9 D. uyt sijn genadigh welbehagen, ende door de openbaringe sijnes heyligen woorts: want de mont Godts is somtijts sijn wille, ende welbehagen, Deut. 8.3. somtijts de openbaringe daer van, Num. 9.18. Psalm 119. vers 72.

7

Hy leght wech voor de oprechte een ¹⁰ bestendigh wesen: ¹¹ Hy is een schildt den genen, die ¹² oprechtelick wandelen:

10 Ofte, eenen vasten staet: Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick dat wesentlick is, vast, ende bestendigh. Verstaet hier, ofte de ware wijsheyt, ende vaste leere der waerheyt, die gestelt wort tegen de ydele wetenschap deser werelt; ofte het eeuwige, hemelsche goet, het welck wort gestelt tegen de lichtverganckelicke dingen deser aerde. siet van ’t Hebreeusch woort breeder Iob 5. op vers 12. ende vergel. Psal. 37. op vers 3.

11 T.w. de Heere. siet Genes. 15. op vers 1. Andere verstaen door desen schildt de ware, ende vaste wijsheyt, ende leere der saligheyt. Vergel. Psalm 91.4.

12 D. leven in ongeveynsde vromigheyt. Siet oock 1.Reg. 9.4. Psalm 26. vers 11. onder 10.9. ende 20.7. ende 28.6, etc. item siet Genes. 20. op vers 5.

8

Op dat sy ¹³ de paden des rechts houden: ende hy sal den wegh sijner ¹⁴ gunstgenooten ¹⁵ bewaren.

13 D. steeds het voorschrift van Godts woort volgen, het welck hen onderwees wat sy gelooven, ende hoe sy leven moesten. Vergel. Genes. 18. op vers 19. Dese paden worden oock genaemt, de paden der oprechtigheyt, onder vers 13. de paden des levens, onder vers 19. de wegh der goeden, ende de paden der rechtveerdigen, onder vers 20. de wegh der wijsheyt, ende de sporen der oprechtigheyt, ond. 4.11, etc. siet breeder 1.Reg. 8. op vers 36.

14 Siet van de beteeckeninge des Hebreeuschen woorts 2.Chron. 6. op vers 41. Psalm 4.4.

15 Vergelijckt Psalm 1. op vers 6.

9

Dan sult ghy verstaen ¹⁶ gerechtigheyt, ende recht, ende billickheden: [ende] allen ¹⁷ goeden padt.

16 Siet van dese drie woorden boven 1. op vers 3.

17 Hebr. allen spoor des goets, D. wegh, die ten goede leyt. Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick een wagenspore, ofte wagenleese: doch wort by gelijckenisse gebruyckt van den wegh der menschen, D. van haren handel, ende wandel, doen, ende laten. siet Psalm 23.3. onder vers 15. ende 4.11. ende 5.21. ende Iesa. 26. vers 7.

10

Als de wijsheyt in u herte sal gekomen zijn, ende de wetenschap voor uwe ziele sal lieflick zijn;

11

Soo sal de bedachtsaemheyt ¹⁸ over u de wacht houden; de verstandigheyt sal u behoeden.

18 D. bewaren met sonderlinge vlijt, ende sorghvuldigheyt; gelijck de Hebreeusche maniere van spreken hier mede brenght, ende is oock te vinden 1.Sam. 26. vers 16. ende onder 6.22.

12

Om u te redden van den ¹⁹ quaden wegh; van den man, die ²⁰ verkeertheden spreeckt:

19 Verstaet, allerley valsch geloove, ende boose wercken strijdende tegen het voorschrift van Godes woort, ende leydende ten verderve; die oock aldus genaemt is Psalm 119.101. ende onder 8.13. ende 28.10. item de wegh der valsheyt, Psalm 119.29. de wegh der sondaren, Psalm 1. vers 1. de wegh, die niet goet en is, onder 16.29. ende hier terstont vers 13. de wegh der duysternisse. item de godtloose wegh, Ezech. 3.18.

20 D. dingen die strijden tegen de waerheyt der leere, ende de gerechtigheyt des levens. Alsoo Deuter. 32. vers 20. onder vers 14. ende 6.14. ende 8.13. ende 10.31, 32, etc.

[fol. 277r]

13

[Van de gene] die ²¹ de paden der oprechtigheyt ²² verlaten; om ²³ te gaen in de wegen der duysternisse.

21 Siet boven op vers 8.

22 Vergel. 2.Chro. cap. 12. op vers 1.

23 D. te leven in ongeloove, dwalinge, moetwillige sonde, ongerustheyt des gemoets, quellinge, ende elende. Alsoo is ’t woort duysternisse genomen voor allerley quaet het welcke is in het verstant, den wille, de affecten, woorden, daden, ende in het geheele leven der menschen. Vergel. Eccles. c. 2. vers 14. Iesa. 9. vers 1. Rom. 2.19. Ephes. 5.8, 11.

14

Die blijde zijn in het quaet doen; verheugen sich in de verkeertheden ²⁴ des quaden:

24 T.w. ofte persoons, ofte wercks.

15

²⁵ Der welcker paden ²⁶ verkeert zijn; ende ²⁷ afwijckende in hare sporen:

25 T.w. der gener die de oprechtigheyt verlaten, etc. van de welcke in de twee voorgaende verssen gesproken is.

26 Dat is, krom, ende stom omloopende, afdwalende van het rechte voorschrift des geloofs, ende des levens.

27 T.w. van den rechten, ende goeden wegh. Alsoo Cap. 3. vers 32. ende 14.2.

16

²⁸ Om u te redden van de ²⁹ vreemde vrouwe; ^c van de onbekende, ³⁰ [die] met hare redenen vleyt:

28 Dit vers hanght aen het voorgaende 11 vers.

29 Dat is, die u eygene niet en is, maer eens anderen vrouwe: ende daer toe door haer ongeloove, quaet leven, ende overspeligen wandel, tot het ware volck Godts niet en behoort. Daerom sy oock een uytlantsche, of, onbekende genoemt wort. Alsoo ond. 5. vers 3. ende 6.24. ende 7.5.

c Prov. 5.3. ende 6.24. ende 7.5.

30 Ofte, [die] hare redenen smijdigh maeckt, ofte, glatte, ofte, smeeckende woorden geeft, daer mede sy de mannen ontuchtelick aenlockt. Vergel. onder 5.3. ende 6.24. ende 7.5.

17

Die den ³¹ leydsman harer jonckheyt verlaet, ende ³² het verbont haers Godts vergeet.

31 D. haren wettelicken man, dien sy in hare jonckheyt getrouwt heeft, ende haer hooft, ende vooght is.

32 D. de beloofde houwelicksche trouwe; dewelcke Godes verbont genaemt wort, niet alleene om dat het houwelick van Godt ingestelt is, maer oock, om dat Godt daer in man, ende wijf t’samen voeght, ende dat hy van sulcke verbintenisse, als voor hem gedaen zijnde, getuyge, ende toesiender is. Siet Malach. 2. vers 14, etc.

18

³³ Want haer huys helt ³⁴ na den doot, ende hare paden na de ³⁵ overledene.

33 Dit vers hanght aen het voorgaende 16 vers. Als of hy seyde, Ick en hebbe niet te vergeefs verklaert, dat de wijsheyt u van de vreemde vrouwe verlossen soude: want dit is een seer groote weldaet, om dat de vreemde vrouwe de menschen tot de doot leyt.

34 De sin is, dat de straffe des overspels is des menschen ondergangh, na ziele, ende lichame. ’t Is eene gelijckenisse genomen van eenen hellenden wandt, die na by sijnen val is.

35 Het Hebreeusch woort, het welcke somtijts beteeckent reusen, wort hier genomen voor doode, overledene, afgestorvene. Siet Iob cap. 26. op vers 5.

19

Alle die ³⁶ tot haer ingaen, en ³⁷ sullen niet weder komen; ende en sullen de paden ³⁸ des levens niet aentreffen.

36 Siet Genes. cap. 6. op vers 4.

37 Te weten, van den wegh des doots, die sy door de sonde des overspels ingegaen zijn.

38 Dat is, die ten leven leyden. Alsoo onder 5. vers 6. ende 6.23. ende 15.24.

20

³⁹ Op dat ghy wandelt op den wegh der goeden, ende houdt de ⁴⁰ paden der ⁴¹ rechtveerdigen.

39 Dit vers hanght van het voorgaende 11 vers, soo sal de bedachtsaemheyt, etc. ofte van het 16 vers, om u te redden van de, etc.

40 D. de exempelen der vromen, die Godt recht gekent, ende gevreest hebben. Dese worden ons bevolen na te volgen, ende niet de gene, die sich tot onkuysheyt, ofte andere sonden begeven.

41 Dese worden over al in dit boeck gestelt tegens de godtloose, ende onvrome, die Godt niet en kennen, nochte gehoorsamen.

21

^d Want de vrome ⁴² sullen de aerde bewoonen, ende de oprechte sullen daer in ⁴³ overblijven.

d Psalm 37.29.

42 Vergelijckt Psalm 37.9, 11, 22, 29, 34. ende de aenteeckeninge op vers 29.

43 Te weten, niet alleen in het gemeyne, om datter altijt eene Kercke ende volck Godes blijven sal, maer oock in ’t bysonder, om dat Godt geene der sijner, in wat noot oock datse komen, nimmermeer verlaten sal, maer totter doot toe met sijnen zegen achtervolgen.

22

^e Maer de godtloose ⁴⁴ sullen van de aerde uytgeroeyt werden, ende de ⁴⁵ trouwloose sullender van uytgeruckt werden.

e Iob 18.17. Psalm 104.35.

44 Hare doot is eene merckelicke uytroeyinge, om datse in groote voorspoet, ende weelde sittende, haestelick daer uyt wech genomen, ende tot het eeuwige verderf bewaert worden. Vergelijckt Psalm 37.2, 9, etc.

45 Verstaet door dese, die door groote, ende moetwillige ongerechtigheyt overtreden den schuldigen plicht, diese Gode, ofte haren naesten schuldigh zijn. Vergel. 1.Sam. 15.18. ende Psalm 1.1. ende de aenteeckeninge.