Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxxvij. Capittel.

Elihu spreeckt noch van andere groote wercken Godts, als van den donder, blicksem, sneeuw, regen, wint, vorst, wolcken, vers 1, etc. Door dese, ende andere dingen vermaent hy Iob de hooge, ende schrickelicke Majesteyt Godts te vereeren, ende der menschen onwetentheyt, onvermogen, ende ydelheyt te belijden, 14.

1

OOck beeft ¹ hier over mijn herte, ende ² springht op uyt sijne plaetse.

1 Te weten, over de wercken Godts, die ick nu verhalen sal.

2 Hebr. wort versett, ofte, verstelt.

2

³ Hooret met aendacht ^a de beweginge ⁴ sijner stemme, ende het ⁵ geluyt, ⁶ [dat] uyt sijnen monde uytgaet.

3 Hebr. Hoorende hooret.

a Psalm 29.3.

4 T.w. Godes. Verstaet den donder. Alsoo onder versen 4, 5. ende Psalm 29. vers 3.

5 Anders, gerommel, ofte, gedeun. Hebr. sprake.

6 Dat is, dat door sijn bevel geschiet. Vergel. Deut. 8.3. ende d’aenteeckeninge.

3

⁷ Dat sendt ⁸ hy recht uyt onder den gantschen hemel, ende ⁹ sijn licht over de ¹⁰ eynden der aerde.

7 T.w. het geluyt des donders.

8 T.w. Godt.

9 D. Godts blicksem, ende weerlicht. Alsoo boven 36.30.

10 Hebr. vleugelen. Alsoo onder 38.13. Iesai. 11.12.

4

¹¹ Daer na brult hy met ¹² de stemme, hy dondert met de stemme sijner hooghheyt, ende en vertreckt ¹³ die dingen niet, als sijne stemme sal gehoort worden.

11 T.w. na het senden des lichts vermeldt in het voorgaende vers.

12 Dat is, met den donder. Elihu en wil niet seggen, dat het geklater des donders natuerlick geschiet na den blicksem, maer hy siet op het gene, dat de menschen eerst gewaer worden: want het licht des blicksems valt eer in het gesichte dan het geluyt des donders in de ooren.

13 T.w. regen, hagel, wint, ende ander onweder, dat met den donder pleeght vereenight te zijn. Ofte, men kan invoegen het woort, die [blicksemen.]

5

Godt dondert met sijne stemme seer wonderlick: ^b hy doet groote dingen, ende wy en begrijpense niet.

b Iob 5.9. ende 9.10. ende 36. vers 26.

6

^c Want hy ¹⁴ seyt tot de sneeuw, Weest op de aerde, ende [tot] ¹⁵ den plasregen des regens; dan isser de ¹⁶ plasregen sijner stercke regenen.

c Psalm. 147. vers 16.

14 Godts seggen is sijn doen. Siet Genes. 1. op. vers 3.

15 T.w. gebiedt Godt, dat hy op der aerde vallen soude.

16 Hebr. de plasregen der regenen sijner sterckte.

7

¹⁷ [Dan] ¹⁸ zegelt hy de hant ¹⁹ van yeder mensche toe, op dat hy ²⁰ kenne alle de lieden sijnes wercks.

17 Te weten, als het seer sneeuwt, ofte regent.

18 Dat is, sluyt de handen toe, datse op het velt niet wercken en konnen door het onweder. Hebr. in, ofte, op de hant.

19 D. van alle lantbouwers.

20 Dat is, op dat de lantbouwer door de gelegentheyt van den stilstant des wercks, uyt een yeder sijner wercklieden te huys op sijn gemack vernemen soude, hoe het met haer gantsche werck te velde gestelt zy. Anders, tot kennisse aller menschen die hy gemaeckt heeft.

8

²¹ Ende het gedierte gaet in ²² loerplaetsen, ²³ ende blijft in sijne holen.

21 T.w. als’t onweder is; gelijck in het voorgaende vers.

22 Het Hebreeusch woort beteeckent sulcke plaetsen, daer in de beesten niet alleen schuylen voor het onweder, maer oock loeren op haer aes. Vergel. onder 39. vers 2.

23 Hebr. woont in sijne wooningen.

9

Uyt de ²⁴ binnenkamer komt de wervelwint, ende van de ²⁵ verstroyende [winden] de koude.

24 Vergel. bov. 9. vers 9. ende d’aenteeckeninge. Sommige verstaen de dicke wolcken, ofte andere verborgene schatkameren daer de winden uyt voort komen.

25 Die uyt het Noorden komen.

10

^d Door ²⁶ [sijn] geblaes geeft Godt de vorst; so dat de ²⁷ breede wateren verstijft worden.

d Iob 38.29, 30. Psalm 147.17, 18.

26 Verst. den wint, die oock soo genaemt wort 2.Sam. 22.16. Psalm 18.16. Hebr. door’t geblaes Godts geeft hy de vorst.

27 Hebr. de breedte der wateren in klonteringe, of, pranginge, ofte, praminge, ofte, stijvigheyt, ende vastigheyt is, D. vast in een gedrongen, ende geklontert door de koude.

11

Oock vermoeyt hy de dicke wolcke ²⁸ [door] klaerheyt: hy verstroyt ²⁹ de wolcke sijnes lichts.

28 Namelick, mits die door het schijnsel der sonne te verdunnen, te verdeelen, ende te verstroyen. And. door bevochtinge [der aerde;] D. als hy de wolcken seer ontsluyt, om water uyt te gieten: waer door de wolcken by gelijckenisse van de gene, die vele wercks doen, worden geseyt vermoeyt te worden.

29 D. waer door hy licht, ende klaerheyt voort brenght, alsse verstroyt is. Ofte, verstaet de wolcke sijnes weerlichts, ofte blicksems, waer door Godt het weerlicht ofte blicksem doet voort schieten. And. hy verstroyt de wolcken sijnes regens. Vergelijckt boven 36.30. met d’aenteeck.

12

³⁰ Die keert haer dan na sijnen ³¹ wijsen raet ³² [door] ommegangen, ³³ datse doen, al dat hyse ³⁴ gebiedt ³⁵ op het vlacke der werelt, op der aerde.

30 T.w. de wolcke, van dewelcke in’t voorgaende vers gesproken is.

31 ’t Hebreeusch woort beteeckent meest vlijtige kloeckheyt, ende beraetsaemheyt in’t regeeren; gelijck de stierlieden ter zee weten met bysondere behendigheyt haer schip te stieren, ende ter gewenschter plaetse te brengen. Alsoo hier, Prov. 1.5. ende 11.14. ende 20.18. ende 24.6. Elders wort het in’t quade genomen voor des boosen listige, ende schalcke raetslagen, als Prov. cap. 12. vers 5.

32 T.w. waer door de wolcke van den eenen oort der lucht in den anderen gedreven wort, beleydt zijnde door Godts voorsichtigheyt na de order, die hy in de nature gestelt heeft.

33 T.w. niet alleen de wolcke, maer oock alle de andere voorverhaelde schepselen, als de winden, de sneeuw, de vorst, de regen, etc.

34 D. al dat hy daer door doet. siet bov. 36. op vers 32.

35 Hebr. op’t aengesichte der aerde. Vergelijckt Gen. 1. op vers 2.

13

’t Zy dat hy ³⁶ die tot ^e eene ³⁷ roede, ofte tot ³⁸ sijn lant, ofte tot ³⁹ weldadigheyt ⁴⁰ beschickt.

36 T.w. de wolcke.

e Exod. 9.18, 23. 1.Sam. 12.18, 19. Ezra 10.9. Iob 36.31.

37 D. kastijdinge, ende straffe voor de menschen. siet bov. 9. op vers 34.

38 D. om het lant met alle de andere schepselen, die daer in zijn, na sijn goet welbehagen te besoecken. Sy worden Godes genaemt, om datse hem toebehooren, zijnde van hem geschapen.

39 T.w. om die tegen de menschen te bewijsen.

40 Hebr. doet vinden.

14

Neemt dit, ô Iob, ter ooren: staet, ende aenmerckt de wonderen Godts.

15

Weet ghy wanneer Godt over ⁴¹ deselve ⁴² order stelt; ende het ⁴³ licht sijner wolcke laet schijnen?

41 T.w. wolcken. And. wonderen.

42 T.w. om door deselve te wercken; ofte, op die [sijn herte] stelt; Dat is, acht geeft, met een voornemen, om door deselve sijne weldaden te bewijsen, ofte oordeelen uyt te voeren.

43 D. den blicksem, ende het weerlicht, alsoo bov. vers 3. ende 36.30. Hy wil seggen, dewijle Iob niet en konde soodanige natuerlicke dingen ten vollen begrijpen, dat hy noch veel min konde den gront van Godts oordeelen uytvinden.

16

Hebt ghy wetenschap van de ⁴⁴ opwegingen der dicke wolcken; de wonderheden ⁴⁵ des genen, die volmaeckt is in wetenschappen?

44 D. van de maniere, op dewelcke de wolcken in de lucht worden opgehangen, als in eene gelijcke weeghschale, datse niet teenemael neder en vallen op der aerde.

45 D. Godts, wiens wijsheyt volkomen is in’t beschicken, ende kracht in’t uytvoeren aller sijner wercken. Vergelijckt 1.Sam. 2.3.

17

⁴⁶ Hoe uwe kleederen warm worden, als ⁴⁷ hy de aerde ⁴⁸ stille maeckt ⁴⁹ uyt den Zuyden?

46 Als of hy seyde, Kondt ghy oock dit geringe stuck ten vollen wel begrijpen, hoe de kleedinge aen uwen lijve warm wort, door de verwarmde lucht. Wel is waer, dat Iob eenighsins dit wel verstaen konde; maer Elihu spreeckt van eene volmaeckte doorgrondinge aller omstandigheden, om ten vollen te weten, hoe, waerom, wanneer, waer, over wien de Heere sulcks wil doen.

47 T.w. Godt.

48 D. vry maeckt van de winden, die koude veroorsaken.

49 D. door de sonne uyt den Zuyden schijnende.

18

^f Hebt ghy ⁵⁰ met hem de hemelen uytgespannen; die ⁵¹ vast zijn, ⁵² als een gegoten spiegel?

f Genes. cap. 1. vers 6.

50 T.w. met Godt, als of ghy zijn metgeselle in’t scheppen der werelt geweest waert.

51 Te weten, hoewelse van eene seer dunne. ende subtijle substantie zijn.

52 Namel. van wegen hare klaerheyt, ende doorluchtigheyt. Elihu wil seggen, nadien Iob dat groote werck der scheppinge niet gemaeckt en hadde, nochte oock soude konnen maken, dat hy hem billick behoorde onder dien Almogenden te vernederen, voornamelick, om dat men uyt de volmaecktheyt sijner macht moet oordeelen van de volmaecktheyt sijner rechtveerdigheyt.

19

Onderricht ons wat wy ⁵³ hem seggen sullen: [want] wy en sullen niets ⁵⁴ ordentelick voorstellen konnen van wegen ⁵⁵ de duysternisse.

53 T.w. Godt, soo wy in twist, ende tegensprekinge met hem komen souden, gelijck ghy dan wilt, om u recht tegens hem te verdedigen. siet bov. 13.3. ende 23.3, 4, etc. ende 31.35.

54 T.w. daer toe noch stoffe van redenen, noch bequaemheyt van woorden, noch konste van stellen vindende.

55 T.w. onses verstants, het welcke niet ten vollen en kan doorgronden Godes wercken, veel min in t’samensprekinge bestaen tegen sijne wijsheyt.

20

Sal’t ⁵⁶ hem vertelt worden, als ick ⁵⁷ [soo] soude spreken? ⁵⁸ denckt yemant ⁵⁹ [dat]? gewisselick hy sal ⁶⁰ verslonden worden.

56 T.w. Gode; D. sal yemant Gode derven verhalen ende voorstellen, ’t gene ick soude mogen voorgenomen hebben, qualick van Godt te spreken?

57 T.w. gelijck ghy, ô Iob, van Godt, ende sijne regeeringe gesproken hebt.

58 Hebr, seyt; Te weten, in sijn herte; Dat is, denckt yemant. Siet Genes. 20. op vers 11. ofte, seyt hy, Te weten, met den mont.

59 T.w. dat hy sulcke woorden Gode soude derven voordragen.

60 Namelick, van de Majesteyt Godts.

21

Ende nu en siet men het ⁶¹ licht niet, [als’t] helder is in den hemel, als de wint doorgaet, ende ⁶² dien suyvert:

61 Dat is, de sonne, als sy in haren vollen glantz is, ende de lucht doorstralende. Siet boven 25. op vers 3. De sin is, dewijle wy de sonne, als sy ten alderklaersten schijnt, met onse oogen niet en konnen aenschouwen; hoe veel min konnen wy de oneyndelicke Majesteyt Godts verdragen, ende sijne verborgene oordeelen met ons verstant begrijpen?

62 Te weten, hemel.

[fol. 235v]

22

[Als] van het ⁶³ Noorden ⁶⁴ het gout ⁶⁵ komt: [maer] by Godt is eene ⁶⁶ vreeselicke majesteyt.

63 T.w. als den hemel door den noorden wint gesuyvert, ende klaer gemaeckt is. Verg. bov. vers 8.

64 Verstaet schoon ende klaer weder met sonneschijn, dewelcke by het gout wort vergeleken, om hare klaerheyt, ende suyverheyt. Vergelijckt Zach. 4.12. met de aenteeckeninge.

65 Dat is, sich uytspreyt in de lucht.

66 Te weten, welcker glantz oneyndelick meerder is, dan der sonne. Anders, by den vreeslicken Godt is majesteyt.

23

Den Almachtigen, dien en konnen wy niet uytvinden; hy is ^g groot van kracht: ⁶⁷ doch [door] gerichte, ende groote gerechtigheyt en verdruckt hy niet.

g Iob 9.4. ende 12. versen 13, 16. ende 36.5. Psalm 99.4.

67 Dat is, hoewel hy almogende is, nochtans en sal hy sijne groote kracht niet gebruycken, om na het hooghste recht hier met den mensche te handelen. Anders, hy is groot van kracht, ende van oordeel, ende van groote gerechtigheyt, hy en verdruckt niet.

24

Daerom vreesen hem de lieden: ⁶⁸ hy en siet geene ⁶⁹ wijse van herten aen.

68 De sin is, dat Godt om barmhertigheyt, ende weldadigheyt tegens de menschen te bewijsen, wort bewogen, niet door yet, dat hy in den mensche siet, al waer hy een van de alderwijste, maer alleen door sijne liefde, die hy ons toedraeght in den Messia, ende dat tot verheerlickinge sijnes heyligen naems.

69 Dat is, die een kloeck, ende wijs verstant hebben. Alsoo Exod. 28.3. ende 31.6. ende 35.25. Vergel. oock bov. 9.4. ende de aenteeck. Anders, hy en siet geen wijse van herten, ofte, en sal hy niet alle wijse van herten aensien? Dat is, acht nemen op de gene die recht wijs zijn?