Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Psalm Lxxiiij.

De Kercke Godts klaeght over de grouwelicke verwoestingen, die de vyanden over al, bysonderlick in den Tempel ende Synagogen, hadden aengerecht: ende hem voordragende des vyants wreetheyt ende Godtslasteringen, het tegenwoordigh gebreck van Godts gewoonlicke genaden-teeckenen, sijne voorgaende wonderen ende weldaden, den elendigen staet sijner beminde ende weerloose Kercke, ende de vastigheyt sijns verbonts, bidt om verlossinge, tot sijner eere, ende der vyanden beschaemtheyt.

1

EEn’ ¹ onderwijsinge, ² voor Asaph. O Godt, waerom verstoot ghy in ³ eeuwigheyt? [waerom] soude uwen ⁴ toorn roocken tegen de ⁵ schapen uwer weyde?

1 Siet Psalm 32. op vers 1.

2 Ofte, Asaphs, het welcke men kan verstaen van Asaph selfs, ofte sijne nakomelingen. Siet Psalm 50. op vers 1. Sommige meynen dat Asaph selfs door den Prophetischen Geest desen Psalm gemaeckt heeft van toekomende tijden, om gebruyckt te worden, als dese swarigheden Godts volck souden over komen.

3 Of, voor altoos, gantschelick, teenemael. Siet van het Hebreeusch woort Psalm 13. op vers 2.

4 Of, uwe neuse. Vergel. 2.Sam. 22. vers 16. Anders is roockende toorn soo veel, als brandende toorn, gelijck Godts toorn dickwils by vyer vergeleken wort, waer van de roock opgaet. siet Psal. 80. vers 5. Deut. 29.20.

5 Siet Psalm 100. vers 3.

2

Gedenckt aen uwe ⁶ vergaderinge, [die] ghy van oudts verworven hebt; de ⁷ roede uwer erffenisse, [die] ghy verlost hebt; den bergh Zion, daer op ghy gewoont hebt.

6 Uwe gemeente, u volck Israël.

7 D. Israël, die u erfdeel is, dat ghy u selven als met roeden hebt toegemeten. Alsoo Ier. 10.16. Vergel. Deut. 32. op vers 9. ende Psalm 16.5, 6.

3

Heft uwe ⁸ voeten op, tot de ⁹ eeuwige verwoestingen: de vyant heeft alles in het Heylighdom ¹⁰ verdorven.

8 Ofte, gangen, treden, Dat is, haest u, treedt hardt aen, om dese langhduerige verwoestingen te aenschouwen, ende daer in te versien: menschelick van Godt gesproken.

9 Hebr. verwoestingen der eeuwigheyt, Dat is, langhduerige.

10 Ofte, geschent. Hebr. eygentlick, quaet gemaeckt.

4

Uwe wederpartijders hebben in het midden van uwe ¹¹ vergaderplaetsen ¹² gebrult: sy hebben ¹³ hare teeckenen tot teeckenen gestelt.

11 Daer men op gesette tijden vergadert, om den Godtsdienst te verrichten, ende het woort des Heeren te hooren; als te dier tijt waren, de Tempel, ende de Synagogen, van dewelcke onder vers 8.

12 Als leeuwen.

13 Met hare afgodische teeckenen, ofte krijghsbanieren, hebben sy het over al vervult, tot een teecken datse meester over ons zijn.

5

Een yeder wert’er ¹⁴ bekent, ¹⁵ als een die de bijlen om hooge aenbrenght in de dichtigheyt van een ¹⁶ geboomte.

14 Hebr. hy wert bekent, D. een yeder van de vyanden wert bekent, dat is, vermaert ende beroemt, als hebbende een manlick feyt bedreven. Vergel. Prov. 31.23. ende boven Psalm 9.17.

15 D. sy hebben niet anders gehouwen ende gekerft als ofse in een bosch doende waren met hout houwen.

16 Ofte, hout. Want men kan ’t oock nemen van het dicht gewrochte houtwerck des Heylighdoms, den sin op een uytkomende. Dan soude de oversettinge aldus staen: Als de bijlen om hooge, ofte, boven aenbrengende, ofte, als die de bijlen om hooge aenbracht, aendreef, aenvoerde, Dat is, een yeder wert bekent, als op sulcke wijse te werck gaende, ofte, daer door, dat hy soo dede. Om dat, als, of, gelijck, niet altoos siet op eenige gelijckheyt, maer oock somtijts op de daet ende waerheyt. Siet Nehem. 7. op vers 2. ende Genes. 27. op vers 12.

6

Alsoo hebben sy nu ¹⁷ der selver graveerselen te samen met ¹⁸ houweelen ende beuckhamers in stucken geslagen.

17 Dat is, het gegraveerde ofte gesneden werck des Heylighdoms, (waer van vers 3.) daer de gemeente plah te vergaderen, op dewelcke het woordeken, hare, schijnt te sien. Hebr. hare openingen. Siet van dit selve woort Exod. cap. 28. vers 11.

18 Het Hebreeusch woort komt van aenstooten, vallen, neder vellen, beteeckenende alsoo een instrument, waer mede men yets afscheurt, ofte aftreckt om yets neder te vellen, als houweelen, haken, hellebaerden.

7

^a Sy hebben uwe heylighdommen in het vyer ¹⁹ gesett: ²⁰ ter aerden toe, hebben

a 2. Reg. 25.9.

19 Hebr. gesonden.

20 Dat is, tot den gront toe, ofte, sy hebbense ontheylight, afbrekende ende slechtende die ter aerden.

[fol. 257v]

sy de wooninge uwes naems ontheylight.

8

Sy hebben in haer herte geseyt; Laetse ons te samen ²¹ uytplunderen: sy hebben alle Godts ²² vergaderplaetsen in den lande verbrant.

21 Of, onderdrucken. Van het Hebreeusch woort komt een ander dat eene duyve beteeckent, om datse als elck mans roof is. Anders, hare kinderen seggen in haer herte: Sy hebben alle, etc.

22 D. alle Synagogen ende Scholen der Propheten, daer Godts woort gelesen, ende verklaert ofte geleert wiert.

9

Wy en sien onse ²³ teeckenen niet; Daer en is geen ²⁴ Propheet meer: nochte yemant by ons, die wete ²⁵ hoe lange.

23 D’ordinare ende extra-ordinare teeckenen van Godts genadige tegenwoordigheyt ende gunste.

24 Vergel. Ezech. c. 7. vers 26. dewijle nochtans de autheur deses Psalms een man Godts ende Propheet geweest is, schijnt het gevoelen der gener soo vreemt niet te zijn, die meynen dat desen Psalm van Asaph of eenigh ander Propheet van dien naem (gelijck dergelijcke prophetische voorschriften elders in Godts woort gevonden worden) gemaeckt zy, al eer dese swarigheden Godts volck zijn over gekomen, ende als d’openbare Godts-dienst noch in swangh was, als afgenomen wort uyt vers 1. om Godts Kercke te dienen in verscheydene volgende tijden, eensdeels in de Babylonische gevangenisse, na dat Ezechiel heeft opgehouden te propheteeren, anderdeels onder de grouwelicke tyrannije van Antiochus, waer van sommige dit bysonderlick verstaen: dewijle de tijt der verlossinge uyt de Babylonische gevangenisse van Ieremia uytdruckelick was gepropheteert. Sommige verstaen, dat desen Psalm (als oock dergelijcke andere) ten tijde van Antiochus gemaeckt zy, van eenen man Godts ofte Propheet, dat is, Leeraer, die wel door ingeven des H. Geests Godts volck geleert ende desen Psalm gedicht hebbe, maer geen sulck Propheet geweest zy, als de andere, die bysonderlick alsoo genoemt zijn, om datse Godtlicke openbaringen van toekomende dingen gehadt hebben, van welcken Malachias de laetste geweest zy.

25 D. hoe lange dese elenden ende verwoestingen sullen dueren.

10

Hoe lange, O Godt, sal de wederpartijder smaden? sal de vyant uwen naem ²⁶ in eeuwigheyt lasteren?

26 D. altoos, steeds. Siet op vers 1.

11

Waerom treckt ghy uwe hant, ja uwe ²⁷ rechter hant, af? [trecktse] uyt het midden van uwen ²⁸ boesem, ²⁹ maeckt een eynde.

27 Met dewelcke ghy ons soo krachtelick pleeght te beschutten ende te verlossen. Menschelick van Godt gesproken.

28 D. steltse te werck: het contrarie wort geseyt van dien, dien het verdriet te wercken, Prov. 26.15.

29 Te weten, van dese verwoestingen des vyants, ende onse elenden. Ofte, verteert, Te weten, dese vyanden. Anders, steecktse ten vollen uyt het midden uwes boesems.

12

Evenwel is Godt mijn Koningh van oudts af; die verlossingen werckt in ’t midden der aerden.

13

^b Ghy hebt door uwe sterckte de ³⁰ zee gespleten; Ghy hebt de koppen der ³¹ draken in de wateren verbroken.

b Exod. 14.21. etc.

30 Verstaet, het roode meyr, ofte de schelfzee.

31 D. der trotze Oversten van Pharao.

14

Ghy hebt de ³² koppen des ³³ Leviathans verplettert: Ghy hebt hem tot spijse gegeven ³⁴ den volcke in dorre plaetsen.

32 D. den grooten kop, die in plaets van velen is: gelijck den elephant Behemoth, D. beesten genoemt wort, om dat het een seer groot beest is, Iob 40.10, etc. Ofte, verstaet door de koppen, Pharaos Overste.

33 D. des grooten vreeslicken zeegediertes, ofte zeedraecks, waer by Pharao hier vergeleken wort, ende andere groote tyrannen, Iesa. 27.1. Vergel. oock Ezech. 29.3, 4, 5. ende 32.2. Siet van Leviathan Iob 40.20, etc.

34 D. den vogelen ende wilde dieren, die de doode lichamen der verdronckene Egyptenaren, aen lant ofte aen den oever gedreven zijnde (Exod. 14.30.) hebben opgegeten. Alsoo worden mieren, sprinckhanen, konijnkens, etc. een volck ende natie genoemt, Proverb. 30.25, 26. Ioël 1.6. Anders kan men het oock alsoo verstaen, dat Godt sijnen volcke der Egyptenaren roof in de woestijne tot haer onderhoudt gegeven heeft. Vergel. Deut. 31.17. ende Num. 14. vers 9. met de aenteeckeninge.

15

^c Ghy hebt eene fonteyne ende beke ³⁵ gekloven: ^d ghy hebt ³⁶ stercke ³⁷ rivieren uytgedrooght.

c Exod. 17.5, 6. Num. 20.11. Psalm 105.41. Iesa. 48.21.

35 D. den rotzsteen gekloven, datter eene fonteyne ende beke uyt voort quam.

d Iosu. 3.13, etc.

36 Hebr. rivieren der sterckte.

37 Als de wateren der Iordane, daer de kinderen Israëls op het drooge zijn door gegaen. Hy wil seggen: Ghy brenght water voort, daer het niet en is, ende drooght het wech, daer het is.

16

De dagh is uwe, oock is de nacht uwe: ^e ghy hebt het ³⁸ licht ende de sonne bereydt.

e Genes. 1.14, etc.

38 D. een lichtgevende lichaem, waer door men hier de mane ende sterren kan verstaen, om des nachts te lichten, gelijck de sonne by dage. Siet Genes. 1.16. Psalm 136.7, 8. ende vergelijckt Iob 31.26. alwaer door het licht, de sonne schijnt verstaen te worden, maer de mane uytdruckelick genoemt wort.

17

Ghy hebt alle de palen der aerde gestelt: somer ende winter, die hebt ghy geformeert.

18

Gedenckt hier aen: ³⁹ De vyant heeft den HEERE gesmaet: ende een dwaes volck heeft uwen name gelastert.

39 Anders, de vyant heeft gesmaet, of, gehoont, O HEERE, etc.

19

En geeft ⁴⁰ aen het wildt gedierte de ⁴¹ ziele uwer tortelduyve niet over: den hoop ⁴² uwer elendigen en vergeet niet ⁴³ in eeuwigheyt.

40 Ofte, desen wilden hoop. Siet van het Hebreeusch woort Psalm 68. op vers 11.

41 D. het leven uwer Kercke; die soo machteloos ende weerloos is om desen wreeden hoop tegen te staen, als eene tortelduyve is tegen het gewelt van wildt gedierte; behelpende haer voorts in stilte met weenen ende klagen tot Godt, ende blijvende geestelick ende inwendighlick schoon, eenvoudigh, sachtmoedigh, ende haren Godt getrouw. In welck aensien de gelijckenisse van duyven dickwils in de Heylige Schrift gebruyckt wort. Siet boven Psalm 55.7. ende 56.1. ende 68.14. Cant. 1.15. ende 2. vers 14. ende 4.1. ende 5.12. ende 6.9. Iesa. 38.14. ende 59.11. Ezech. 7. vers 16. Hose. 11.11. Matth. 10.16.

42 Die u toebehooren ende om uwes naems wille lijden. Vergel. Psalm 69.27, 34. ende 72.2.

43 Dat is, voor altoos. Als boven vers 1.

20

Aenschouwt het ⁴⁴ verbont: want de ⁴⁵ duystere plaetsen des lants zijn vol wooningen van gewelt.

44 Dat ghy met Abraham ende sijn zaet gemaeckt hebt, gegront in den Messia.

45 Dat is, alle hoecken des lants zijn gelijck moortkuylen, daer de vyant alle gewelt uyt bedrijft.

21

Laet den verdruckten niet beschaemt weder keeren: Laet den elendigen ende nootdruftigen uwen name prijsen.

22

Staet op, O Godt, ⁴⁶ twist uwe twistsake: gedenckt der ^74[47] smaetheyt, [die] u van den dwasen [wedervaert] den gantschen dagh.

46 Siet Psalm 35. vers 1.

74[47] Hebr. uwer smaetheyt van eenen dwasen.

23

Vergeet niet ⁴⁸ des geroeps uwer [kolom] wederpartijders; het getier der gener die tegen u opstaen ⁴⁹ klimt geduerighlick op.

48 Hebr. der stemme.

49 Dat is, neemt steeds toe. Vergelijckt 1.Reg. 22.35. Ofte, klimt op na den hemel tot u: Als Ione cap. 1. vers 2.