Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Psalm xxij.

Al hoewel in desen Psalm eenige dingen op David (als Christi voorbeelt) konnen geduydt worden, soo blijckt nochtans uyt den gantschen inhoudt, ende den Nieuwen Testamente, dat David door den prophetischen geest principalick den Heere Christum hier heeft ingevoert, sprekende van sijn bitter lijden voor sijne Kercke, mitsgaders sijne verhooginge, ende toekomende uytbreydinge sijns geestelicken Koninckrijcks door de gantsche werelt, ende des selven geduerigheyt, met verhael van de weldaden die wy daer van bekomen, om hem daer voor te dienen, te eeren, ende te dancken.

1

EEn Psalm Davids, voor den ¹ Oppersanghmeester, ² op Aijeleth hasschachar.

1 Siet Psalm 4. op vers 1.

2 Ofte, na, van, de hinde des dageraets. Sommige houden ’t voor een musicael instrument, daer op men desen Psalm moeste spelen; andere, voor de eerste woorden van een seker liedt, onder de Ioden te dier tijt bekent, daer na dese Psalm gesongen zy. Daer zijnder oock die het aldus verduytschen: in, ofte, tegen de kracht des dageraets, meynende dat dese heerlicke prophetie van Christi lijden, doot, ende opstandinge, etc. den Priesteren ende Leviten gegeven zy, om alle morgens met het aenbreken des dageraets in Godts Huys gesongen te worden. Andere duyden ’t op Christum, die by een hert vergeleken wort, Cant. 2.9, 17. ende 8.14. ende des morgens seer vroegh uyt den grave is opgestaen: gelijck de opstandinge de morgenstont genoemt wort, Psalm 49.15. waer van de verstandige leser sal mogen oordeelen.

2

^{a 3} Mijn Godt, mijn Godt, waerom

a Matth. 27.46. Marc. 15.34.

3 Hoewel eenige dingen in desen Psalm mede op David, als Christi voorbeelt, bequamelick konnen gepast worden, soo blijckt nochtans klaerlick uyt de vier Euangelisten, datse meest alle principalick ende eygentlick in de persoon des Heeren Christi, onses eenigen Messiae, zijn vervult, ende dat dien volgens, David door den prophetischen geest onsen Heere Christum, als hier selfs tot sijnen Vader sprekende, heeft ingevoert.

[fol. 243r]

hebt ghy my verlaten? verre zijnde van mijner verlossinge, [van] de woorden mijns ⁴ brullens?

4 Dit geeft te kennen eene schrickelicke beroerte des herten, voortbrengende een sterck geroep. Vergelijckt Iob 3. vers 24. Psalm 32. vers 3. ende 38.9. ende siet Matth. 27. vers 46. Hebr. 5.7. Dit alles heeft de Heere Christus geleden, als onse borge, dragende den toorn Godts van wegen onse sonden, ende voor deselve volkomelick betalende.

3

Mijn Godt, ick roepe des daeghs, maer ghy en antwoort niet; ende des nachts, ende ⁵ ick en hebbe geene stilte.

5 Ofte, voor my is geene stilte, D. ick houde niet op, ruste niet van klagen, ofte, doch ick bekome geene stilte, D. ruste, al schoon ick roepe, mijn lijden houdt niet op.

4

Doch ghy zijt heyligh, woonende [onder] de ⁶ lofsangen Israëls.

6 D. in u huys, het welcke de plaetse is, daer u volck uwen naem prijst, van wegen de genadige hulpe ende verlossingen, die ghy aen haer pleeght te bewijsen. And. nochtans zijt ghy heyligh, sittende, (Dat is, altoos blijvende) O ghy lofsangen (de menigerley ofte volkomen lof) Israëls. Vergelijckt Deuter. 10. vers 21. Ierem. 17.14.

5

Op u hebben onse vaders vertrouwt; Sy hebben vertrouwt, ende ghy hebtse uytgeholpen.

6

Tot u hebben sy geroepen, ende zijn uytgereddet; ^b op u hebben sy vertrouwt, ende en zijn niet beschaemt geworden.

b Psalm 25.3. ende 31.2. Iesa 49.23. Rom. 9.33.

7

Maer ick ben een ⁷ worm, ende geen man; een smaet van menschen, ende veracht ⁸ van den volcke.

7 Dat is, gelijck een worm, D. seer swack ende krachteloos, gantsch niet geacht, ende als onder voeten getreden, als volght. Vergelijckt Iob 25.6. Ies. 41. vers 14.

8 Hebr. een verachte des volcks.

8

Alle die my sien, ^c bespotten my; sy ⁹ steecken de lippe uyt, sy ¹⁰ schudden den kop; [seggende:]

c Matth. 27.39.

9 Anders, sy trecken de lippe. Hebr. eygentlick, sy openen met de lippen.

10 Siet 2.Reg. 19. op vers 21.

9

^d Hy heeft [het] op den HEERE ¹¹ gewentelt, dat hy hem [nu] uythelpe, dat hy hem redde, ¹² dewijle hy lust aen hem heeft.

d Matth. 27.43.

11 Hebr. wentelen, ofte, rollen op den HEERE, Dat is, hy heeft sich selven, ofte sijnen wegh (als Psalm 37.5.) ofte sijne sake, de uytkomste sijns lijdens, den Heere bevolen, opgedragen, opgegeven, (als wy oock gewoon zijn te spreken) vastelick betrouwende op hem: als wanneer men yets ergens henen rolt, daer het bewaert sal blijven liggen, ofte, yets op yemant schuyft, die het wel machtigh is op sich te nemen, ende te dragen, ofte te redden. Vergel. Psalm 55.23. Prov. 16.3. 1.Pet. 5.7. alwaer dergelijcke lieflicke manieren van spreken gevonden worden.

12 Des hy sich beroemt: alsoo spreken sy spotscher wijse.

10

¹³ Ghy zijt het immers, die my uyt den buyck hebt uytgetogen; die my hebt ¹⁴ doen vertrouwen, zijnde aen mijner moeder borsten.

13 Dit is eene antwoorde op de voorgaende spotterije der godtloosen, vol zijnde van vertrouwen.

14 Anders, in sekerheyt, ofte, behoudenisse gestelt.

11

Op u ben ick ¹⁵ geworpen van de baermoeder af; van den buyck mijner moeder aen zijt ghij mijn Godt.

15 D. uwe sorge ende bewaringe bevolen: eene gelijckenisse genomen van een vroedvrouwe ofte eene voedster, die het nieuw geboren kint op de knijen, ofte in haren schoot, ontfanght ende koestert.

12

Soo weest niet verre van my, want benauwtheyt is na by; want daer en is geen helper.

13

¹⁶ Vele varren hebben my omcingelt; stercke ¹⁷ [stieren] van ¹⁸ Basan hebben my ¹⁹ omringht.

16 Ofte, groote, machtige, varren. Verstaet de Overste des Ioodschen volcks, zijnde als stercke, lijvige, vette ossen, ende wreede stootende stieren.

17 Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick, stercke, machtige, maer wort oock genomen voor stieren, ossen, ofte, bullen, als afgenomen wort uyt Iesa. 34.7. Siet oock Psalm 50. vers 13. ende 68.31. Ierem. 47.3. (alwaer het voor stercke guylen genomen wort) ende 50.11.

18 Siet Deut. cap. 32. op vers 14. Ezech. 39.18. Hose. 4.16. Amos 4.1.

19 Hebr. als of men seyde: kroons-wijse omgeven, ofte, besett.

14

Sy hebben haren mont tegen my ²⁰ opgesperret; [als] een verscheurende ende brullende leeuw.

20 Vergel. Iob 16.10. Thren. 2.16. ende 3.46.

15

Ick ben ²¹ uytgestort als water, ende alle mijne beenderen hebben sich van een gescheyden; mijn herte is als Was, ’t is ²² gesmolten in het midden mijns ingewants.

21 D. mijne krachten vloeijen wech, als water dat men uytstort.

22 Siet Deut. 1. op vers 28. ende 20. vers 8. Ios. 7.5. ende 14.8. Palm 68.3, etc.

16

Mijne kracht is verdrooght als een potscherf, ende mijne tonge ²³ kleeft aen mijn gehemelte; ende ghy leght my in ’t stof ²⁴ des doots.

23 Soo dat ick kommerlick spreke. siet Iob 29.10. Psalm 137.6. Ezech. 3.26. ofte, van wegen drooghte ende grooten dorst. Siet Ioan. 19.28.

24 D. in sulcken staet, dat ick ben als een doode, die men sal mogen begraven. Sommige houden ’t voor eene gelijckenisse, genomen van Campioenen, die uytgeworstelt hebbende, ende gantsch krachteloos geworden zijnde, in het stof, als doode, daer henen vallen.

17

Want ²⁵ honden hebben my omcingelt, eene vergaderinge der boosdoenders heeft my omgeven; ^e sy hebben mijne handen ende mijne voeten ²⁶ doorgraven.

25 Verstaet de Hoogepriesters ende Schriftgeleerde, mitsgaders het snoode gespuys der Ioden ende soldaten, die de Heere Christus by honden vergelijckt, vermits hare snoodigheyt, onreynigheyt, ende dulle rasernije tegen hem. Vergelijckt Iob 30.1. Psalm 59.7, 15. Prov. 26.11. Matth. 7.6. Philip. 3.2. Apoc. 22.15. siet oock 2.Sam. 3. op vers 8.

e Matth. 27.35. Marc. 15.24. Luce 23.33. Ioan. 19.23, 37. ende 20.25.

26 D. sy hebben mijne handen ende voeten doornagelt.

18

Alle mijne beenderen soud’ick konnen ²⁷ tellen; sy schouwen het aen, sy sien ²⁸ op my.

27 Door dien sy aen het kruys soo zijn uytgereckt, datse (als uytstekende) souden getelt konnen worden.

28 Ofte, aen my, T.w. haren wensch, D. sy nemen haren lust ende vermaeck daer in, datse mijn lijden met hare oogen mogen aenschouwen. Vergel. Psalm 35.21. ende 37.34. ende 54.9. ende 59.11. ende 92.12. ende 118.7.

19

^f Sy deylen mijne kleederen onder hen, ende werpen het lot over mijn gewaet.

f Luce 23.34. Ioan. 19.24.

20

Maer ghy, HEERE, en weest niet verre; mijne sterckte, haest u tot mijner hulpe.[kolom]

21

Reddet mijne ²⁹ ziele van den ³⁰ sweerde; mijne ³¹ eensame van het ³² gewelt des honts.

29 D. mijn persoon, ofte leven, ende soo in het volgende. Siet Genes. 12. op vers 5. ende 19. op vers 17.

30 D. van desen scherpen ende bitteren strijt, dit vyantlick ende dootlick gewelt, dese wreede vervolginge, ende verwondinge, ja den doot selfs: gelijck ’t woort sweert somtijts genomen wort voor alsulcke gevolgen van sweert ende oorloge. Siet Ier. 25.16, 27, 29. Ezech. 38.21, etc.

31 Ofte, eenige, eenlicke, D. mijne ziele, die, als een eenigh kint, (waer van dit woort oock elders gebruyckt wort, als Genes. 22. vers 2. Iudic. 11. vers 34, etc.) alleen, ende van alle hulpe ontbloot is: Alsoo wort het Hebreeusch woort oock gebruyckt, Psalm 35. vers 17. Vergelijckt oock Psalm 25.16. ende 68.7.

32 Hebr. van de hant. siet Iob 5. op vers 20. honts, D. der honden, siet op vers 17. Men kan hier ende in het volgende vers oock verstaen den duyvel, die een prince deser werelt genoemt, ende by een briesschende leeuw vergeleken wort, Ioan. c. 14. vers 30. Eph. 6. vers 12 1.Pet. 5.8. siet het volgende vers.

22

Verlost my uyt des leeuwen muyl; ende ³³ verhoort my van de hoornen der ³⁴ eenhoornen.

33 D. verhoort ende verlost my van de hoornen, etc. Alsoo worden dickwils by den Hebreen twee woorden onder een verstaen. Vergelijckt Genes. 12. op vers 15. Numer. 17 op vers 5. And. want ghy hebt my verhoort, etc. ofte, ja ghy hebt my verhoort.

34 Die seer sterck, wildt, wreet ende onbetemmelick zijn, Num. 23.22. Iob 39,12, etc.

23

Soo ^g sal ick uwen ³⁵ naem mijnen broederen vertellen; in het midden der gemeynte sal ick u prijsen.

g Hebr. 2.12.

35 Uwe trouwe, waerheyt, ende goedigheyt, roemen by mijne discipelen, ende die door haer woort in my gelooven sullen. Siet Hebr. 2.10, 11, 12. ende vergel. Ioan. 20.19, 26. Actor. 1.4, 6. 1.Corinth. 15.6.

24

Ghy die den HEERE vreeset, prijset hem, al ghy zaet Iacobs, vereert hem; ende ontsiet u voor hem, al ghy zaet Israëls.

25

Want hy heeft ³⁶ niet veracht, nochte verfoeyt de verdruckinge des verdruckten, noch sijn aengesicht voor hem verborgen; maer hy heeft gehoort, als die tot hem riep.

36 Al hoewel mijne bedrucktheyt, ofte elende soodanigh was, dat de menschen my daerom verachteden ende eenen afkeer van my hadden, soo en heeft Godt nochtans daerom my niet verworpen noch verfoeyt.

26

³⁷ Van u sal mijn lof zijn, in eene groote gemeynte; ick sal mijne ³⁸ geloften betalen ³⁹ in tegenwoordigheyt der gener die hem vreesen.

37 Hebr. uyt u, Dat is, ghy sult de materie mijns lofs zijn.

38 Van danckbaerheyt tegen Godt.

39 Hebr. tegen over de gene, die hem vreesen.

27

De ⁴⁰ sachtmoedige sullen ⁴¹ eten, ende verzadight worden, sy sullen den HEERE prijsen, die hem soecken; ⁴² u-lieder herte sal in eeuwigheyt ⁴³ leven.

40 Siet Psalm 10. op vers 17.

41 Met den Heere Christo ende sijne verdiensten door geloove gemeynschap hebben. Vergelijckt Psalm 132.15. Cant. 5.1. Luce 1.53. Ioan. 6.54, etc.

42 O ghy sachtmoedige, ghy die den Heere soeckt.

43 Met geestelicke blijdtschap vervult zijnde. Siet Psalm 69.33. Ioan. 16.22.

28

⁴⁴ Alle ^h eynden der aerde sullen het gedencken, ende haer tot den HEERE bekeeren; ende alle geslachten der Heydenen sullen voor u aengesichte aenbidden.

44 Prophetie van de bekeeringe der Heydenen, waer in het woordeken alle, niet moet verstaen worden van alle inwoonderen der aerde, rijcke ende arme, hooft voor hooft, maer van de uytbreydinge der gemeynte ende menighte van Godts volck onder den Nieuwen Testamente, uyt allerleije natien, sonder onderscheyt, als de sake selfs uytwijst. Vergelijckt Ioan. 10.16. ende 11.52. Actor. 2.39, etc.

h Psalm 2.8. ende 72.11. ende 86.9.

29

Want het Koninckrijcke ⁴⁵ is des HEEREN; ende hy heerscht onder de Heydenen.

45 Ofte, komt den HEERE toe.

30

Alle ⁴⁶ vette op aerden sullen eten, ende aenbidden, alle die ⁴⁷ in’t stof neder dalen sullen voor sijn aengesichte neder bucken; ende die sijne ⁴⁸ ziele by het leven niet en kan houden.

46 D. rijcke, machtige, als Psalm 78.31. Iesa. 10.16. Ezech. 34.20. De sin is, datter van beyden, rijcke ende vermogende, (als Psalm 45.13. ende 72.10. Ies. 49.23, etc.) oock arme ende elendige onder de Heydenen sullen zijn, die haer tot Christum sullen bekeeren. Siet 1.Cor. 1.26, etc.

47 D. die slecht van conditie, ofte in de uyterste vernedertheyt, ofte noot zijn. Vergel. Iob 30.19. Psalm 44.26. ende 113. vers 7. Iesa. 29.4. ende 47.1. Thren. 3.29.

48 Die in doots gevaer is, ’t zy door hongers noot, kranckte, vervolginge, ofte andersins, item die in hemselven, vermits sijnen sondigen staet, niet als den doot verdient heeft, ende geen middel noch macht en heeft, om sijne ziele te behouden, sal in demoedigheyt door geloove sijnen troost in Christo soecken, ende hem aenhangen, als zijnde d’eenige toevlucht in alle lichamelicke ende geestelicke nooden.

31

Het ⁴⁹ zaet sal hem dienen; het sal den Heere ⁵⁰ aengeschreven worden ⁵¹ tot in geslachten.

49 D. de kinderen ende nakomelingen der geloovigen, ofte, een zaet, Christi zaet: sulcks datter altijt zijn sullen, die den Heere Christum sullen aennemen, ende dienen, die oock kinderen genoemt worden, dewelcke Godt Christo geeft, Hebr. 2. vers 13. uyt Iesa. 8.18. ende, sijn zaet, Iesa. 53. vers 10.

50 Ofte, toegereeckent worden, dat is, opgeschreven ende gereeckent onder Christi volck ende Kercke. Vergel. Psalm 87.4, 5, 6.

51 And. tot een geslacht, dat is, tot, ofte, voor een volck des Heeren. Vergel. Psalm 14.5. Godt is by het geslachte der rechtveerdigen, of, het rechtveerdigh geslacht, dat is, volck. Siet oock onder Psalm 24. vers 6. ende 73.15. Vergel. Matth. 12.39. Actor. 2.40.

32

Sy sullen aenkomen, ende ⁵² sijne gerechtigheyt verkondigen den volcke, dat ⁵³ geboren wort; ⁱ om dat hy ⁵⁴ het gedaen heeft.

52 Door het Euangelium geopenbaert. Siet Rom. 3.21, 22, etc. Philip. 3.9. Ofte, sijne gerechtigheyt, dat is, sijne trouwe ende waerheyt in het houden sijner beloften van de beroepinge der Heydenen.

53 Ofte, geboren sal worden, dat is, haren kinderen ende nakomelingen, die na haren doot een volck Godts sullen uytmaken, ende door Godts Geest wedergeboren worden.

i Psalm 52.11.

54 Dit wonderwerck der genade, dese gerechtigheyt, ende saligheyt alleen bereyt, gewrocht ende uytgevoert. Anders, om dat hy [het (te weten volck)] gemaeckt heeft, als Psalm 100.3. hy heeft ons gemaeckt (ende niet wy selven) sijn volck, ende schapen sijner weyde.