Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxx. Capittel.

Iob stelt tegen sijnen voorgaenden welstant, sijne tegenwoordige elende, bestaende in groote verachtinge, die hem de onweerdighste lieden aendeden, vers 1, etc. in wreede aenvechtinge, daer mede hy in sijn geloove, ende hope bestreden wiert, 12. in verschrickingen, 15. in anghst, 16. in smerten des lichaems, 17. in uyterste smaetheyt, ende vernederinge, daer in hy niet verhoort en wiert, 19. in doodelicke verswackinge sijner krachten, 22. niet tegenstaende sijne vroomigheyt, 25. in’t gewelt sijner sieckte, 27. in droefheyt, ende geklagh, 31.

1

MAer nu lacchen over my ¹ mindere dan ick van dagen, welcker vaderen ick versmaet soude hebben; ² om by de honden mijner kudde te stellen.

1 D. jonger van jaren: Alsoo ond. 32. vers 6. Het woort dagen wort oock nagelaten, deselve sin blijvende, Genes. 19. vers 31. ende 48.14. Iosu. cap. 6. vers 26. Iudic. 6.15. Alsoo groote, voor oude, 1.Sam. 17. vers 28. ende onder 32.9.

2 D. om acht te nemen over de honden, die mijne schapen, ende geyten bewaerden.

2

Waer toe soude my oock geweest zijn de kracht ³ harer handen? ⁴ sy was [door] ouderdom in hen vergaen.

3 Dat is, hares lichaems.

4 T.w. de kracht. And. de ouderdom was aen hen verloren, dat is, de oude jaren waren in hen vruchteloos, zijnde sonder verstant, ende voorsichtigheyt, die in de oude lieden vereyscht wort.

3

Die door ⁵ gebreck, ende honger eensaem waren, vliedende na ⁶ dorre plaetsen; [in ’t] ⁷ donckere, ⁸ woeste, ende verwoestede.

5 T.w. dat hen over quam door hare onachtsaemheyt, ende luyigheyt.

6 In welcke sy verdreven waren, als onweerdige van het geselschap der menschen, ofte die sy selve verkoren door schaemte, ende vreese, om uyt aller lieden oogen te wesen.

7 Het Hebr. woort beteeckent eygentlick den voorledenen nacht, ofte avont, Genes. 19.34. maer hier is’t voor donckerheyt, ofte donckere plaetsen genomen, als dicke bosschagien, speloncken, woeste, ende ruyge heyden, die verre van de wooningen der menschen afgesondert zijn. Anders, eertijts woeste, etc.

8 Dese twee woorden zijn t’samen gevoeght, om eene groote woestigheyt daer mede uyt te drucken. Alsoo onder c. 38. vers 27. Zeph. cap. 1. vers 15.

4

Die ⁹ siltige kruyden pluckten by de struycken; ende welcker spijse was de wortel der ¹⁰ jeneveren.

9 D. die in soutachtige aerde groeijen. Anders, pappel, ofte, wilde kruyden.

10 Siet 1.Reg. cap. 19. vers 4. ende de aenteeckeninge. Hy wil seggen, dat sy gegeten hebben het gene anders niet eetbaer en was. Anders, de jeneverwortel was om [haer] te warmen. Vergelijckt Iesa. 47.14. alwaer het Hebreeusch woort alsoo gebruyckt wort.

5

Sy wierden uyt ¹¹ het midden uytgedreven: (men jouwde over hen, als [over] eenen dief,)

11 T.w. der steden, ofte der menschen; omdat men een misvertrouwen, ende quaet vermoeden van hen hadde. Anders, uyt het geselschap, Te weten, der menschen.

6

Op datse woonen souden in de kloven der dalen, de holen des stofs, ende der steenrotzen.

7

¹² Sy schreeuwden tusschen de struycken, onder de netelen ¹³ vergaderden sy sich.

12 T.w. uyt het gevoelen van haren noot, ruchelende als woudt-ezelen, die hongerigh zijn: in welcken sin dit woort gebruyckt wort boven 6.5. ende een ander woort desen seer gelijck, boven 24.12.

13 T.w. om daer te schuylen, ofse gesocht wierden. Anders, verzenghden, ofte, wondeden sich, Te weten, aen de netelen, die door haren brant deser lieden lichamen met hittige peukelen, ende puysten deden uytloopen.

8

Sy waren kinderen der ¹⁴ dwasen, ende kinderen ¹⁵ van geenen name: ¹⁶ sy waren geslagen uyt den lande.

14 Siet de beteeckeninge deses woorts 1.Sam. cap. 25. op vers 25. Anders, sy waren dwase lieden, ja lieden sonder name.

15 Dat is, sonder eere, ende achtinge in de werelt. Het tegendeel zijn mannen van name. Siet Genes. cap. 6. vers 4. ende de aenteeckeninge.

16 D. verdreven, ende uytgesmeten. Anders, verworpender, of, neder gedruckter dan de aerde, te weten, door der menschen verachtinge.

9

^a Maer nu ben ick ¹⁷ haer snarenspel geworden: ende ick ben hen tot een klapwoort.

a Iob 17.6. Psalm 69.13. Thren. 3.14, 63.

17 Dat is, daer van sy singen, spelen, ende klappen, blijde zijnde over mijne elende, ende daer mede den spot drijvende. Vergelijckt boven 17. versen 2, 5, 6. Psalm 35.15. ende 69.13. Thren. 3. vers 14. Ezech. 33.32.

10

^b Sy hebben eenen grouwel aen my, sy maken sich verre van my: ¹⁸ ja sy en onthouden het speecksel niet van mijn aengesichte.

b Iob 19.19.

18 Yemant te bespuygen, is altijt een teecken geweest van groote verachtinge. Vergelijckt Numer. 12.14. Deuter. 25.9. Iesa. 50.6. Matth. 26.67.

11

Want ¹⁹ hy heeft mijn ²⁰ zeel los gemaeckt, ende my bedruckt: daerom hebben ²¹ sy den ²² breydel ²³ voor mijn aengesichte afgeworpen.

19 Namelick, Godt. Siet boven cap. 3. op vers 20. Alsoo onder versen 18, 20.

20 D. mijn aensien, ende autoriteyt, daer mede ick de mijne bedwongen, ende als in den toom gehouden hebbe, heeft hy my gantsch ontnomen.

21 T.w. de boose, die my nu tegen vallen, ende de behoorlicke eere weygeren.

22 Door den welcken sy van my in order gehouden wierden.

23 Dat is, in mijne tegenwoordigheyt. De sin is, datse sich in het aensien selfs van Iob ontbonden, ende quijte maeckten van den plicht der eerbiedinge, ende gehoorsaemheyt, die sy hem schuldigh waren.

12

²⁴ Ter rechter hant staet de ²⁵ jeught op, ²⁶ stooten mijne voeten uyt; ende ²⁷ banen tegen my hare verderflicke wegen.

24 D. daer hy de meeste sterckte hadde.

25 Het woort heeft sijnen oorspronck van spruyten, ende bloeijen: beteeckenende de eerste groenende jeught. Hy siet op de gene, die hem in sijn lijden, met d’aldermeeste onverstandigheyt, felheyt, ende heftigheyt overvielen.

26 Te weten, om my te doen struyckelen, ende te gronde te storten.

27 D. sy hoogen, ende maken den wegh effen, dien sy ingaen, ende betreden willen, om my te verderven. Hebr. paden hares verderfs.

13

²⁸ Sy breken mijn padt af, ²⁹ sy voorderen mijn elende: sy en hebben ³⁰ geenen helper [van doen].

28 Dat is, den raet, ende de order, die ick volgen moet, om my in dit lijden wel te dragen, beroeren sy soo met hare twistingen, dat ick niet en weet, wat ick voornemen, ofte spreken, ofte doen sal.

29 D. sy vermeerderense, te weten, met haer verkeert oordeel, valsche beschuldingen, ende bittere lasteringen.

30 Te weten, om haer quaet voornemen tegen my uyt te voeren. Sy zijn daer toe mans genoegh van haer selven.

14

³¹ Sy komen aen, als door eene wij-

31 Te weten, tegen my. Het is eene gelijckenisse genomen van de krijghslieden, die door de bresse, diese in de muer eener stadt gemaeckt hebben, poogen met groot gewelt, ende gedruys de inwoonderen te overvallen.

[fol. 232r]

de breucke: ³² onder de verwoestinge rollen sy sich aen.

32 D. onder mijne elende hebben sy gewoelet, ende gearbeydet, om die meerder te maken, ende met deselve my te overstorten, ende te gronde te brengen.

15

Men is [met] verschrickingen tegen my gekeert; elck eene vervolght als een wint mijne ³³ edele [ziele:] ende mijn heyl is als een wolcke voorby gegaen.

33 And. Vorstinne, ofte mildadige, ofte vrywillige, ofte voornemelicke. Verstaet de ziele, die de eere des menschen genoemt wort. Genes. cap. 49. vers 6. ende de eenige, Psalm 22. vers 21. siet d’aent.

16

Daerom ³⁴ stort haer nu mijne ziele in my uyt: de dagen ³⁵ des drucks grijpen my aen.

34 D. mijn leven gaet uyt, versmelt in tranen, ende wort verteert door droeffenisse. Alsoo Psal. 42. vers 5.

35 D. in dewelcke my druck, ende groot lijden overvallen; die elders oock genaemt worden dagen der benauwtheyt, 2.Reg. cap. 19. vers 3. der duysternisse, bov. 15. vers 23. der besoeckinge, ende verwoestinge, Iesa. 10.3. der bestraffinge, Hose. cap. 5. vers 9.

17

Des nachts doorboort ³⁶ hy mijne beenderen ³⁷ in my: ende mijne puls-aderen en rusten niet.

36 Namel. Godt, als bov. vers 11. ende in het volgende, T.w. om dat hy hem oock des nachts, als andere rusten, geene ruste en liet genieten door het gewelt sijner sieckte, het welck indrongh tot de sterckste, ende binnenste deelen des lichaems. Vergel. boven 7.3, 14. ende 17.12.

37 Hebr. van boven my, D. uyt den hemel, van waer hy sijne plagen op my sendt.

18

Door ³⁸ de veelheyt der kracht is mijn kleet ³⁹ verandert: ⁴⁰ hy omgordt my als de ⁴¹ krage mijnes rocks.

38 T.w. die Godt tegen my aenleght, om mijn lichaem met ongesontheyt te ontstellen, ende te mismaken.

39 T.w. door de vlecken van etter, ende bloet vloeijende uyt mijne geswellen, ende versweeringen.

40 Namel. Godt.

41 Hebr. de mont. De sin is, gelijck het opperste, ende het hol des rocks, daer door het hooft gesteken wort, den hals omgordt, alsoo omgordt de Heere mijn lichaem met smerten.

19

Hy heeft my in’t ⁴² slijck geworpen, ende ick ben gelijck geworden ⁴³ als stof, ende assche.

42 D. in de uyterste versmaetheyt. Het woort slijck is in gelijcken sin genomen, Psalm 40. vers 3. ende 69.15. Mich. cap. 7. vers 10.

43 Siet Genes. cap. 18. vers 27. ende de aenteeckeninge.

20

Ick schreye tot ⁴⁴ u, maer ghy en antwoort my niet: ick ⁴⁵ sta, ⁴⁶ maer ghy en acht [niet] op my.

44 Namelick, O Godt.

45 Te weten, verwachtende uwe hulpe, ofte u biddende.

46 Anders, ende ghy merckt op my, Te weten, sonder barmhertigheyt: als in het naeste vers.

21

Ghy zijt ⁴⁷ verandert in eenen wreeden tegen my: door de sterckte uwer hant ⁴⁸ wederstaet ghy my hatelick.

47 Tegen uwe nature, ende gewoonte.

48 Vergelijckt boven cap. 13. vers 24. ende cap. 16. vers 9. Ierem. 30. vers 14.

22

Ghy ⁴⁹ heft my op in den wint, ghy doet my [daer op] rijden: ende ghy versmelt my ⁵⁰ het wesen.

49 Dat is, slingert my na lijf ende ziele, door uwe gramschap, gelijck stroo, ende stoppel door eenen geweldigen wint, opgeheven, verstroyt, ende over een gerolt wort.

50 Dat is, mijn leven, ende krachten. Siet van het Hebreeusch woort boven cap. 5. op vers 12.

23

Want ick weet ^c dat ghy my ter doot brengen sult, ende tot het ⁵¹ huys der t’samenkomste ⁵² aller levendigen.

c Hebr. 9.27.

51 Dat is, tot het graf, ofte de plaetse, die den dooden lichamen tot den dagh der verrijsenisse van Godt bestemt is. Anders, het huys der bestemminge, Dat is, het bestemde huys.

52 Te weten, menschen. Alsoo Psalm 143.2.

24

Maer ⁵³ hy en sal ⁵⁴ tot den aerdthoop de hant ⁵⁵ niet uytsteken: is’er by ⁵⁶ haerlieden geschrey ⁵⁷ in sijne verdruckinge?

53 Namelick, Godt.

54 D. tot de gene, die in der aerde begraven liggen.

55 Te weten, om die daer onder liggen, hier noch na den lichame te plagen. Hy wil seggen, dat het lijden deses tijts eyndight met de lichamelicke doot; ende dat hy volgens met die ontslagen soude zijn van het tegenwoordigh verdriet. Vergelijckt boven cap. 7. vers 21. ende 14. vers 21.

56 T.w. by de doode lichamen, die in de graven liggen.

57 D. daer mede Godt die verdruckt heeft, T.w. als hy door de doot de lichamen der selver te gronde geworpen heeft. Is dan (wil Iob seggen) in de lichamen, die in den grave verbroken liggen, noch eenigh geschrey van wegen het lijden, datse daer noch souden hebben? Hy verstaet, Neen; gelijck de ervarentheyt leert.

25

^{d 58} Weende ick niet ⁵⁹ over hem die harde dagen hadde? was mijne ziele niet beanghst over den nootdruftigen?

d Psalm 35.13, 14. Rom. 12.15.

58 Dese vrage versekert sterckelick, dat hy sulcks gedaen hadde. Ofte het is eene soorte van eedtsweeren, daer in de straffe, die hy wenschte, verswegen wort, indien hy het gemelde niet gedaen en hadde: maer dewijle hy het gedaen hadde, verklaert hy aldus, dattet te verwonderen was, dat niemant met hem medelijden en hadde.

59 Hebr. over den harden van dage.

26

[Nochtans] doe ick het goede verwachtede, soo quam het quade: doe ick hoopte na het ⁶⁰ licht, soo quam de ⁶¹ donckerheyt.

60 Dat is, voorspoet, ende welvaren. siet boven 18. vers 5.

61 Dat is, tegenspoet, ende qualick varen. Siet Genes. cap. 15. op vers 12.

27

Mijn ingewandt ⁶² ziedet, ende en is niet stille: de dagen der verdruckinge zijn ⁶³ my voorgekomen.

62 Dat is, is door de grootheyt mijns lijdens, ende mijner sieckte soo onstelt, ende beroert, gelijck of het water ware, dat over een groot vyer seer ziedt, ende opwelt.

63 Dat is, buyten mijne verwachtinge my over gekomen, ende als overvallen, hopende, dat ick na mijne vromigheyt noch een deel des goeden levens hier te genieten hadde.

28

Ick ga swart daer henen, ⁶⁴ niet van de sonne: opstaende ⁶⁵ schreeuw ick ⁶⁶ in de gemeynte.

64 Maer door de swaerheyt mijner sieckte, ende het gewelt mijnes lijdens, dat my verteert, ende uytput.

65 Dat is, geve een klagelick geluyt, komende uyt het gevoelen van de smerten mijner sieckte.

66 Dat is, in de by een komste van eerlicke lieden, alwaer men pleeght sich wat in te houden, om der eerbaerheyt wille.

29

^{e 67} Ick ben den draken een broeder geworden: ende een metgeselle der ⁶⁸ jonge struyssen.

e Psalm 102.7.

67 De sin is, dat hy met dese beesten te vergelijcken was, ten aensien van het droevigh geschrey, het welck hy maeckte: want desen beesten is een eysselick gehuyl toegeschreven, Mich. 1. vers 8. De woorden broeder, ende metgeselle beteeckenen hier eenen, die met yet ten sekeren aensien te gelijcken is. Siet Genes. cap. 49. vers 5. ende Proverb. cap. 18. vers 9. ende de aenteeckeninge.

68 Hebr. dochteren der struyssen. Alsoo Levit. 11.16. Vergelijckt Levit. 1. op vers 14.

30

^f Mijn huydt is ⁶⁹ swart geworden over my: ende mijn ⁷⁰ gebeente is ontsteken van ⁷¹ dorrigheyt.

f Psalm 119.83. Thren. 4.8. ende 5.10.

69 Siet boven op vers 28.

70 Dat is, mijn lichaem, ende desselven inwendighste krachten.

71 Siet boven 21. vers 24. op het woort mergh.

31

Hierom is ⁷² mijn harpe tot eene rouwklage geworden: ende mijn orgel tot eene stemme der weenenden.

72 Dat is, mijne vreughde is verandert in droefheyt, ende weeklage, door de swaerheyt mijner elende.